Əlibəy Hüseynzadənin yurdunda

möhtəşəm yubiley tədbiri

Salyanda dahi mütəfəkkirin 150 illik yubileyi qeyd edildi

Prezident İlham Əliyevin Əlibəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyinin qeyd edilməsi ilə əlaqədar imzaladığı sərəncama uyğun olaraq dahi mütəfəkkirin doğulduğu rayonda onun yubileyi qeyd edilib. Salyan rayon İcra Hakimiyyəti və Azərbaycanlıların və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzinin birgə təşkilatçılığı ilə baş tutan yubiley tədbirində respublikanın sayılıb seçilən ziyalıları, alim və professorlar, Əlibəy Hüseynzadə irsinin tədqiqatçıları, kütləvi informasiya vasitələrinin rəhbərləri və rayon ziyalıları iştirak edib.

Tədbir iştirakçıları əvvəlcə Salyan rayonunun mərkəzində ucaldılmış ümummilli lider Heydər Əliyevin, eləcə də Əlibəy Hüseynzadənin abidəsini ziyarət edib, dahi mütəfəkkirin ev muzeyi ilə tanış olublar. Yubiley tədbirini giriş sözü ilə açan Azərbaycanlıların və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzinin sədri İlham İsmayılov bildirib ki, bir neçə ay əvvəl Azərbaycan Mətbuat Şurasının rəhbərliyi və bir sıra KİV nümayəndələrinin rayon icra hakimiyyətinin başçısı ilə görüşü zamanı belə bir təşəbbüs irəli sürülüb: “Hər bir tarixi şəxsiyyətə, mütəfəkkirə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşan cənab prezident İlham Əliyevin Əlibəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyinin qeyd edilməsi ilə bağlı imzaladığı sərəncam bizim hər birimizdə sevinc, qürur hissi yaşatdı”. ATXƏM sədri buna görə ölkə başçısı İlham Əliyev və Salyan rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Tahir Kərimova minnətdarlığını ifadə edib: “Əlibəy Hüseynzadə dedikdə çoxsahəli bir şəxsiyyət göz önünə gəlir. Əlibəy Hüseynzadə türklük, türkçülük məfkurəsini yaradanlardan biri kimi xarakterizə edilir”. İlham İsmayılov deyib ki, dahi mütəfəkkir həyatını, varlığını türk birliyinə sərf edib: “Əlibəy Hüseynzadə dedikdə türk dünyasında ictimai fikrə təsir edən bir şəxsiyyət göz önünə gəlir. Əgər biz zamanında Əlibəy Hüseynzadənin türk dünyasının birliyi istiqamətindəki çağırışlarını həyata keçirsəydik bəlkə də sonrakı dövrdə üzləşdiyimiz bəlalarla qarşılaşmayacaqdıq”. Eyni zamanda onun mətbuat aləmi ilə sıx bağlı olduğunu deyən İlham İsmayılov qeyd edib ki, Əlibəy Hüseynzadənin fəaliyyətinin böyük bir hissəsi məhz “Fyüzat” jurnali ilə bağlıdır: “Məhz həmin jurnalda Əlibəy Hüseynzadə belə bir tezislə çıxış etmişdi ki, bizə türk hissiyatlı, İslam etiqadlı, Avropa qiyafəli fədai lazımdır. Sonradan fyüzatçılar onu təkmilləşdirərək türkləşmək, müasirləşmək, islamlaşmaq kimi təqdim etdilər”

Azərbaycan Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin üzvü, Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakultəsinin dekanı Şamil Vəliyev Əlibəy Hüseynzadənin həyat və yaradıcılığından bəhs edən məruzə ilə çıxış edib. Şamil Vəliyev də Əlibəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyinin geniş şəkildə qeyd edilməsinə görə prezident İlham Əliyev və rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Tahir Kərimova minnətdarlığını bildirib. Əlibəy Hüseynzadənin yubileyinin təkcə Azərbaycanda deyil, eləcə də Türk dünyası və Avropa ölkələrində qeyd olunacağını deyən Şamil Vəliyev bu istiqamətdə ilk tədbirin məhz dahi mütəfəkkirin anadan olduğu Salyan rayonunda keçirilməsini təqdirəlayiq hal hesab edib. Şamil Vəliyev bildirib ki, Əlibəy Hüseynzadə təkcə Azərbaycanın fikir, mütəfəkkir şəxsiyyəti yox, ümumilikdə Türk, ümumİslam dünyasının tanınan şəxsiyyətidir: “Təbii ki, işi, əməli, ideyaları ilə. O ideyalar ki, Azərbaycan insanını hürriyətə, azadlığa, vətənpərvərliyə, insan olmağa səsləyir. Bu gün bizim bayrağımızda simvollaşan 3 rəng məhz onun ideyasının məhsuludur. Əlibəy Hüseynzadə bizə türk hissiyatlı, İslam etiqadlı, müasir geyinən insan təlqin etdiyinə görə bu gün bizimlə bir yerdədir. Onun digər bir möhtəşəm xətt hərəkatı, fikir düsturu da var. Əlibəy Hüseynzadə deyirdi ki, biz türküz, islamız, qafqazlıyız, insanız. Əlibəy Hüseynzadə haqqında yazanlar sağlığında onu dahi adlandırıblar. O, Türkiyəyə gedəndə yazırdılar ki, Əlibəy Hüseynzadə korların gözü, karların qulağı, lalların dili idi. Çünki Əlibəy Hüseynzadə Azərbaycan insanının arzu və istəklərini irəli sürürdü”. Əlibəy Hüseynzadənin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ideoloji əsaslarını yaradan bir şəxsiyyət olduğunu deyən Şamil Vəliyev bildirib ki, o, həmçinin Azərbaycanda həm ictimai-siyasi fikir, həm də məişət və mədəniyyət həyatında islahatlar aparan islahatçı bir şəxsiyyət olub: “Əlibəy Hüseynzadə Azərbaycanda azad informasiyalı vətəndaş cəmiyyəti ideyasını irəli sürən bir şəxsiyyətdir. Həmin tezislər bu günümüz üçün də çox əhəmiyyətlidir. Əlibəy Hüseynzadə Azərbaycanda ilk olaraq monarxist rejimdən müasir, konstitusiyalı dövlət rejiminə keçid ideyasını irəli sürən və bu istiqamətdə silsilə məqalələr yazan bir şəxsiyyətdir. Çar Rusiyasının müstəmləkə rejimindən qurtulmaq və müasir, modern Azərbaycan qurmaq ideyası Əlibəy Hüseynzadə təfəkkürünün məhsuludur ki, sonradan “Açıq Söz” qəzeti və açıq sözçülər Fyüzatçılıq Hərəkatını yeni siyasi model səviyyəsinə gətirdilər. Türkləşmək, müasirləşmək, islamlaşmaq ideyası bu gün də bizim bayrağımızda əksini tapır. Bir xalq olaraq hər birimiz həmin bayrağa ehtiram və rəğbətlə yanaşırıq. Prezidentdən tutmuş sıravi insanımız, şagirdimizə qədər ona ehtiram göstəririk. Əlibəy Hüseynzadə bir fikir adamı kimi həmişə Azərbaycanın müstəqilliyi, bütövlüyü, birliyi uğurunda mübarizə aparan, fikir söyləyən bir şəxsiyyət idi. Ona görə də Əlibəy Hüseynzadənin fikirləri bu gün özümüzü tanımaq, özümüzü idarə etmək və başqalarına tanıtmaq baxımından düstur misalındadır. Eyni zamanda Əlibəy Hüseynzadə Azərbaycanda siyasət mədəniyyətini formalaşdıran bir şəxsiyyətdir. O respublikaçılıq ideyasını irəli sürən və hər zaman demokratizmi müdafiə edən insan idi. Azərbaycan və Azərbaycançılıq ideyası onun əsərində çox yüksək qabarıq şəkildə və elmi əsaslarla şərh olunur”. Əlibəy Hüseynzadə irsinin tədqiqatçısı, “Şərq” qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlı çıxışında Əlibəy Hüseynzadənin qəzetçilik fəaliyyəti ilə bağlı çıxış edib. O, deyib ki, Əlibəy Hüseynzadə böyük bir fikir insanı idi: “Əlibəy Hüseynzadə qəzetçi, Azərbaycanın ilk hərbi həkimi, Rusiya müsəlmanları və Türk dünyasının birliyinə çalışan, ortaq türk dili ideyasını ortaya atan böyük bir düha idi. Əlibəy Hüseynzadə təkcə Azərbaycan deyil, eləcə də Türkiyədə qəzetçiliklə məşğul oldu. O, elə bir dildə yazırdı ki, həmin dil ortaq türkcə idi. Əlibəy Hüseynzadənin ümumtürk ortaq dil konsepsiyası onun yaşadığı zamanda da birmənalı qarşılanmırdı. Ona müxtəlif cür münasibət göstərirdilər. Ancaq Əlibəy Hüseynzadənin böyüklüyü onda idi ki, “Həyat” qəzetində məhz onun fikrinin əleyhinə olan insanlara da yer verilirdi. Əlibəy Hüseynzadə təkcə Azərbaycan Cümhuriyyətinin deyil, ümumilikdə Türk Dünyasının böyük lideridir. O, eyni zamanda müasir, modern Türkiyənin fikir babasıdır. Mustafa Kamal Atatürk deyirdi ki, mənim cismimin, sümüyümün sahibi Əlirza əfəndidirsə, fikrimin babası Ziya Göyalpdır. Ziya Göyalp isə bildirir ki, mənim fikrimin babası Əlibəy Hüseynzadədir. Əlibəy Hüseynzadənin Atatürklə də sıx münasibətləri yaranmışdı”. Akif Aşırlı qeyd edib ki, Əlibəy Hüseynzadə hər zaman Azərbaycan, Azərbaycançılıq üçün çalışıb. Onun sözlərinə görə, Əlibəy Hüseynzadə Azərbaycanı türkçülüyün mərkəzi hesab edirdi.

Azərbaycan Jurnalistlər Liqasının sədri Yadigar Məmmədli də deyib ki, Əlibəy Hüseynzadənin gördüyü işlər çoxşaxəlidir: “Əlibəy Hüseynzadə ilk növbədə milli kimlik məsələsini gündəmə gətirdi”. Yadigar Məmmədli onu da vurğulayıb ki, Əlibəy Hüseynzadəni hələ yaxşı öyrənməmişik və cəmiyyətə təqdim etməmişik: “Baxmayaraq ki, aradan düz 150 il keçib. Hesab edirəm ki, Əlibəy Hüseynzadə adına mərkəzin yaradılmasına da ehtiyac var”.

Salyan rayon Ziyalılar Birliyinin Qulam Sadiqin sözlərinə görə, Əlibəy Hüseynzadə, Xəlil Rza Ulutürkün türkçülük uğrunda apardığı mübarizəni bu gün ATXƏM sədri İlham İsmayılov davam etdirir. Salyandakı Əlibəy Hüseynzadənin abidəsinin müəllifi, heykəltaraş Nəriman Qəhrəmanoğlu dahi mütəfəkkirin heykəlini sevə-sevə hazırladığını və bundan zövq aldığını söyləyib.

Salyan rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Tahir Kərimov çıxışında qeyd edib ki, Əlibəy Hüseynzadə dahi şəxsiyyət, gözəl rəssam, həkim və publisist olub. Bildirib ki, Əlibəy Hüseynzadə türkçülük, Azərbaycançılıq ideyaları ilə yaşamış, bu istiqamətdə çalışmışdır: “Əlibəy Hüseynzadə öz elmi əsərlərində də “Avropa qiyafəsində dünyaya inteqrasiya etməliyik” fikrini təlqin edirdi”. Tahir Kərimov Əlibəy Hüseynzadənin publisist fəaliyyəti ilə insanları maarifləndirməyə çalışdığını da vurğulayıb: “Əlibəy Hüseynzadənin həyat yolu heç də asan olmayıb və bir çox təzyiqlərə məruz qalıb. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq bu insanlar xalq yolunda çalışmaqdan yorulmurdular. Bu gün Turançılıq, istiqbal deyəndə biz Əlibəy Hüseynzadəni başa düşürük. Belə bir insanın məhz salyanlı olması siz salyanlıların fəxridir. Əsrin əvvəlində Əlibəy Hüseynzadə, əsrin sonlarında isə Xəlil Rza Ulutürk. Budur bizim şərəfimiz, vüqarımız”. Yubiley tədbirinə yekun vuran ATXƏM sədri İlham İsmayılov deyib ki, orta məktəblərdə Əlibəy Hüseynzadənin tədrisinə çox böyük ehtiyac var: “Təklif edirəm ki, bu ili Salyanda Əlibəıy Hüseynzadə ili elan edək və ali məktəblərə yüksək bal toplayaraq daxil olan tələbələrə ATXƏM, QHT-lər adından mükafatlar təqdim edək. Düzdür, hər il icra hakimiyyətinin başçısı öz adından həmin tələbələrə mükafatlar verir. Ancaq belə bir mükafatın təsis edilməsi də yaxşı olar. Çünki gənclərin mütləq Əlibəy Hüseynzadə irsini dərindən öyrənməsinə, ona yiyələnməsinə, bu ideologiyaya sahib olmalarına böyük ehtiyac var. Biz də bu parlaq ideyaların davamçısı olmağımızla özümüzdə qürur duyuruq”.

Süleyman İsmayılbəyli

Bakı-Salyan-Bakı

Olaylar.- 2014.- 26 fevral.- S.4.