İsveçdə Azərbaycan

diasporunun formalaşma tarixi

Azərbaycan diasporunun yayılma coğrafiyası və say tərkibinə görə geniş olduğu ikinci qitə Avropa qitəsidir. Son zamanların statistik göstəricilərinə əsaslanan, Avropa azərbaycanlıların sayı Türkiyədə və Rusiyada, milyonlarla, Ukraynada və Belarusda, Almaniyada, Böyük Britaniyada yüzminlərlə, Norveçdə, Danimarkada, İsveçdə, Macarıstanda, Fransada, İtaliyada on minlərlə, Polşada, İspaniyada, Avstriyada, Albaniyada, Finlandiyada, Portuqaliyada on mindən çox göstərilir. Digər Qərb ölkələrində məskunlaşmış azərbaycanlıların sayı müvafiq olaraq hər bir ölkədə 2-10 min nəfər arasındadır. Hollandiya, Belçika, Danimarka, İsveçrə və Almaniyada yaşayan soydaşlarımızın əksəriyyəti Türkiyədən köçmüş azərbaycanlılardır. Böyük Britaniya, Çexiya, Slovakiya, Polşa, Avstriya, Estoniya, Belarus, Rusiya, Ukrayna, Moldova və Fransadakı soydaşlarımız isə İrandan və Azərbaycan Respublikasından köçənlərdir..

Azərbaycanlıların məskunlaşdığı Avropa ölkələrindən biri də İsveçdir. İsveç də yaşayan soydaşlarımızın təqribi sayı 30 minə çatır. Azərbaycandan İsveçə mühacirət XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərindən başlayıb. Əsasən Cənubi Azərbaycandan bu ölkəyə köçən azərbaycanlılar artıq XX əsrin ortalarında burada icmalarını yarada biliblər. Hazırda çoxsaylı media orqanları və təşkilatlarının fəaliyyət göstərdiyi İsveçdə soydaşlarımız fəal təbliğat işi apara bilir. İsveçdə Azərbaycanla bağlı bir çox tarixi sənədlərə və məlumatlara rast gəlmək olar. Xüsusilə, Upsala Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatı, folkloru və tarixinə aid onlarla sənəd və material var. Azərbaycanlılar İsveçin bir cox şəhərlərində məskunlaşmışlar. İsveçin "Dag lus Nyhyer" ("Gundəlik xəbərlər") qəzetində verilən məlumata gorə, təkcə 2002-2003-cu illərdə İsveç vətəndaşlığına 1000-dən cox azərbaycanlı daxil olmuşdur. İsveçdə cənubi azərbaycanlılar xüsusilə çoxluq təşkil edir. Onların əksəriyyəti 20 ildən çoxdur ki, İsveçdə yaşayır və bu ölkənin cəmiyyətinə artıq uyğunlaşıb. Azərbaycan Respublikasından olan miqrantlar, əsasən, son illər ərzində İsveçə mühacirət etmişlər. Azərbaycanın dəstəyinə ehtiyaclarını gizlətməyən İsveç azərbaycanlıları informasiya sahəsində bir qədər fəaldırlar. Soydaşlarımız burada “Tribun”, “Varlıq”, “Azərbaycan”, “Araz” və sairə qəzet və jurnallar nəşr edirlər. İsveç Parlamentində “Azərbaycan dostları” qrupu mövcuddur. Hələ Xocalı faciəsinin 17- ci il dönümündə Manaf Səbabinin təşəbbüsü ilə İsveç parlamentinin uç nəfər üzvü Azərbaycanda səfərdə olmuşdu. Onlar Xocalı faciəsinin nəticələri ilə, yurd-yuvalarından didərgin duşmuş qaçqın və məcburi köçkünlərin qeyri-insani yaşayış şəraitləri ilə tanış olmuş, bütün bunlar haqqında İsveç və Avropa parlamentlərində məsələ qaldıracaqlarını bildirmişlər. İsveçdə fəaliyyət göstərən İsveç Azərbaycan Federasiyası (AFİ) ölkə üzrə milli təşkilatların əksəriyyətini ("Durna", "Ulduz", "Az link", "Gunəş", "Ərk", "Savalan", "Azərbaycan Dostluq", "Yanar", "Azər", "Təbriz", "Akademik Mərkəz", "Oyanış", "Varlıq", "Türk-Az", "Babəkin şopinq", "21 Azər" və başqa təşkilatları) özün də birləşdirə bilib. AFİ İsveçdə fəaliyyət göstərən milli təşkilatlar tərəfindən 1998-ci ildə təsis edilib. Təşkilatın məqsədi İsveçdə yaşayan azərbaycanlılar və burada fəaliyyət göstərən milli təşkilatlar vasitəsilə Azərbaycan mədəniyyətini, tarixini, dilini, adət-ənənələrini yaşatmaq, Qarabağ və digər bölgələrin işğal edilməsini, Cənubi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımızın problemlərini ölkə ictimaiyyətinə, eləcə də İsveçdə fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlara və dövlət strukturlarına çatdırmaqdır. Azərbaycan Federasiyası İsveç demək olar ki, bu ölkədə yaşayan azərbaycanlıların həmrəyliyi, millimənəvi birliyinin möhkəmlənməsi uğrunda çalışan ictimai təşkilatdır. Azərbaycan Federasiyası İsveçin məqsədi Azərbaycan və onunla bağlı problemləri İsveç toplumu və quruluşlarına tanıtmaq, İsveçdə yaşayan azərbaycanlıların bu topluma inteqrasiyasına çalışmaqdır. Eyni zamanda, İsveçdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan dərnəkləri, fəal şəxslər arasında əlaqələrin qurulmasına yardım etməkdir. İsveç mediasında Azərbaycan dilində proqramların yayımının təşkili də Azərbaycan Federasiyasi İsveçin qarşısına qoyduğu vəzifələrdəndir. Azərbaycan Federasiyası İsveçə (AFİ) hazırda Səttar Sevigin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir. Müsbət məqamlardan biri ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Federasiyasi İsveçin (AFİ) rəsmi internet səhifəsi-www.azfi.org-da fəaliyyət göstərir və federasiyanın gördüyü işlər, həyata keçirdiyi layihə və tədbirlər barədə saytda ətraflı məlumat verilir. Azərbaycan Federasiyası İsveçin www.azfi.org adlı internet saytı dörd dildə - Azərbaycan, türk, isveç və ingilis dillərində yayımlanır. Maraqlı dizayn və məlumat bolluğu baxımından diqqəti cəlb edir. Saytın manşetini 20-yə qədər “flash” formatlı xəbər tutur. Burada İsveçdəki diasporunun fəaliyyətinə dair məlumatlara, Azərbaycanla ən son xəbərlərə rast gəlmək mümkündür. Müasir saytlara xas “forum”, “ən çox oxunan”, “facebook” və “twitter” sosial şəbəkələrinə keçidlər də saytın dizaynı zamanı nəzərə alınıb. Məlumatların operativ yerləşdirilməsi, məzmun və mövzu baxımından rəngarəngliyi diqqəti cəlb edir. İsveçdə fəaliyyət göstərən digər bir diaspor təşkilatı “Babək” Kültür Dərnəyidir. “Babək” Kültür Dərnəyinin əsası İsveçin Linşoping şəhərində 1990-cı ildə qoyulmuşdur. Zaman-zaman dərnəyin fəaliyyətində fasilələr yaranmış, hətta dövlət orqanlarındakı rəsmi qeydiyyatı ləğv edilmişdir. Lakin bu ləğvolunma uzun sürməmiş, 2007-ci ilin sentyabr ayında 48 nəfər üzvün iştiraki ilə dərnək yenidən formalaşdırılmışdır. Dərnəyin Linşopingdə yaşayan azərbaycanlılarla bərabər qonşu qəsəbə və şəhərlərdən olan üzvləri də vardır. Dərnəyin məqsədi Azərbaycan mədəniyyət kursları təşkil etmək, gənclərin mədəni şüurunu istiqamətləndirmək, bununla bağlı müxtəlif təşəbbüslər göstərməkdir.“Babək” Kültür Dərnəyinin rəhbəri Aslan Ərəbluidir. “Babək” Kültür Dərnəyinin də www.babekderneyi.org adlı internet səhifəsi fəaliyyət göstərir. Dərnəyin internet səhifəsinin də əsası İsveçin Linşoping şəhərində 1990- cı ildə qoyulmuşdur. Məlumatların informasiya yükü və dolğunluğu ilə diqqət cəlb edir. İnternet səhifəsi daha çox dərnəyin fəaliyyətini işıqlandırır. Bundan əlavə, dərnəyin təşkil etdiyi tədbirlər barədə məlumatlar, anonslar və kurslar haqda məlumatlar əks olunur. Qeyd edək ki, dərnəyin məqsədi Azərbaycan mədəniyyəti kursları təşkil etmək, gənclərin mədəni şüurunu istiqamətləndirmək, bununla bağlı müxtəlif təşəbbüslər göstərməkdir.

“Xəzər” Azərbaycan-İsveç Dostluq Cəmiyyəti-“Xəzər” Azərbaycan-İsvec Dostluq Cəmiyyəti 1999-cu ildə İsvecin Malmo şəhərində yaradılmışdır. Cəmiyyətin uzvləri həm cənubdan, həm də şimaldan olan kimliyini danmayan, Azərbaycan türkü olması ilə fəxr edən insanlardan ibarətdir. “Xəzər” Azərbaycan-İsveç Dostluq Cəmiyyətini yaratmaqda məqsəd azərbaycanlıları bir araya gətirmək, milli adət-ənənələrimizi qoruyub yaşatmaq, İsveç cəmiyyətinə inteqrasiya olmaq, isveçlilərlə sıx əlaqə saxlamaq və onlara ölkəmizi, tariximizi, mədəniyyətimizi, musiqimizi tanıtmaqdır.“Xəzər” Azərbaycan-İsvec Dostluq Cəmiyyəti yalnız Malmodəki dərnəklərlə deyil, digər şəhərlərdəki təşkilatlarla da əlaqə saxlayır. Son illərdə isə Danimarkada fəaliyyət gostərən “Vətən” Cəmiyyəti ilə sıx əməkdaşlıq edir, Malmodəki turk, turkmən cəmiyyətlərinin tədbirlərində fəal iştirak edir. “Xəzər” Azərbaycan-İsveç Dostluq Cəmiyyətinə Leyla Kiani rəhbərlik edib. İsveç Azərbaycanlıları Konqresi-İsveç Azərbaycanlıları Konqresinin təsis qurultayı 2010-cu ilin iyununda İsveçin paytaxtı Stokholm şəhərində keçirilmişdir. Tədbir 15 Azərbaycan diaspor təşkilatının iştirakı ilə baş tutmuşdur. İsvec Krallığında fəaliyyət gostərən bir necə diaspor təşkilatının bu qurumu yaratmaqda məqsədi Azərbaycan həqiqətlərini, tarixini, mədəniyyətini yaşadıqları ölkənin ictimaiyyətinə çatdırmaqdan ibarətdir. Eyni zamanda, vahid diaspor təşkilatı kimi bu yolla Azərbaycan icmaları, cəmiyyətləri arasında əlaqələri inkişaf etdirmək, onların imkanlarını və güclərini səfərbər etmək, bu qurumların fəaliyyətini koordinasiya etmək, mövcud problemləri birlikdə çözməkdir. İsveç Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Emil Mirzəyevdir. İsveç Azərbaycanlıları Konqresinin də www.azeri.se adlı rəsmi internet səhifəsi mövcuddur. İnternet saytı iki dildə: Azərbaycan və isveç dillərində fəaliyyət göstərir. Sayt sadə dizaynlıdır. Başlıqda “Azərbaycan haqqında” və “Qarabağ konflikti” linkləri diqqət cəlb edir. Burada Ermənistanın təcavüzkar siyasəti barədə ətraflı məlumat verilir. Bundan başqa, Konqres, təşkilatın İdarə heyəti və Nizamnaməsi haqda informasiya əldə etmək mümkündür. Bakı mənzərələrinin uğurlu rəng çalarları ilə bəzədilərək “flash” formatda təqdim edilməsi səhifəni gözəgəlimli edir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 20 iyun.- S.15.