Diasporumuz lobbi

fəaliyyətinə hazırdırmı?

Azərbaycan tarixində ikinci dəfə müstəqillik əldə etdikdən sonra əksər sahələr kimi diaspora sahəsi də dövlətin diqqət mərkəzinə çevrildi və Azərbaycan dövləti diaspora sahəsində bir sıra məqsədyönlü addımlar atdı. Artıq tam formalaşıb inkişaf dövrünü yaşayan Azərbaycan diasporunun lobbi fəaliyyətinə keçməsinin zəruriliyi müntəzəm olaraq səslənməkdir. Bəs görəsən bu gün Azərbaycan diasporu lobbi fəaliyyəti göstərməyə hazırdırmı və yaxud bu fəaliyyətə qadirdirmi? Bununla bağlı ekspertlər tərəfindən fərqli yanaşmalar ortaya qoyulur.

Bəziləri Azərbaycan diasporunun lobbi fəaliyyətinə keçməsinin zamanının yetişdiyini iddia etdiyi halda, digər bir qism hələlik diasporumuzun buna hazır olmadığı qənaətindədir.“Diaspor və Lobbi” Elmi Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, analitik Zaur Əliyev hesab edir ki, Azərbaycan diasporu hazırda lobbi strategiyasına keçid məsələsinə tam hazır deyil: “İmkanlar böyükdür, biz bu prosesə qoşulsaq etnik lobbilər içində tam güc əldə edə bilərik. Lakin bizim diasporumuz hələ də öz imkanlarını bu istiqamətdə tam formalaşdırmayıb. Çünki bu gün dünyanın bir çox ölkəsində yaşayan soydaşlarımız etnik təşkilatı strukturların yaradılmasında fəal iştirak etmək, yaxud geri qayıtmaq arzusu, həmçinin uğurlu inteqrasiya və etnik təşkilatların fəaliyyətində fəal iştirakdan boyun qaçırma kimi üç müxtəlif həyati mövqe içərisindədir. Bir qayda olaraq, Avropa və Amerika ictimaiyyətinə tam adaptasiya olunan azərbaycanlılar qrupuna aid olma faktı həmin mühitdə etnikliyə əsaslandırılmış sosial şəbəkə, yaxud hər hansı “diaspor” strukturlarının təşkili üçün şərt deyil. Bu da bizim hələ diaspor olub-olmamağımıza dair suallar yaradır və bizimkilər icma, yaxud təşkilatlanmış diaspor olduqlarına tam qərar verə bilmirlər. Belə bir halda etnik lobbimizin yaranması üçün zəruri olan şərtlərə bizim diaspor tam cavab vermir. Biz tam olaraq birlik göstərə bilmirik. Bunun səbəblərini isə diasporun özündə də axtarmaq olar. Çünki diasporumuzun özünün strukturu fərqlidir, müxtəlif dövlətləri təmsil edir və ümumi razılıq çox zaman çətinliklə alınır”. Zaur Əliyev deyir ki, lobbiçilərin ən böyük uğurlarından biri tələblərinə uyğun hədəfi düzgün müəyyən etmək bacarığının olmasıdır: “ Onlarla münasibətlərin qurulmasına önəm verməlidir. Lobbi mənşə və donor dövlətlərin strateji maraqlarını müəyyənləşdirməli, vahid mövqedən çıxış etməsi üçün işlər aparmalıdır. Şəxsi münasibətləri milli maraqlar istiqamətinə yönəltməyi bacarmalıdır. Məsələn, tarixin müxtəlif dövrlərində xaricə miqrasiya etmiş soydaşlarımız var ki, onlar bu gün yaşadıqları dövlətdə yüksək nüfuza və maddi imkana malik şəxslərdir. Həmin insanlar özlərinin ixtisasları, sənət və peşələri, əməli işləri ilə cəmiyyətin bütün sferalarında təmsil olunurlar. Yəni, sosial-mədəni həyatda, elm-təhsil ocaqlarında, iqtisadi-siyasi arenada, hərbi qurumlarda və digər sahələrdə. Hesab edirəm ki, biz buna hələ tam hazır deyilik. Çünki lobbi prosesinə qoşulmaq üçün mütləq lobbizm özünü ilk öncə elmi araşdırmalar, tədqiqatlarla müəyyən olunmalı, hüquqşünaslar tərəfindən analiz edilib politoloqlar tərəfindən istiqamətləndirilməlidir”. Ekspertin sözlərinə görə, lobbiçiliyin əsas funksiyası diasporun qarşısında duran vəzifələrlə prinsip etibarı ilə üst-üstə düşür və demək olar ki, kəsişir: “Belə ki, lobbiçiliyin fəaliyyəti və missiyası diasporunku kimidir, ictimai vəkili və müdafiəçisi olduğu xalq-dövlət haqqında məskunlaşdığı ölkələrdə müsbət rəy qazanmaqdan ibarətdir. Öz ölkəsi ilə müdafiəçisi olduğu xalqın ölkəsi arasında hərtərəfli normal əlaqələrin yaradılmasına və mövcud əlaqələrin inkişaf etdirilərək genişləndirilməsinə çalışmaq, ölkəsinin torpaqlarına zərbə vurmadan başqa cür də milli mənafelərini müdafiə etməkdir. Bunun üçün də diaspor nümayəndələri yaşadıqları ölkələrin dövlət və özünüidarə strukturlarına işə girməyə, parlament və bələdiyyələrə seçilməyə çalışmalıdırlar. Bu sadalanan işlər bütün diaspor təşkilatlarımızla birgə və əlaqəli şəkildə hər yerdə həyata keçirilməlidir. Bu gün təəssüf ki, diaspor təşkilatlarımızın lobbiçilik strategiyası yox dərəcəsindədir. Təşkilatlarımız lobbi işinin qurulması, təzyiq və maraq qruplarının formalaşdırılması kimi anlayışlardan uzaqdadılar”. Diaspor təşkilatlarının beynəlxalq qurumlar, strateji institutlar, media və s. təsiredici mərkəzlərlə əlaqələrinə gəlincə ekspert hesab edir ki, bu gün bizim diasporumuz bu istiqamətdə cəhdlər edir: “Bir həqiqəti başa düşmək lazımdır. Avropa və Amerikada Azərbaycan diasporunun və dövlətimizi təmsil edən lobbi qruplarının fəaliyyəti tam qənaətbəxş deyil.

Düzdür bir çox məsələdə ciddi addımlar atmağa cəhdlər edilir, lakin sonda güclü erməni lobbisinin sərhədləri başlanır və biz burdan oyana addım ata bilmirik. Bir məsələyə diqqət yetirək, ölkəmiz haqqında yetərincə informasiyanın olmaması nəticəsində internet xəritələrində gah Azərbaycan ərazisi təhrif edilir, Qarabağ, hələ bu azmış kimi Naxçıvan da Ermənistanın tərkib hissəsi kimi göstərilir, gah da Azərbaycan ərazi adları tamamilə başqa dildə, başqa adda, bəzən də erməni mənşəli adlarla qeyd edilir. İnternet məkanında Azərbaycan haqqında informasiyanın az olmasında, Google maps-da, Bing-də Azərbaycan bölgə adlarının səhv getməsində məsuliyyətin bir hissəsi də diasporumuzun üzərindədir. Ermənilər dünyanın aparıcı dillərində “Erməni gerçəklərini” bütün şəbəkəyə yayırlar. Qarabağ torpağının hər bir qarışında erməni tarixinin olduğunu qeyd edir, hələ bu azmış kimi Azərbaycanın tarixi abidələrinin özlərinə məxsusluğundan ağız dolusu danışırlar. Biz isə real haqqımızı tanıda bilmirik. Bunun yeganə səbəblərindən biri də diasporumuza məxsus saytlarda ciddi analitikanın və təhlillərin olmaması, tarixi faktların əks olunmaması ilə yanaşı etiraf edək marağın olmamasıdır. Diaspor özünəməxsus saytı ildə bir dəfə bayram ərəfəsində yeniləyirsə və burada yemək yaxud hər hansı bir yerdə çəkilən şəkillər əksini tapırsa, onlardan daha ciddi nə tələb etmək olar. Nə yaxşı ki, Heydər Əliyev Fondu var. Onun nümayəndəlikləri və fəaliyyəti az-çox bizim ölkənin tanınmasına imkan yaradır. Şükür ki, “Eurovision” yarışması bizdə keçirildi. Dövlətimizin tanınmasına bu müsabiqənin qalibi olmağımız böyük şərait yaratdı”. Mərkəz rəhbəri erməni diasporunun fəaliyyətinə də toxunub. Bildirib ki, Ermənistan bir diaspor dövlətdir: “Bu gün üçün erməni diasporunun ən ciddi uğuru onların ABŞ Konqresində möhkəm mövqelər qazanmaları hesab oluna bilər. Erməni diasporunun nümayəndələri seçicilərin –etnik ermənilərin səslərini həm Nümayəndələr palatası, həm də ABŞ Senatı üçün satış obyektinə çevirmışlər. Nümayəndələr palatasında ermənipərəst konqresmenləri birləşdirən və onların qanunverici və lobbist sferalarda fəaliyyətini nizamlayan xüsusi fraksiya (“Armenian Sausus”) yaradılmışdı. Konqresmenlərin və senatorların Ermənistana, hətta özbaşına öz müstəqilliyini elan etmiş “Dağlıq Qarabağ Respublikası”na xüsusi səfərləri də təşkil olunmuşdu. Erməni diasporunun nümayəndələri bütün bunlara həm seçicilərin səslərinin “satılması”, həm də konqresmenliyə və senatorluğa namizədlərin seçkiqabağı kampaniyalarını səxavətlə maliyyələşdirmək rolu ilə nail olurlar. Bundan başqa, Konqres Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və Qafqaz regionu haqqında məlumatların əksəriyyətinin bu və ya digər mənada erməni diasporu və onun lobbist qurumları ilə bağlı olan mənbələrdən əldə edir. Erməni diasporunun təbliğat işində KİV orqanlarının xüsusi yeri var. Xarici ölkələrdə, əsasən də Birləşmiş Ştatlarda güclü maliyyə dəstəyinə malik olan erməni KİV-ləri geniş informasiya şəbəkəsi qurublar. Qərb ölkələrində bu gün ingilis və erməni dillərində çoxlu qəzet və jurnallar nəşr edilir, TV və radio proqramları yayımlanır. “Erməni məsələsi”nə həsr olunan yazılara böyük qonorar verməklə erməni qəzet və jurnalları qeyri-erməni jurnalistləri onlarla əməkdaşlığa cəlb etməyə çalışır və çox zaman buna müvəffəq olurlar. TV-də tez-tez erməni filmləri nümayiş etdirilir, radio proqramlarda erməni musiqisi səsləndirilir. Bu işdə isə erməni diasporunun rolu danılmazdır və Ermənistan adlanan dövlətin heç bir dəstəyi yoxdur. Bilirsiniz erməniləri birliyə doğru aparan Ermənistan dövlətinin varlığı deyil, erməni milli kimliyinin olmasıdır. Ermənilik ideologiyasıdır. Bu hesab edirəm ki, diasporumuzu ciddi düşündürməlidir”. Erməni diasporuna qarşı mübarizədə Azərbaycan-türk diaspor qurumlarının birgə fəaliyyətinə gəlincə mərkəz rəhbəri bildirib ki, Azərbaycan və Türkiyə Respublikalarının vətəndaşlarının birliyindən söhbət getməldir: “Biz bu məsələdə Mərkəzi Asiyanın türk dövlətlərini tamam yaddan çıxartmalıyıq. Bugünkü günə görə. Sabah bu istiqamətdə nə yenilik olacaq onu indi demək doğru olmaz. Azərbaycan və türk diasporlarının fəaliyyəti erməni diasporunun sərhədlərinin kənarına qədər qüvvətlidir. Düzdür bir çox tədbirlər, yürüşlər, birgə aksiyalar, bəyanatlar edilir. Bunun bəzən müsbət nəticəsini də görürük. Amma bu tam hədəfi vurmaq anlamına gəlmir. İldönümlərin, yaxud milli bayramların birgə keçirilməsi diasporçuluq işinin çox xırda bir hissəsidir. Böyük işlər dedikdə, ümumtürk lobbisinin yaradılması, Ümumtürk İnformasiya Mərkəzinin yaradılması, Türk diasporlarının əlaqələndirmə mərkəzinin olması və digər işləri nəzərdə tuturam. Niyə türk diasporlarının birgə əlaqələndirmə şurası deyilən bir qurumda Mərkəzi Asiya, Uyğurustan, Başqırıstan, Tatarıstan kimi dövlətlər olmasın? Niyə bizim birgə lobbi konsepsiyamız olmasın? Budur, əsl iş. Hesab edirəm, biz bu istiqamətdə addımlar atsaq birgə diaspor fəaliyyətindən tam danışa bilərik”.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 15-17 mart.- S.15.