Sosial aktivliyin diaspor

və lobbiçiliyə təsiri

Əvvəli ötən sayımızda

Diasporun ayrılmaz tərkib hissəsi olan lobbiçilik fəaliyyəti üçün tələb olunan əsas amillərdən biri də yurddaşların sosial aktivlik göstərməsidir. Sosial aktivlik isə siyasi vərdişlərdən irəli gəlir. Yəni vətəndaş illər boyu yaşadığı mühitə uyğun vərdişlərə yiyələnir, həmin vərdişlər onun həyatının bir parçasına çevrilir. Siyasi vərdişləri də, öz növbəsində, vətəndaşın yaşadığı dövlətin xarakteri müəyyənləşdirir.

Ekspert Hikmət Kəngərli deyir ki, dövlət nə qədər demokratik ənənələrə sahibdirsə, onun vətəndaşı da sosial cəhətdən bir o qədər aktiv olur. Çünki o, öz aktivliyinin nəticə verəcəyinə və şəxsi həyatını yaxşılaşdıracağına inanır: “Başqa təbirlə desək, insanın sosial aktivliyi onun siyasi proseslərə təsir imkaları ilə bağlıdır. Hətta eyni dövlətin müxtəlif vətəndaşları siyasi proseslərə bir-birindən fərqli təsir imkanlarına malikdirsə, bu müxtəliflik onların psixologiyasında da özünü göstərir. Məsələn, bir zamanlar Birləşmiş Ştatlarda aparılan sosiologi rəy sorğularına görə, zəncilərdə siyasətə laqeydlik və təbəəçilik, bəyaz irqə mənsub vətəndaşlarda isə təşəbbüskarlıq hissi hakimdir. Əlbəttə, səs vermə yoluyla heç nəyi dəyişə bilməyəcəyini görən, bunu artıq özünün alın yazısı kimi qəbul edən zəncinin siyasətə və ictimai fəaliyyətə laqeydliyindən təbii heç nə ola bilməzdi. Bu gün Azərbaycan da demokratik ənənələrə tam yiyələnməyib. Hətta rəsmlərimiz belə, demokratiyadan söz düşərkən, Birləşmiş Ştatların bizdən 200 il əvvəl demokratik rejimi mənimsədiyini bildirərək, bunu etiraf edirlər. Bu problem, təbii ki, vətəndaşların sosial aktivliyinə də mənfi təsir göstərir. Xaricə gedən həmvətənlərimiz isə Ana Yurdda yiyələndikləri vərdişləri də özləriylə aparır, artıq iliklərinə qədər işləmiş təbəəçilik zehniyyətindən yaxa qurtara bilmirlər. Ən pisi isə odur ki, xaricdə tamamilə başqa mühitlə qarşılaşan bu insanlar cəmiyyətə uyğunlaşmaq problemi ilə üzləşir, “yeni dünyada” köhnə vərdişlərlə yaşaya bilmədiklərindən, “özgəlik” psixologiyasına qapılırlar. “Yeni dünya” da onsuz da antropoloji cəhətdən “özgə” kimi görünən yurddaşlarımızın davranışlarında da fərqlilik göstərməsi onları “arzu olunmaz şəxslər” vəziyyətinə salır. Təbii ki, hər baxımdan “özgələrin” effektli lobbiçilik fəaliyyəti göstərməsi qeyri-mümkündür”. Ekspert hesab edir ki, yurddaşlarımızın cəmiyyətdən təcrid olunması onların qeyri sivil fəaliyyətə üstünlük verməsinə, bəzən kriminal qrupların toruna düşməsinə şərait yaradır: “Onların bu yola düşməsinin kökündə Azərbaycanda məhkəmə və hüquq islahatlarının aparılmamasının da payı var. Hüquq-mühafizə orqanlarındakı neqativ hallar vətəndaşlarda hüququn üstünlüyünə inamsızlıq hissi formalaşdırır, nəticədə onlar bütün problemlərin qeyri-qanuni yollarla həll olunacağına inanırlar. Daha sonra bu hisslərə “özgələşmə” duyğusu əlavə olununca, kriminallaşma qaçılmaz hala gəlir. Haqqında söhbət açdığımız psixoloji mühit içərisində yaşayan insanlardan vətənpərvərlik gözləmək sadəlövhlükdən başqa bir şey deyil. Çünki kriminallaşmağa meyilli psixologiyalarda, ümumiyyətlə, Vətən anlayışı olmur. Xaricdə yaşayan yurddaşlarımızın tez-tez özümüzünkülər tərəfindən qətlə yetrilməsi və sairə səbəbləri də, zənnimizcə, məhz bu həqiqətlərdə axtarılmalıdır”. Hikmət Kəngərli deyir ki, dünyanın bir çox ölkələrində aparılan sosioloji araşdırmalar vətəndaşların sosial aktivliyinin onların legitimlik anlayışları və cəmiyyətdəki siyasi qüvvələrin bir-birinə bəslədiyi münasibətlərlə düz mütənasib olduğunu göstərir: “Yəni siyasilərin bir-birinə münasibətləri nə qədər loyal və mülayimdirsə, sosial aktivlik də bir o qədər yüksək olur. Demokratik ölkə vətəndaşlarının ruhuna yurddaşlıq hissinin hakim olması, qeyri-demokratik ölkə vətəndaşlarında isə təbəəçilik psixologiyasının formalaşması bu mənada təsadüfi sayıla bilməz. Göründüyü kimi, Azərbaycan lobbiçiliyinin yaranması istiqamətində bir sıra kompleks tədbirlər həyata keçrilməlidir. Məhz kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsindən sonra qeyd edilən istiqamətlərdə məqsədyönlü addımlar atıb real nəticələr əldə etmək olar”.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2014.- 19 mart.- S.15.