Novruz-birlik və bərabərlik bayramı

Ocağımız yanar, odumuz sönməz olsun!

Gözlərimizi açıb bu bayramı qeyd edirik. Analarımız, nənələrimiz, ulu babalarımız də həmçinin. Onlardan xəbər alsan nə vaxtdan qeyd etməyə başlayacaqlarını bilmirlər. Ay bala, dünya yaranandan qeyd edirik, deyəcəklər.

Novruz bayramının tarixini dinlə, zərdüştlüklə bağlayanlar da var. Bu bayramda nə İslam dinin əlamətləri nəzərə çarpır, nə də zərdüştlükdə olduğu kimi oda tapınmağın. Tonqalın qalanması, üzərindən atlanması qaranlığın uzaqlaşdırılması, ağırlığın dərdin, bəlanın yandırılması kimi daha çox yadda qalır. Novruzu bütün türk dünyası qeyd edir. İnsanlar qışı yola salmağı, baharı qucaqlamağı böyük sevinclə qarşılayırlar. Diqqət etsək, bu bayramda bütün canlılar sevinir.

İslam dini Yaxın Şərq və Orta Asiya ölkələrində yayıldıqdan sonra Ərəb xilafəti bu ölkələrin xalqlarının adət-ənənələrini, bayramlarını da təqib etməyə başladı. Əsrlər boyu dini xadimləri, müxtəlif təriqət nümayəndələri bu bayramı təbii və tarixi köklərindən ayırmağa, dini bayram donu geyindirməyə çalışıblar. Xalqın bayramla əlaqədar keçirdiyi mərasimlər heç bir dini ehkamlar ilə bağlı deyil. Bu bayramı qeyd edən digər bir çox xalqlar kimi xalqımız da Bahar bayramına məxsus adətlərini illərlə qoruyub bu günə kimi saxlayıb.

Novruzda hər birimizin uşaqlıqda ən çox sevdiyimiz adətlərdən olan papaq atmaq bu gün də uşaqlar tərəfindən böyük sevgi və maraqla qarşılanır.

Qulaq falına çıxmaq, tonqaldan tullanmaq, üzük falına baxmaq, səməni yetişdirmək, xonçaları bəzəmək, yumurta döyüşdürmək, qonaq getmək, şam yandırmaq, gözəl adətlərdən olan küsülülərin barışması və s. çoxsaylı adətləri qeyd etmək olar.

Bu gözəl baramda İranda, Türkmənistanda, Tacikistanda, Özbəkistanda, Pakistanda, Qazaxıstanda, Qırğızıstanda da xüsusi qeyd edilir. Novruz bayramının ən gözəl adətləri arasında süfrə bəzəmək, bolluq-bərəkət nemətləri sayılan ərzaqları süfrəyə düzməkdir. Adətə görə süfrəyə "s" hərfi ilə başlayan 7 növ ərzaq qoyulur. Milli yeməklər bişirilir. Bayramdan bir neçə gün əvvəldən şəkərbura, paxlava, halva bişirilir. Bayram günü isə süfrələrimiz yeməklərin şahı hesab olunan bayram plovu bəzəyir. Hamı bir süfrə arxasına toplaşar və yeni ilin onlara bol-ruzi bərəkət, sağlıq gətirməsini arzu edər.

Novruz dünyanın əksər ölkələrində bu xalqların nümayəndələri tərəfindən geniş şəkildə qeyd edilir. Bu cür məkanlar arasında Los-Anceles, Toronto, Londonu saymaq olar. Los-Anceles şəhərinin ocaq qalamağa dair sərt qərarları var, heç bir kəsə öz mülkündə ocaq qalamağa icazə verilmir. Buna baxmayaraq Cənubi Kaliforniyada yaşayan və Novruzu qeyd etmək istəyən azərbaycanlılar və iranlılar Kaliforniyanın çimərliklərinə gedir və ocaq qalamağa icazə verilən yerlərdə bayram ocağı qalayırlar.

Qeyd edək ki, Novruz bayramı 2009-cu il sentyabrın 30-da YUNESKO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilib, 23 fevral 2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyasının 64-cü sessiyasının iclasında mart ayının 21-i "Beynəlxalq Novruz Günü" elan edilib.

Bütün bunlar Novruzla bağlı olan faktlardır. Zamanla yazıya köçürülənlərdir. Amma xalq bu bayramı o qədər çox böyük məhəbbətlə sevir ki, Sovetin qadağa qoyduğu dövrdə də qeyd edib. Nənələrin dilindən eşitdiyimizdən belə başa düşürəm ki, onların dövründə bayram daha mili adətlərə bağlı şəkildə qeyd olunub. Zamanla müasir şəkildə qeyd etdiyimiz bayramı bəzən problemlərin çoxluğundan istənilən səviyyədə qeyd etmirik.

“Qızım, bu gün ayın necəsidir. 19-mu? Mən yaddan çıxarmışam. Sabah bayram axşamıdır. O qədər problemim var ki, bayram heç yadıma düşmür. Əsas dərd odur ki, bişirdiklərimizn dadı-duzu yoxdur. Əvvəlki qaydada hazırlayıram, yenə də yeməklərdən əvvəllər gördüyüm dadı ala bilmirəm”. Bu qısa söhbəti avtobusda ayın tarixini xəbər alan 55-60 yaşlarında bir xanım edirdi. Şikayətçi yerdən göyə qədər haqlı idi. Normal qozun kq 15-20 manat, qaysı 10, şabalıd 10-a yaxın, kişmişi, fındığı 10 manatdan başlayan bazardan kasıb necə razı qalsın? Hazır almaq istəsən o da bir başqa problem. Şəkərbura 60-70 qəpiyə satılır. Digərləri də onun kimi. Xanımlarla apardığımız söhbətlərdən bəlli oldu ki, onlar almaqdansa evdə bişirməyə üstünlük verirlər. İnsanlarımızın bu kimi çətinliklərindən kifayət qədər yazmaq olar. Amma bu bayramın ən çox tövsiyə olunan qaydalarından biri də bayram günlərində prolemləri unutmaq, pis şeylər haqqında düşünməməkdir. Bayramların əsas vacib amillərindən biri də ruhu təzələmək, gözəl günlər üçün niyyət etməkdir. Bu il Şərq təqviminə görə at ilidir. At xalqımızın hər zaman sirdaşı, yol yoldaşı olub. Çətin günündə dayaq durub. Elimizdə ata xüsusi rəğbət var. Arzu edək ki, bu yeni il xalqımızın, torpağımızın başının üzərindəki qara buludları qovub çox uzaqlara aparsın. Kədər yurdumuzdan uzaq olsun. Hər bir soydaşımızn evində bərəkətli süfrələr qurulsun. Parçalanan yurdumuzun dərdinə dava gətirsin. Bu bayram günlərində çoxsaylı problemlərimizi tonqalda yandıraq və yeni ilə yeni ruhla qədəm qoyaq. Biz niyyətlənək ki, Tanrı da onu yerinə yetirsin. Bayramınız mübarək!

Aygün

Olaylar.- 2014.- 20-31 mart.- S.9.