Gənc nəslin milli

mənlik şüurunun inkişafı

Vətənpərvərlik hissinin yüksəlməsinə xidmət edir

Müasir dünyada gənclərin vətənpərvərlik, dövlətə və xalqa məhəbbət ruhunda tərbiyə edilməsi ən mühüm məsələlərdən biridir. Bu cür tərbiyə işini həyatla əlaqələndirmək üçün gənclərimiz xalqımızın adət-ənənələrinə hörmət ruhunda tərbiyələndirilir, onlarda yüksək vətənpərvərlik hissi inkişaf etdirilir. Eyni zamanda, gənc nəslin nümayəndələri Vətənin müdafiəsinə hazır olmaq ruhunda tərbiyə olunur, milli dəyərlərimizə zidd təzahürlərə qarşı qətiyyətli mübarizə aparan insanlar kimi formalaşır. Lakin nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, müasir qloballaşan dünyada milli kimlik, milli şüuar, vətənpərbərlik kimi məsələlər ən aktual mövzulardan birinə çevrilib.

Hazırda mədəni, humanitar sahədə inteqrasiya prosesləri o qədər sürətlə inkişaf edir ki, millətlərin adaptasiya məsələsinə diqqətin artırılması zərurəti yaranıb. Odur ki, qloballaşma modernləşmə prosesi keçən xalqlarda milli kimliklə bağlı müzakirələri intensivləşdirmişdir. Ancaq etiraf edilməlidir ki, bu məsələyə də yanaşma birmənalı deyil. Bəzən milli kimliklə bağlı müzakirələrə pessimist yöndən yanaşılır, hər hansı bir millətin "öz milli kimliyini tanımaması" kimi qiymətləndirilir. Bu narahatçılıqda müəyyən əsaslar olsa da vəziyyəti tam əks etdirmir. Çünki hər dövrün özünün milli kimlik şüurunun oyanma məqamı vardır, Tarix sübut edir ki, milli dövlətlərdə, hətta imperiyalarda yeni bir milli kimlik ideyasını irəli sürmək özü uğursuzluqla nəticələnir. Konkret olaraq, SSRİ dövründəki "sovet vətəndaşı" kimliyininin təbliğinin uğursuzluqla nəticələndiyini xatırlatmaq olar. Ona görə də nəzərə almaq lazımdır ki, milli kimlik bir xalqın yüzillərdən gələn kimliyinin üzərində boy atır, böyüyür və dövrə uyğun olaraq yenidən çiçəklənir. Yüzillərdən gələn mahiyyəti, məzmunu dəyişmək arzusu isə əlavə problemlərin ortaya çıxmasına gətirib çıxara bilər. Məhz sadalanan fikirlər deməyə əsas verir ki, milli kimlik məsələsi millətin genefonduna əsaslansa da onun daim yeniləşməsinə ehtiyac var. Məhz bu işi inkişaf etdirmək gənclərin üzərinə düşür ki, onlar həm milli kimliklərinə dərk edə bilsinlər, həm də milli şüurun təzələnməsini təmin etsinlər. Sirr deyil ki, dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətlərində belə milli kimlik məsələsinə dövrə uyğun yeni yanaşmalar ortaya çıxır. Məsələn, XX əsrin birinci yarısında iki dəfə dünya müharibəsi törətmiş Avropa xalqları bu gün Birləşmiş Avropanın milli kimliyini (vətəndaş kimliyini) formalaşdırırlar. Əslində isə bu avropalı kimliyi Avropa Birliyi ideyasını həyata keçirmək üçün lazımdır. Siyasi, iqtisadi, sosial, regional və s. şərtlərdən asılı olan AB-nin mövcudluğu üçün yeni dövrə uyğun olaraq avropalı kimliyi mühüm önəm daşıyır. Burada alman, fransız, italyan, ispan və s. xalqların etnik-milli kimliyinin dəyişməsindən söhbət getmir və heç kəs buna cəhd belə göstərmir. Bu paralel prosesdə azsaylı xalqların assimlyasiya olması, ikidillilik və ya çoxdillilik kimi məsələlərin ortaya çıxması isə dövrün reallıqlarından irəli gəlir. Min illərlə əvvəl olduğu kimi, müasir qloballaşma dövründə azsaylı xalqların, dillərin vahidin tərkib hissəsinə çevrilməsi qaçılmaz və normal prosesdir. Bir-birinin daxili məsələlərinə müdaxilləri, siyasi təzyiq üsullrını nəzərə almasaq, azsaylı xalqların, dillərin müqavimət gücünün artması da normal haldır. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı azsaylı xalqların mövcudiyyət imkanlarını, bir-biri ilə ünsiyyət formalarını, mədəniyyətlərini qoruyub-saxlamaq imkanlarını artırmış, bunun da nəticəsində ikidillilik, çoxdillilik ortaya çıxmışdır. Daha dəqiq desək, əvvəlki dövrlərlə müqayisədə ikidillilik və çoxdillilik imkanları yeni forma və məzmun almışdır. Məsələn, hər hansı dialektlə və şivə ilə danışan Azərbaycan türkü kimi, xınalıqlı, çek, haput, ləzgi, talış Azərbaycan ədəbi dilində danışır, təhsil alır, ünsiyyət, biznes əlaqəsi qurur və s.. Ola bilsin ki, dil öyrənmək məsələsində kimsə o birinə nisbətən daha çox çalışır, amma son nəticədə hamının Azərbaycan dövlət dilində danışması, dövlətin tələbini yerinə yetirməsi vacib olur. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycan milli kimliyi dedikdə ilk növbədə Azərbaycan Respublikasınının vətəndaşlarının, azərbaycan xalqının özünüidentifikasiyası başa düşülür. Bunun söykəndiyi Azərbaycan Respublikasınının milli dövlətçilik ideologiyası özündə Azərbaycan xalqının milli birliyini, azərbaycan (türk) dilinin, milli adət və ənənələrinin (dəyərlərinin) qorunub saxlanması, mənəvi (islam) dəyərlərinin kənar təsirlərdən qorunaraq azərbaycan xalqının qəbul etdiyi şəkildə saxlanması və təbliği, bunların əsasında müasir tipli dövlət quruculuğu və sürətli inkişafı özündə ehtiva edir.

Ancaq etiraf edilməlidir ki, milli kimliyin qorunub saxlanması, üstəlik milli şüurun inkişaf etdirilməsi bir o qədər də asan məsələ deyil. Bunun üçün milli ideoloqlar yetişməli, gənclərin milli şüuru inkişaf etdirlməli və ən nəhayət vətənpərvər ruhda böyüyən gənc nəsil formalaşdırlmalıdır. Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Faiq Ələkbərov hesab edir ki, gənclər arasında milli şüurun forçalaşdırılması üçün bir sıra işlərin görülməsinə egtiyac var: “Gənc nəsil arasında milli şüurun formalaşması heç də asan bir proses deyildir. Əksinə, bu sahədə ciddi addımlar atılmadan milli şüurun yox yerdən formalaşmasını gözləmək doğru olmazdı. Fikrimizcə, milli şüurun formalaşmasında iki mühüm amil var: təhsil bazası; müəllim-ziyalı kontingenti. Bizə elə gəlir ki, milli şürun formalaşması üçün ilk addımlar məhz bu sahələrdə atılmalıdır. Özü də, bu təxirəsalınmaz şəkildə həyata keçirilməlidir”. Nəzərə almaq lazımdır ki, milli dövlətlərdə bölücülüyü həyata keçirmək üçün bu antiazərbaycan, antitütürk dairələr bir tərəfdən «beynləmiləl» ideyalardan , digər tərəfdən isə qeyri-türk etnoslardan istifadə etməyə çalışırlar: “ Birinci halda, onlar guya Azərbaycan xalqının hamısını düşünərək hansısa mülahizələr irləi sürür, bununla da azərbaycanlıların gələcəyinin ya Rusiya, ya da İranla bağlı olmasına inandırmağa çalışırlar. Xüsusilə, rus ideoloqları «avrasiyasılıq» adı altında keçmiş SSRİ xalqlarını, o cümlədən Azərbaycan türklərini yeni bir oyuna gətirməyə çalışırlar. İki əsrdə Azərbaycanı iki dəfə, özü də hərbi güclə işğal edən Rusiya üçüncü dəfə, hərbi gücdən istifadə etmədən imperiya maraqlarını həyata keçirməyə çalışır. Bu zaman rus ideoloqları sovet dövrünün nostalgiyası ilə yaşayan sovet nəslindən maksimum faydalanmağa, onların vasitəsilə gənclərə təsir göstərməyə çalışırlar”.

Belə bir halda gənc nəslin milli şüurunun formalaşdırılması, onların vətpərvər ruhda yetişdirilməsi aktual məsələ kimi meydana çıxır. Gənclər dərk etməlidir ki, bir millətin gələcəyi onun gəncliyinin təfəkkürünün mükəmməlliyinə, ümidinə, ideallarına bağlıdır. Milli, dini, elmi duyğularla dolmuş, bayrağını, torpağını, millətini, Vətənini sevən bir gəncliyə sahib bir ölkə ən böyük sərvətə və xəzinəyə sahibdir. Belə bir gəncliyə sahib olan ölkənin gələcəyi çox parlaqdır. Gələcəyinə qiymət verən millətlər gənclərin yetişməsinə böyük diqqət göstərməli və bunun üçün əlindən gələni əsirgəməməlidir. Odur ki, gənclərin xarakterini bir zərgər dəqiqliyi ilə formalaşdırmağa çalışmaq lazımdır. Gənclərin yetişməsində bədən-ruh, maddi-mənəvi, dünya-axirət tarazlığının qorunması çox əhəmiyyətlidir. Gənc sevgi və dinamizm dolu, qayğısız, təmiz qəlbli, səbrli, özü ilə və yaşadığı cəmiyyətlə təmkinli olmalıdır. Ekspertlər hesab edir ki, bu gün gənclərin qarşısında sözügedən məsələ ilə bağlı bir sıra maneələr və problemlər durur. Bunların bir çoxu da müasir dünyanın və qloballaşmanın doğurduğu problemlərdən qaynaqlanır. Ancaq reallıq onu göstərir ki, Azərbaycan gəncliyi bu problemləri aşmağa qadirdir. Çünki ölkə gəncliyi dinamizmi, kreativliyi və hadisələrə adekvat yanaşması ilə seçilir. Azərbaycanda gənclərin inkişafı, onların gələcəyi baxımından məqsədyönlü siyasət həyata keçirilir. Aydın məsələdir ki, bütün bunların qarşılığında gənclik də öz potensialından istifadə edərək doğulduğu torpaq, yaşadığı ölkə, Vətəni üçün əlindən gələni əsirgəməməlidir. Gənclərdə milli vətənpərvərlik hissləri güclü olmalıdır. Xüsusən də Azərbaycan gəncinin vətənpərvər olması vacibdir. Hər bir Azərbaycan gənci bilməlidir ki, torpaqlarımızın 20 faizi işğal altındadır, məcburi köçkünlərimiz var. Belə olan halda, heç şübhəsiz ki, torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün gənclərimizdə vətənpərvərlik ruhu günü-gündən yüksələcək. Bugünkü gənclik Azərbaycanın potensial hərbi gücüdür. Ona görə də ailə başçılarından tutmuş, müəllimə qədər hamı bunun fərqində olmalı, uşaqları bu ruhda tərbiyə etməlidirlər. Bu istiqamətdə görülən işlər sistemli xarakter almalıdır. Təsadüfi deyil ki, torpağa, Vətənə sevginin əsası ailədə və məktəbdə qoyulur. Buna görə də hər bir məktəb ilk növbədə şagirdlərinin yüksək vətənpərvər kimi böyüməsi üçün bütün imkanlardan istifadə etməlidir. Bunun üçün məktəblilər Vətənin tarixilə yanaşı, onun hər bir bölgəsini yaxşı öyrənməlidir. Çünki Vətəni yaxşı tanımadan onu sevmək, ona dərindən məhəbbət bəsləmək çətindir. Ölkə, Vətən sevgisi uşaqlara davamlı və əsaslı şəkildə aşılanmalıdır. Gənclərdə vətənpərvərlik hissinin aşılanması, formalaşdırılması məhz məktəblərin üzərinə düşən vəzifələrdəndir. Vətənpərvərlik hissi uşaqlarda körpə yaşlarından formalaşdırılmalıdır. Torpaqlarımızın işğal altında olduğu bir şəraitdə uşaqlarda Vətənə, torpağa, elə-obaya sevgi, məhəbbət hissini formalaşdırmaq məqsədilə müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir. Hər bir cəmiyyətin gələcəyi onun yetişməkdə olan gənc nəslidir. Gənc nəslə qayğı isə hər bir dövlətin siyasətinin aparıcı istiqamətlərindən biridir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına

Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2015.- 24 fevral.- S.15.