Vətənin ruhundan

su içən insan...

Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun 65 yaşı tamam olur

“Əgər şair xalq ruhundan doğan sözü deyə bilirsə, o, həqiqətən xalqın ürəyində əks-səda tapır. Əks-sədaya çevrilmək üçün isə xaqla eyni yaşda olmağı bacarmalısan. Zəlimxan Yaqub belələrindəndir”.

Bəxtiyar Vahabzadə

İnsan ruhunun nə qədər böyük bir gücə sahib olduğunu dərk edəndə, Allah tərəfindən bizə bəxş edilən ruh məhsul verməyə başlayır. Yer üzündəki hər bir varlıqdan nəsə əldə edə bilmək üçün zəhmət çəkmək gərəkir. Buğda dənəsini yerə atmaqla iş bitmir. Nələr-nələr lazımdır ki, qarışqanın gücü catacaq bir boy buğdadan insanları doyuzduracaq qədər məhsul yetişsin. Bu işə çəkilən zəhmətdə bizm fiziki bədənimiz yorular, tərk tökər məhsulumuzu alarıq.

Amma ruhun məhsul verməsi o qədər də asan deyil. Bunun üçün öncə ruhun özü əzab-əziyyətə qatlaşmalı, ürək, beyin, hissiyyat-bütün duyğular “əzablı yollardan” keçməlidir. İnsan riqqətə gəlməli, hiss etməli, acını, sevinci, Allahın yaratdığı möcüzəni də. Doğulduğu torpağın daşını, havasını, suyunu ruhunun dəyirmanından keçirməlidir. Canı yanmalıdır ki, ortaya məhsul gətirə bilsin. O məhsul ki, insanların könlünü, ruhunu oxşaya biləcək, mənəvi aləmini qidalandıracaq. Belə insanlar üçün həyat o qədər asan olmur. Onlar hamı kimi baxır, amma fəqrli görürülər. Bədənlərində heç bir yara, kəsik olmadan dəhşətli ağrılar, acılar hiss edirlər. Onların həyatı daş daşıyan bir fəhlənin həyatından qat-qat çətindir. Azərbaycanın əsil xalq şairi, tükənməz söz bulağının sahibi Zəlimxan Yaqub məhz belə insanlardandır. Onun hərarətlə danışmasına, şeirləri nəfəsini dərmədən deməsinə baxanda insanlar heyrətlənir. Amma bir həqiqət var. Axı, Z.Yaqub bu torpağın yanan oğullarındandır. O Vətənin rununu hiss etməyi bacaranlardandır...

Haradan haraya..

Zəlimxan Yaqub 1950-ci il yanvar ayının 21-də Gürcustan Respublikası Bolnisi rayonunun Kəpənəkçi kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. 1967-ci ildə doğulduğu kənddə orta məktəbi, 1972-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin kitabxanaçılıq fakültəsinin əmtəəşünaslıq şöbəsini bitirib. Ədəbi fəaliyyətə 15 yaşında başlayıb. 1983-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Respublika Prezidenti yanında əfv və bağışlama komissiyasının üzvüdür. 1995 və 2000-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı seçilib.

Onun yazdığı poemalar əsasında “Aşıq Ələsgər”, “Didərginlər”, “Yunus İmrə”, “Böyük ömrün dastanı”, “Qalx ayağa Azərbaycan” adlı televiziya film və verlişləri hazırlanıb.

Zəlimxan Yaqub bu illər ərzində “Saz”, “Göyçə dərdi”, “Cavidan qız balası”, “Şair harayı”, “Sizi qınamıram”, “Vətən yaraları”, “Göyçədən gələn səslər”, “Borçalıdan qalan izlər”, “Yunis İmrə dastanı”, “Ey vətən oğulları”, “Suallar”, “Haqq-ədalət”, “Tanı məni, Amerika”, “Böyük ömrün dastanı”, ”O qızın göz yaşları” və başqa iri həcmli, epik-lirik səpkili poemaları, saz üstündə köklənən şerləri ilə oxucuları sevindirib.

“Bir əli torpaqda, bir əli haqda”, “Bu yaşıl ağacın altı bizimdir”, “Mən sənin qəlbinə necə yol tapım” adlı şeir və poemalar kitabı ilə oxucuların görüşünə gələn şair, Qarabağ müharibəsi mövzusunda yazdığı “Şair harayı”, “Vətən yaraları”, “Sizi qınamıram” poemalarına və “Ziyarətin qəbul olsun” kitabına görə 1995-ci ildə N. Z. Tağıyev adına milli mükafata, 1996-cı ildə yazdığı şerlərə görə Məmməd Araz mükafatına layiq görülüb. 2005-ci ildə Türk Ruhunun inkişafındakı xidmətlərinə görə “Vektor” Beynalxalq Elmi mərkəzinin Şahmar Əkbərzadə adına Beynəlxalq mükafatına layiq görülüb. Şair anadan olmasının 50 illiyi münasibətilə Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət”, Gürcüstan Respublikasının “Şərəf” ordenlərinə layiq görülüb. Şair çox mükafatlara layiq görülüb və görüləcək, amma onun əsil mükafatını Allah özü bəxş edib. Xüsusi, özünəməxsus yaradıcılıq qabiliyyəti. Profesor Nizami Cəfərov şair haqqında fikrini bildirəndə ilk olaraq Z. Yaqubun öz yaradıcılıq üslubunun olmasından bəhs edir: “Onun öz yaradıcılıq üslubu var. Poetik şəxsiyyəti var. Yəni xalqdan gələn, xalqın ruhunu daşıyan bir poeziyası var. Zəlimxan Yaqub folkloru, xalq ədəbiyyatını təqlid etmir. Təkrar etmir. Onun üzərində yüksəlir və olduqca müasir perspektivli bir yaradıcılıq təqdim edir. Mən hər zaman demişəm ki, Zəlimxan Yaqub bizim poeziyanı yüksəltdi. Xalq arasında poeziyanın hörmətinin artmasında onun xüsusi xidmətləri var. O yalnız öz şeirlərini, yaradıcılığını yox, ümumiyyətlə, Azərbaycan poeziyasını təbliğ etdi. Azərbaycan xalq ədəbiyyatını təbliğ etdi. Bu baxımdan o həqiqətən bizim ədəbiyyatımızda, poeziyamızda bir mərhələ idi. Türk dünyasında bizim poeziyamızın tanıdılmasında onun xüsusi xidmətləri oldu. Z.Yaqub həm də çox görkəmli bir ictimai xadimdir. Cəmiyyət arasında çox sevilən, böyük nüfuzu olan, cəmiyyətin xalqın inandığı bir şəxsiyyətdir. Z.Yaquba inanmada, Onu sevməkdə xalq haqlıdır. Ona görə ki, O həqiqətən belə bir sevgiyə, belə bir hörmətə layiq bir yaradıcı şəxsiyyətdir. Z.Yaqub ümummilli liderimizdən, müstəqil dövlətimizdən yazdı. Müstəqil dövlətimizn mənəvi, mədəni müdafiəsində dayandı. Heydər Əliyevin poetik obrazını yaratdı. Bu obraz ümummilli liderə qoyulan əzəmətli heykəllər qədər əhəmiyyətlidir. Yüksək mənəvi mövzu olan peyğəmbər mövzusuna müraciət etdi və bu sahədə də xalqın qəbul edəcəyi, peyğəmbərimizə layiq bir səviyyədə poeziya nümunəsi yaratdı. Z.Yaqub çoxtərəfli bir şairdir. Həm ictimai nüfuzu, həm nəhəng poetik istedadı ilə çox parlaq bir ədəbi simadır”.

“Zəlimxanın misraları gözəlliyi, saflığı, sədaqəti, vətən məhəbbətini, insan ürəyinin çırpıntılarını tərənnüm edir”-deyən gözəl şairimiz Mirvarid Dilbazinin dediyi kimi Z.Yaqubun şeirləri insan qəlbinin çırpınan arzularından ilham alır.

Həyatda ən şirin şeirə çevirdim

Yuxuda qəlbimə axan səsləri.

Günəşdən torpağın üstünə enib,

Torpaqdan Günəşə qalxan səsləri.

Tanrı öz payından göndərib yerə

Bu xan avazları, bu xan səsləri.

Kamandan eşitdim, sazdan dinlədim

Ruhumu yandırıb-yaxan səsləri.

Haqdan enən səsin səcdəsinə gəl,

Ürəkdə atəşdi, könüldə məşəl.

Şairlər eşidir hamıdan əvvəl

Mələk dodağından çıxan sözləri.

Şairlər eşidir hamıdan əvvəl deyən Z.Yaqub “eşitdiklərini” xalqın qəbul edə biləcəyi tərzdə o qədər təbii, sadə bir dillə anlatır ki, ruhu gözəl sözə ehtiyac duyan, sözün qanadında göylərə qalxmaq istəyi ilə çırpınan insana məlhəm kimi gəlir.

Və yaxud:

Yeni düzən, yeni mizan qurandı,

İlk andımız, son andımız Turandı,

Soraq verən peyğəmbərdi, Qurandı,

Nə yozulsa, xeyrə yozum olacaq,

Bu gün-sabah dünya bizim olacaq.

Bu misralarla xalq şairi Türk dünyasının birliyi məsələsini gündəmə gətirir, türk xalqlarının parçalanmış, dünyanın müxtəlif yerlərinə səpələnmiş türklərin Turan andından bəhs edir. Z.Yaqub yazdığı şeirləri həm də şeirin öz ruhunda çatdırmaq bacarığı ilə de seçilir. Təsdaüfi deyil ki: “Zəlimxan yeganə şairdir ki, Azərbaycanda heç bir təbliğata ehtiyacı yoxdur. İnciməsin Mikayıl, aktyora da ehtiyacı yoxdur. Çünki o həm aktyordur, həm şairdir, həm aşıqdır, həm də küll halında, ensiklopedik lüğətdir. Natiqdir, böyük ictimai xadimdir”-deyən Xəlil Rza Ulutürk onun bu cəhətlərini vurğulayır .

Musa Yaqub: “Zəlimxan sinəsi dolu şairdir. Vətən və torpaq sevgisi, bəlkə də, Zəlimxan şeirində birincidir”.

Abbas Abdulla Hacaloğlu: “Zəlimxan Yaqub hər an xalqın içində olan, xalqı özündə, özünü xalqda gəzən bir şairdir, Xalq şairidir”.

Rüstəm Behrudi: “Bir adam var-sözü sazın pərdələrindən söküb mirvari kimi sapa düzən bir adam. O adam da özündən xəbərsiz içində işıq gəzdirir. O, Zəlimxan Yaqubdur”.

Mövlud Süleymanlı: “Sadəcə, bir şeyi deyim: onun yaradacılığı mənim türkcəmin çox dogma sözlərindən, duyğularından götürülüb ki, bu duyğuların, sözlərin minlərcə yaşı var. Minilliklərin də ruhunu ifadə eləyir”.

Səlahəddin Xəlilov ”Hərdən mənə elə gəlir ki, Zəlimxan Yaqubun yazdıqları onun özününkü deyil, xalq yaradıcılığıdır, Zəlimxan isə, ancaq ifaçıdır. Görünür, o, bizimlə milli-mənəvi dəyərlərimiz arasında, bu günlə keçmişimiz arasında, sadəcə vasitəçi olur”. Bu və bunun kimi Z. Yaqub haqqında deyilən onlarla gözəl sözlərin hamısını bir fikir birləşdirir. Şairin Vətənə, millətə, onun milli-mənəvi dəyərlərinə bağlılığı, xalqın dəyərlərini gözəl bilməsi, xalqın bir parçası olması vurğulanır. Xalqın dilində, ruhunda yazıb yaradan şair necə sevilməyə bilər?

Mənim ömrüm təbiətin ömrüdü,

Damlasında, ümmanında yaşadım.

Zirvələrin çiskinində, çənində,

Yağışında, dumanında yaşadım.

Sular kimi hey töküldüm çarxa mən,

Boş gəlmədim otuza mən, qırxa mən.

Əlli yaşda oldum elə arxa mən,

Ümidində, gümanında yaşadım.

Dərd ürəkdə, əsrin yükü çiyində,

Ağrı başda, qasırğalar beyində.

Aha döndüm ürəklərin heyində,

Kədər oldum, kamanında yaşadım.

Ürəyində buz yaşamaq - faciə,

Yarasında duz yaşamaq - faciə,

Çox yaşamaq, az yaşamaq - faciə,

Mən zamanı zamanında yaşadım.

Həyat çarxının pillələrini boş qalxmadığını deyən şairin həyatını burada millətin əsrləri keçib gələn tarix yolçuluğu ilə eyniləşdirmək olar. Bu millət əsrləri keçib gəldikcə özü ilə bərabər Z.Yaqub kimi oğulları da aparır. Aparır ki, onun böyüklüyünü anlatsın. Z.Yaqub yaradıcılığı dağlardan qopub gələn gur bulaq suyu kimi çağlayır. Tərtəmiz, duru, bulaq suyu bu torpağı necə bərəkətləndirir, qidalandırırsa, Z.Yaqub yaradıcılığı da xalqın ruh aləmini, mənəvi dünyasını o cür qidalandırır. Vətənin çəkdikləri üzündən yarası göynəyən şair öz ağrısından doğan məlhəmlə bu torpağın insanlarının ruhuna məlhəm çəkir. Əlindəki qələmi ilə içində əslində tüğyan edən hisslərini sakitcə ağ kağıza tökür. Tökür ki, illər, əsrlər sonra da millətimiz şair ürəyinin necə vurduğunu hiss etsin. Misralarında döyünən ürəyinin nə demək istədiyini anlasın. Elini, obasını, özünə aid olan nə varsa-kədərini belə, elə şair kimi qəbul edib, sevməyi öyrənsin. Ruhu dolsun, kamil olsun, Allaha daha yaxın olsun. Bundan gözəl missiya varmı dünyada?

Mən zamanı zamanında yaşadım-deyən gözəl şairimizə Allahdan uzun ömür arzulayırıq. Diləyirik ki, ruhumuzu aydınlatan yaradıcılığı hələ neçə-necə illər davam etsin.

Aygün İbrahim

Olaylar.- 2015.- 20-21 yanvar.- S.8.