Tariximizi doğru öyrənək,

doğru tanıdaq

Babək türk idi və yadelli işğalçılara qarşı mübarizə aparırdı

Azərbaycanın tarixi şəxsiyyətləri, o cümlədən, Babəklə bağlı televiziyada və elektron KİV-lərdə, o cümlədən sosial şəbəkələrdə başlanmış müzakirələr məni də bu mövzuya toxunmağa vadar etdi. Daha çox narahatlıq doğuran bu müzakirələrin fonunda Azərbaycan tarixinin, türk tarixinin saxtalaşdırılması və təhrif olunmasına olunan cəhddir. Azpolitika.info saytında “Tarixdə Azərbaycan adlı dövlət olmayıb” adlı məqalə dərc olunub. Məqalədə qeyd olunur ki, Azərbaycan adlı ilk dövlət 1918-ci il mayın 28-də yaranıb. Hətta yazıda qeyd olunub ki, bu fakta etiraz edən varsa, bizi inandırsın.

Qeyd edək ki, Babək mövzusuna bir neçə dəfə toxunulub. Sonuncu dəfə ANS televiziyasının “Şəxsiyyət vəsiqəsi” verilişində bu məsələyə toxunuldu və proqramın qonaqlarından biri, millət vəkili Fazil Mustafa Azərbaycan xalqının tarixi qəhrəmanlarından biri Babək Xürrəmini “islama qarşı mübarizə aparan dinsiz”, “sapıq”, “qeyri-türk” kimi təqdim etdi. Verilişə baxmasam da, mövzu ilə bağlı Azpolitika.info saytındakı yazını oxudum və hörmətli Fazil Mustafanın fikirlərindən çox üzüldüm. Əvvəla, Azərbaycan tarixi və milli dəyərlər, milli tarixi şəxsiyyətlər mövzusunda müzakirələrdə telekanallar çox həssas olmalı, bu mövzuda debatlarda, ictimai müzakirələrdə mütəxəssislər iştirak etməlidir. İkincisi, Azərbaycan tarixi ilə bağlı müzakirələrdə vətənçilik, dövlətçilik ön planda olmalı, şou naminə təsadüfi, diletant fikirlərə yer verilməməlidir. 70 illik Sovet dövründə imperiyanın şovinist dairələri Azərbaycan türklərini türk-islam dünyasından ayırmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxmışdı. Tarixşünaslıq, ədəbiyyat və digər humanitar elmlər ideologiyaya uyğunlaşdırılmışdı. Sovet tarixşünaslığı Rusiya imperiyasının işğalçılıq siyasətini “xilaskarlıq missiyası” kimi qələmə verir, Sovet xalqlarının yalnız Rusiya tərəfindən işğalından sonra azadlığa çıxdığını iddia edirdi. Sovet tarixşünaslığı Azərbaycanın sonradan türkləşdiyini, azərbaycanlıların Orta Asiyadan gəlmə köçəri xalq olduğunu əsaslandırmağa çalışırdı. İsrarla yazılır, gənc nəslə təlqin olunurdu ki, Azərbaycan və Anadoluya türklər XI əsrdə Oğuzların gəlişi ilə yerləşiblər. Daha çox ermənilərə sərf edən saxta bir tarix yazılmışdı. Bu “tarix”ə görə, Azərbaycanın şimal hissəsinin əhalisi irandilli və qafqazdilli, cənubunun əhalisi isə irandilli olmuş, səlcuqların gəlişindən sonra türkləşmişlər. Azərbaycan türklərini gəlmə hesab etməkdə məqsəd Arazdan şimaldakı torpaqların erməniləşdirilməsini asanlaşdırmaq, buna tarixi əsas yaratmaq idi.

Qəddar stalinizm Azərbaycan xalqına qarşı çeşidli repressiyalar həyata keçirib. Ancaq bunlar keçmişdə qalıb. Azərbaycan xalqı öz müstəqilliyini əldə edib, özünün dövlətini qurub. Son 25 ildə Azərbaycan tarixinin, türk tarixinin obyektiv araşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atılıb. Təkzibedilməz faktlarla sübut olunub ki, Azərbaycan ərazisində türklərin məskunlaşmasının tarixi qədimdir. İlk Azərbaycan türk dövlətçiliyinin tarixi eradan əvvəl III minillikdən götürülür. Ölkəmiz ilk sivilizasiyanın yarandığı yerlərdəndir, Azərbaycan türklərinin formalaşdığı tarixi sərhədlər çərçivəsində qədim dövlətlər mövcud olub. Azərbaycan tarixi gənc nəslə doğru-düzgün çatdırılmalı, bu məsələdə dövlətçilik maraqlarımız əsas götürülməlidir. Hər bir vətəndaş öz dövlətinin, millətinin tarixini bilməlidir. Əlbəttə bu tarixi xalqa çatdırmaq, dünyaya tanıtmaq asan olmasa da, hər bir tarixçi alim və hər bir maraqlı vətəndaş bunları bilməli, xalqımıza və dünyaya tanıtdırmalıdır. Türk xalqının 5 min illik tarixi mənim tərəfimdən “Azərbaycan Nadir Avşar dövləti ” elmi əsərimdə (2014) qısa da olsa araşdırılıb. (Həmin əsəri cahangirhüseynov.com saytında oxuya bilərsiz). Oxuculara çatdırmaq istəyirəm ki, türklərin tarixində müxtəlif adlarla 149 dövləti, 22 imperiyası mövcud olub. Ön Asiyada, yəni Azərbaycanın yerləşdiyi bu ərazidə eramızdan əvvəlki minilliklərdən türk dövlət qurumları yaranmağa başladı. Bunlar Urmiyə gölünün cənub və cənub qərbindən indiki Naxçıvan, Mil və Qarabağ ərazisində məskunlaşmış Quti, Lullubi, Turukki və başqa türk tayfaları olmuşlar. Bu tayfalardan sonra Manna dövləti yaranıb. Daha sonra bu ərazidə Midiya dövləti, daha sonra isə İskit (Skif dövləti) olmuşdur.

Eramızdan əvvəl 323-cü ildə Makedoniyalı İsgəndərin ölümündən sonra onun imperiyası ayrı-ayrı dövlətlərə parçalandı. Azərbaycanın cənubunda Atropatena, şimalında isə Alban dövləti yarandı.Yazılı məlumatlara əsasən türklərin Atropatena və Albaniya dövlətinin tərkibində başqa dillərdə danışan çoxlu sayda tayfalar da yaşayırdılar. IV əsrin sonunda Orta Asiyada Böyük Hun imperatorluğu dağıldıqan sonra, Ağ Hun imperatorluğunun əsası qoyuldu. Bu dövlətin ərazisi Orta Asiya və şimal qərbin bir hissəsini əhatə edirdi. Ağ Hun imperatorluğu İran ərazisində yerləşən Sasanilər dövlətini məğlub edərək özundən asılı vəziyyətə saldı. Ağ Hunlar Azərbaycanın xeyli hissəsində, Dərbənd, Qarabağ və Borçalı ərazisində məskunlaşdılar. Ağ Hun imperatorluğu dağıldıqdan sonra - 552-ci ildə Asiyanın böyük bir ərazisində Göytürk dövlətinin əsası qoyuldu. Göytürk adı ilə Hunlar özlərini rəsmən türk adlandırdılar. Bu dövlət IX əsrə qədər mövcud olmuşdur. İndiki Ukraynanın, Rusiyanın cənubunda, Şimali Qafqaz, Ön Asiya və Orta Asiyada mövcud olmuşdur. VII-X əsrlərdə Şimali Qafqazda Xəzər xaqanlığı yarandı. Xəzər xaqanlığı Şərqi Avropanın ən böyük xanlığı olmuşdur. Türk boyları daha sonra Oğuz adı ilə tanınırdı. Oğuz türkləri Xəzər dənizinin şərqində yaşayırdılar. IV-V əsrlərdə Böyük Moğol imperatorluğu da türk tayfaları tərəfindən idarə olunurdu. VII əsrdə Ərəbistan yarımadasında Məhəmməd peyğəmbərin yaratdığı Ərəb xilafəti Afrikanın şimalını, İspaniyanın bir hissəsini, Ərəbistan yarımadasını, İran, Qafqaz və Orta Asiyanı əhatə etmişdir. İslam peyğəmbəri türklərin döyüşkənliyini, cəsurluğunu, mübarizliyini və böyük dövlətçiliyin ənənələrini öyür, özündən sonra qələn ərəb xəlifələrinə türklərlə yaxın münasibətdə olmağı tapşırır, xilafətin gələcəkdə türklər tərəfindən idarə olunacağına işarə edirdi.

İlk raşidi xəlifələr dövrü bitdikdən sonra ərəb xilafəti mahiyyətini dəyişməyə başladı. Əməvilər sülalə prinsipini qəbul etdilər, geniş işğalçılıq siyasətinə başladılar. Abbasilər dövründə bu siyasətə ərəbləşmə də əlavə olundu. Ərəb feodalları işğal etdikləri ərazilərdə xalqlara zülm edir, onların dini inanclarını, adət-ənənələrini zorla dəyişdirirdilər. Bölgədə ərəb zülmünə qarşı üsyanlar başlanmışdı.

X əsrdə Azərbaycan ərazisində başlanmış Xürrəmilər xalq hərəkatı Sasani dövlətinə qarşı yerli xalqların mübarizəsi idi…633-cü ildə Ərəb xəlifəsinin qoşunları Sasani dövlətinə hücum etdi. Azərbaycan ərazisində Cavanşirin rəhbərliyi ilə 634-cü ildə ərəblərə qarşı Sasani ordusunda mübarizə aparılırdı. Girdiman (Aran) hökmdarı Cavanşir hətta Bizans imperatorluğu ilə də ittifaqa girib ərəblərə qarşı mübarizə aparırdı. Lakin, bu mübarizədə ərəb qoşunlarına məşğul oldular. VII əsrin 60-cı illərində Şimali Qafqazdan xəzərlər Albaniya dövlətinə hücuma keçdilər. Alban dövlətinin varlığına son qoyuldu.VII əsrdə Ərəb-Xəzər müharibələri 100 ilə qədər davam etdi. Ərəb xilafətinə qarşı Azərbaycanda 748-752-ci illərdə böyük Xürrəmilər hərəkatı başlanıldı. Xürrəmilər etiqad etibarilə (Xürrəm- əbədi od, günəş deməkdir) atəşpərəst idilər. Cavidanın ölümündən sonra Babək (798-838) mübarizəni davam etdirdi. Babək 819-cu ildə ərəblər tərəfindən işğal olunmuş Bərdəni, Beyləqanı, Qarabağı, Həmədanı azad etdi. Bəzz qalasında özünə böyük ordu toplayıb 20 ilə yaxın ərəb işğalçılarına qarşı mübarizə apardı. Bu böyük xalq hərəkatı idi. 838-ci ildə Babək əsir alındı və edam edildi. Babək türk xalqının oğlu olmaqla azərbaycanlı idi, o yadelli işğalçılara qarşı mübarizə aparırdı. Onun bu mübarizəsi Azərbaycan xalqının əsil qəhrəmanlıq nümunəsi idi. Bununla biz azərbaycanlılar qürur hissi keçirməliyik. XI əsrdə İran, Azərbaycan və Kiçik Asiyanı əhatə etməklə Böyük Səlcuk imperatorluğu yaradıldı. XI əsrdən Ərəb Xəlifəliyi zəifləməyə başladı və Şimali Azərbaycanda Şirvanşahlar dövləti (891-1538) yarandı. Bu Ərəb xəlifəliyindən sonra ilk türk müsəlman Azərbaycan dövləti idi. XI əsrdə Azərbaycan Səlcuq imperatorluğunun tərkibinə qatıldı.

Ərəb Xəlifəliyindən sonra 1038-1057-ci illərdə türk səlçuq tayfaları Orta Asiya, İran, Azərbaycan və Kiçik Asiyanı əhatə etməklə böyük bir imperatorluq yaratdılar. Səlcuq imperatorluğu dağıldıqdan sonra Anadoluda, indiki Türkiyə ərazisində Osmanlı imperiyası (1299) yarandı. Osmanlı İmperatorluğu VI əsrdən artıq yaşamış bir dövlət idi. Tezliklə imperatorluq Şimali Afrikanı, Ərəbistan yarımadasını, Balkanları, Şərqi Avropanı, Krım xanlığı ərazisini əhatə etməklə dünya tarixində ən möhtəşəm imperatorluğa çevirdi. 1518-ci ildə Misirin fəthindən sonra İslam Xəlifəliyi Türk Sultanlığına-İstanbula keçdi. Türk millətinin islamı qəbul etməsi onun qüdrətini, sücaətini daha da artırdı.

Ardı var

Cahangir Hüseynov,

sabiq millət vəkili,

hüquq üzrə fəlsəfə doktoru

Olaylar.- 2015.- 22 yanvar.- S.6.