Strateji Yol Xəritəsi:

Milli iqtisadiyyatın inkişafında yeni dönəm

əvvəli ötən sayımızda

Strateji Yol Xəritəsində qeyd olunduğu kimi, son dövrlərdə qlobal sərmayə yatırımında hədəf ölkələr kimi inkişaf etməkdə olan dövlətlərin payı əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Xüsusilə Cənub-Şərqi Asiya regionunda yerləşən bir sıra dövlətlər investisiyaların cəlb edilməsi baxımından yaxşı nəticələr əldə etmişlər. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın da qlobal investisiya axınının hədəf nöqtəsi olması üçün zəruri addımların atılması tələb olunur. Bu məqsədlə Strateji Yol Xəritəsində ölkəmizin investisiya cəlbediciliyinin artması üçün biznes mühitinin təkmilləşdirilməsi və özəl sahibkarlığın stimullaşdırılması istiqamətində vacib tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Strateji Yol Xəritəsində diqqət çəkən əsas məqam strateji məqsəd və hədəflərə çatmaq üçün aydın zaman çərçivəsinin müəyyənləşdirilməsidir. Belə ki, Strateji Yol Xəritəsi qısa, orta və uzunmüddətli dövrləri əhatə edir. Bu yanaşma dayanıqlı inkişafı hədəfləyən strateji sənədin uğurlu icrası üçün çox vacibdir. Milli iqtisadiyyatların qlobal iqtisadi-ticari məkana inteqrasiyasının sürətləndiyi bir zamanda proqnozlaşdırıla bilməyən risklərin mövcudluğu belə bir yanaşmanı zəruri edir. Bu baxımdan, Strateji Yol Xəritəsində nəzərdə tutulmuş başlıca istiqamətlərin icrası üzrə tədbirlər planının 2020-ci ilə qədərki dövrü mövcud reallıqlar və qlobal çağırışlar nəzər alınmaqla səmərəli icra mexanizminin formalaşdırılmasını özündə ehtiva edir. Sözügedən sənəddə 2025-ci ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli baxış və 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün isə hədəf baxış təsbit edilmişdir ki, həmin dövrlər üzrə hansı tədbirlər paketinin müəyyənləşdirilməsi Azərbaycan iqtisadiyyatının yaxın illərdə nümayiş etdirəcəyi inkişaf göstəricilərindən, qlobal iqtisadi-maliyyə mühitində baş verən dəyişikliklərdən asılı olacaqdır.

2020-ci ilədək icrası nəzərdə tutulan əhatəli tədbirlər planı - ölkə iqtisadiyyatının enerji daşıyıcılarından asılılığının minimuma endirilməsini, iqtisadi şaxələnməni və dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyanı prioritet məqsədlər kimi müəyyənləşdirmişdir. Bir-biri ilə zəncirvari şəkildə bağlı olan həmin tədbirlər ölkə iqtisadiyyatının kompleks şəkildə yenidən strukturlaşmasını təmin etməlidir. Əmək qabiliyyətli əhalinin kütləvi şəkildə bu prosesə cəlb edilməsinin əhəmiyyətli müsbət nəticələri olacaqdır. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi mal və xidmət sektorunda dəyəryaratma prosesini sürətləndirərək ölkədə sosial rifahın güclənməsinə şərait yaradacaqdır. Eyni zamanda, ixtisaslaşmış və peşəkar əməyə artan tələbat iqtisadiyyatın sektoral bölgüsündə sağlam rəqabəti və peşəkarlığı artıracaqdır. Bununla yanaşı, Strateji Yol Xəritəsində vurğulandığı kimi, nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası nəticəsində yeni iş yerlərinin yaradılması ilə bərabər, mənzil təminatının yaxşılaşdırılması, müasir tələblərə uyğun təhsil və səhiyyə xidmətlərinin göstərilməsini nəzərdə tutan sosial sistemin inkişafı, kommunal xidmətlərin təkmilləşdirilməsi və ünvanlı sosial yardım sistemindən reabilitasiyaya keçidin təmin edilməsi yolu ilə yoxsulluğun azaldılması təmin ediləcəkdir.

Strateji Yol Xəritəsində 2025-ci ilədək müəyyənləşdirilmiş uzunmüddətli baxış dayanıqlı inkişaf yoluna qədəm qoymuş ölkə iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyətliliyinin daha da gücləndirilməsini hədəfləyir. Bu hədəfə nail olunması ölkədə azad rəqabət mühitinin formalaşdırılması, iqtisadiyyatda özəl sektorun payının artırılması və investisiya cəlbediciliyinin yüksəldilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan son dövrlərə qədər makroiqtisadi mühitə görə dünyanın aparıcı maliyyə institutları tərəfindən ən sabit ölkələrdən biri kimi qiymətləndirilmişdir. Lakin neft qiymətlərində kəskin enişin yaşanması ölkəmizin makroiqtisadi sabitliyinə təhlükə yaradır. Bu baxımdan, ortamüddətli hədəfdə yenidən makroiqtisadi sabitliyə nail olmaq qarşıya qoyulmuş vəzifələrin uğurla həyata keçirilməsinin başlıca şərtlərindən biridir.

Ölkə vətəndaşlarının sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasını və insan inkişafı indeksinin daha yüksək həddə çatdırılmasını təmin edən güclü, çoxşaxəli inklüziv iqtisadiyyatın bərqərar edilməsi Strateji Yol Xəritəsində 2025-ci ildən sonrakı hədəf baxış kimi müəyyən edilmişdir. Ölkə əhalisinin yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsi və insan kapitalının inkişaf etdirilməsi uzunmüddətli hədəflərin əsas komponentləri kimi öz əksini tapır. Bu faktor bir daha onu göstərir ki, prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən dövlət siyasətinin mərkəzində məhz Azərbaycan vətəndaşı və onun təminatlı gələcəyi dayanır.

Dünya İqtisadi Forumunun hazırladığı 2015-ci il İnsan Kapitalı İndeksinə əsasən, Azərbaycan 124 ölkə sırasında 63-cü yerdə qərarlaşıb. Region ölkələri ilə müqayisədə bu, kifayət qədər yüksək göstəricidir. Lakin innovativ, elm və biliyə əsaslanan iqtisadiyyat insan inkişafının hər zaman gündəlikdə prioritet məsələ kimi saxlanılmasını tələb edir. Bu baxımdan, Strateji Yol Xəritəsində əksini tapan dərin ixtisaslaşma, təhsil - tədqiqat - innovasiya triadasına əsaslanan mükəmməl təhsil sisteminin qurulması xüsusi əhəmiyyətli hədəf olaraq Azərbaycanda insan kapitalının inkişafını yeni mərhələyə yüksəldəcəkdir.

Sağlam iqtisadi-maliyyə sisteminə malik olan dövlətlərin təcrübəsinə nəzər saldıqda, həmin dövlətlərin iqtisadi proseslərdə həlledici iştirakçı olmaqdan daha çox, təşviqedici və tənzimləyici funksiyaları yerinə yetirdikləri nəzərə çarpır. Bu baxımdan, Strateji Yol Xəritəsində iqtisadiyyatda dövlət sahibkarlığının azaldılması, bütövlükdə dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsinin azaldılmasına dair kompleks tədbirlər nəzərdə tutulması xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu gün iqtisadiyyatda dövlətin tənzimləyici rolunun qabaqcıl beynəlxalq təcrübə əsasında təkmilləşdirilməsinə böyük ehtiyac var. Əslində dövlət institutlarının başlıca vəzifəsi makroiqtisadi sabitliyi təmin etməkdən, hüquqi bazanı möhkəmləndirməkdən, mülkiyyət hüquqlarının qorunduğu əlverişli biznes mühitini formalaşdırmaqdan ibarət olmalıdır. Bu istiqamətdə islahatların həyata keçirilməsi ölkəmizin beynəlxalq miqyasda investisiya cəlbediciliyini artıra və qlobal iqtisadi-maliyyə məkanına səmərəli inteqrasiyanı daha da sürətləndirə bilər.

Beynəlxalq təcrübəyə və digər dövlətlərin oxşar məzmunlu inkişaf sənədlərinə nəzər saldıqda, Strateji Yol Xəritəsində müəyyən olunmuş hədəflərin mövcud çağırışlarla tam uyğunluq təşkil etdiyini söyləmək mümkündür. Məsələn, "Qazaxıstan - 2050 Strategiyası" yüksək sosial rifahın təmin edildiyi, əlverişli investisiya mühitinin yaradıldığı rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyatın qurulmasını əsas hədəf kimi müəyyənləşdirir. "2020-ci ilə qədər Rusiya Federasiyasının uzunmüddətli sosial-iqtisadi inkişafına dair" Konsepsiyasında insan kapitalının inkişaf etdirilməsi, makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi, xarici ticarətin liberallaşdırılması kimi kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Dünyanın uğurlu iqtisadi modellərindən birinə sahib olan Malayziyanın "2016-2020-ci illər üzrə iqtisadi inkişaf planı" əhalinin yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsini, yüksək insan inkişafını, iqtisadi tərəqqi üçün infrastrukturun gücləndirilməsini başlıca məqsədlər kimi müəyyən edir. Oxşar hədəflər Norveç hökumətinin "Davamlı inkişaf üzrə Strategiya"sında da öz əksini tapmışdır. Müqayisədən də göründüyü kimi, qeyd olunan sənədlərdə nəzərdə tutulan tədbirlərin, demək olar ki, hamısı daha əhatəli və sistemli şəkildə Azərbaycan Prezidentinin irəli sürdüyü Strateji Yol Xəritəsində də əks olunmuşdur. Lakin bu heç də, Yol Xəritəsində müəyyənləşdirilən hədəflərin və həyata keçiriləcək tədbirlərin beynəlxalq praktikanı istisnasız təkrarladığı anlamına gəlmir. Əksinə, həmin təcrübədən yararlanaraq Azərbaycan Respublikasının malik olduğu spesifik iqtisadi-coğrafi və s. şərtlər nəzərə alınmaqla hazırlanmış kompleks islahatlar paketi ölkəmizin özünəməxsus inkişaf yolunu, dövlətin hazırki dövrdə və yaxın gələcəkdəki tarixi missiyasını müəyyənləşdirir.

Göründüyü kimi, ölkə başçısı tərəfindən təsdiq edilən "Azərbaycan Respublikasının Milli İqtisadiyyat Perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsi" və müvafiq sektorlar üzrə diferensial strateji yol xəritələri ölkə iqtisadiyyatının keyfiyyətcə yeni dönəmə keçidini şərtləndirir. Belə bir cəsarətli iqtisadi tərəqqi planının uğurlu icrası, təbii ki, təkcə dövlət qurumlarının fəaliyyətindən asılı deyil. Bütün real imkanları nəzərə alan bu konseptual və praqmatik layihənin həyata keçirilməsi - Azərbaycan milli iqtisadiyyatının inkişafı ilə yanaşı, həm də ölkə həyatının bütün sahələrində tərəqqini təmin edəcəyinə, dövlətimizi beynəlxalq arenada daha da gücləndirəcəyinə görə mühüm strateji əhəmiyyətə malikdir. Buna görə də Strateji yol xəritələrində əks olunmuş kompleks tədbirlərin icrasında dövlət qurumları ilə yanaşı sadə insanlardan tutmuş vətəndaş cəmiyyəti institutlarına qədər bütün maraqlı tərəflərin yaxından iştirakı və dəstəyi zəruridir.

Cavanşir Feyziyev

Milli Məclisin deputatı

Fəlsəfə doktoru

Olaylar.- 2016.- 29 dekabr.- S.11.