Vətənpərvər gənclər milli

kimliyini dərk etməlidirlər

Gənclərimizdə milli özünüdərk yüksək səviyyədədir

Milli şüur milli mənəvi dəyərləri özündə əks etdirən bir anlayışdır. Şüur anlayışı nə qədər ümumidirsə, milli şüur istilahında həm ümumilik, həm də xüsusilik vardır. Milli şüur bir növ fərdi şüurla ümumi şüur arasında əlaqələndirici keyfiyyətə malikdir. Çünki milli şüurda bir fərdin təmsil olunduğu konkret etnik, dini, mədəni xüsusiyyətlərlə yanaşı, ümumi mahiyyətli bəşəri dəyərlər də öz əksini tapa bilər. Yəni hər birimiz bir tərəfdən konkret bir millətin, dinin, mədəniyyətin nümayəndəsi olduğumuz halda, digər tərəfdən bəşəriliyə aid əlamətləri də daşıyırıq. Bu mənada, milli şüur-milli ruh yalnız nəsil, qan birliyi əsasında formalaşa bilməz.

Bu prizmadan çıxış etsək görərik ki, milli ideologiyanı da yalnız qan-nəsil birliyi ilə formalaşdırmaq çətindir. Ona görə də, milli şüur milli ideologiyanın formalaşmasında çox mühum rol oynaya bilər. Yəni türklüyümüzlə yanaşı, islamlılığı, çağdaşlığı və azərbaycanlılığı ifadə edən yeni bir milli şüura ehtiyacımız var. Burada türklük dil, mədəniyyət və etnosla, azərbaycanlılıq vətən və dövlətçiliklə, islam dini inac və etiqadla, müasirlik yeniləşmə və zəmanənin tələbləri ilə bağlıdır. Ona görə də, milli şüur, milli ideya dedikdə, onu yalnız etnik mənada başa düşüb, yalnız türkçülük kimi yozmaq doğru deyildir. Dövlətin zəngin tarixə malik özünəməxsus ənənə və dəyərlərinin yaşadılması mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdən biridir. Bunun üçün də başlıca olaraq gənclərə milli mənlik şüuru aşılanmalıdır. Sözügedən zümrəyə arzuolunan səviyyədə bunu aşılaya bilsək, qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq çətin olmaz. Milli şüur ifadəsini dərindən təhlil edəndə belə qənaət hasil olur ki, milli mənlik şüuru özünüdərk deməkdir. Milli özünüdərk ilk növbədə insanın öz tarixi kökünü, milli mənsubiyyətini, vətən tarixini bilmək və dərindən təhlil etmək bacarığını özündə ehtiva edir. Hər bir gənc, vətəndaş dərk etməlidir ki, hansı vətəni, milləti, milli xüsusiyyətləri təmsil edir, hansı özünəməxsus və səciyyəvi spesifik xüsusiyyətlərə sahibdir və bütün bunlar hansı əsaslara söykənir. Azərbaycanda milli özünüdərk prosesi böyük bir tarixi yol keçmişdir. Milli ideologiya, milli kimlik, özünüdərk prosesində həyatını qurban verən insanlar məhz özlərindən sonrakı nəslin bu ülvi dəyərlərə sahib çıxmasını, onu qorumasını istəmişdilər. Məhz onların, ağır şərtlər altında, heç bir təhlükə və qorxudan çəkinməyərək millətin gələcəyini düşündükləri üçün bu mübarizəyə qoşulmuşdular. Bu missiyanın davam etdirilməsi isə gələcək nəslə bir vəzifə kimi ötürülmüşdür. Bəs milli- mənlik şüuru dedikdə nə başa düşülür? Ekspertlər hesab edirlər ki, Türkçülük milli şüurun bir hissəsidir. Həm də aparıcı hissəsi və nüvəsidir. Buna səbəb də odur ki, milli şüurun formalaşması hər şeydən öncə dil, mədəniyyət və qan-nəsil birliyi ilə bağlıdır. Hər bir insan danışdığı dilin milli varlığıdır. Elə bir varlıq ki, özünü onunla ifadə edir. Bu baxımdan türk dilində (Azərbaycan) danışan və təhsil alan hər bir Azərbaycan gənci özünü həm türk, həm də azərbaycanlı kimi qəbul edir. Bu bütövlük nəticəsində yaranan azərbaycanlılıq milli şüurun özünüdərk nümunəsidir. Deməli, milli şüur formalaşdırılarkən dil amili əsas yeri tutur. Burada genetik amilin, yəni eyni qanı daşıyan nəsillərin etnos birliyinin-milliyyətin də xüsusi rolunu qeyd etmək lazımdır. Genetik amil milli özünüdərkin daxili bir posesidir. Bu proses insanın şüuraltı hissəsinin oyanışına, öz etnikliyini tanımasına səbəb ola bilər. Mədəniyyət isə milli adət-ənənələrlə bağlıdır. Burada milli mentalitet də çox mühüm rol oynayır. Türklərin mədəniyyətində xoşgörü (tolerantlıq), humanizm, əxlaqi-mənəvi və s. məsələlər mühüm yer tutur. Böyük və zəngin bir tarixi irsə sahib olan Azərbaycanda bu gün milli şüur, millilik, gənclərdə milli özünüdərk kifayət qədər yüksək səviyyədədir. Qətiyyətlə demək olar ki, bu gün irsimizə sadiqlik, milli düşüncəmizə sədaqət və Azərbaycançılıq ideyalarının tam dolğunluqla təzahürü məsələlərində narahatedici məqamların mövcudluğu danılmaz bir faktdır. Burada söhbət yalnız gənclərin patriotik hisslərə qapanma səviyyəsindən getmir. Məsələ orasındadır ki, görəsən, bugünkü gənclik əjdadlarımızın təcrübəsi olaraq, milli dəyərlərimizi gələcək nəsillərə çatdırmaq missiyasını necə yerinə yetirir? Sualın cavabı isə mövcud vəziyyətin obyektiv və subyektiv səbəblərindədir. Bu hallar nəzərə alınaraq Azərbaycan gəncliyinin sıralarında bəzi hallarda obyektiv və subyektiv səbəblərdən müşahidə olunan “özünüdərk” anlamına və onun doğurduğu milli dəyərlərə, vətəndaşlıq borcuna və tarixi köklərə müəyyən biganəlik və etinasızlıq cəmiyyətin birbaşa səyləri ilə aradan qaldırılmalı, bağçalarda, orta məktəblərdə, ali təhsil ocaqlarında “milli özünüdərk” anlamı mütləq olaraq mərkəzləşmiş və planlı şəkildə hər kəsə aşılanmalıdır. Tarixi dəyərlərin və milli mənsubiyyət elementlərinin daşıyıcıları olan gəncliyin qarşısında bu gün layiqli gəcələcəyin təmin edilməsi baxımından böyük vəzifələr durur. Odur ki, zəngin millət, firavan cəmiyyət və layiqli gələcək yönümlü əməllərimizin fərdiyyət şəklində və mütləq xarakterli kütləvi tədbirlərin hökumət səviyyəsində həyata keçirilməsinə yeni bir təkan veriləcəyi şübhəsizdir. Məhz bu baxımdan, vətənə şüurlu sevgi, milli özünüdərk və fərdi fəaliyyətlərin bu kontekstə salınması tələbi hər bir gəncin üzərinə ağır yük qoyur. Milli-mənəvi dəyərlərin, əxlaqın, adət-ənənələrin yeni nəslə çatdırılması, davam etdirilməsi üçün mədəni abidələrin, bədii ədəbiyyatın, milli fəlsəfi fikrin rolu böyükdür. Lakin milli ruhu qorumaq, inkişaf etdirmək və yeni nəsillərə çatdırmaq üçün ən yaxşı mühit milli dövlətçilik şəraitində yaranır. Milli dövlət ancaq ərazinin, maddi sərvətlərin deyil, həm də milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasına xidmət edir. Və bu zaman milli ruh həyat tərzinə çevrilir. Dövlətçilik ideologiyası da milli ideologiya da eyni bir təməl üzərində – milli fəlsəfi fikir zəminində formalaşır. Məlumat üçün qeyd edək ki, yaxın keçmişə qədər «müsəlman», “tatar”, “persian” və s. adlarla milli kimliyi və milli dili saxtalaşdırılan Azərbaycan türklərinin parçalanmış milli şüuru türkçülük əsasında formalaşmağa başlayıb. Lakin bu heç də o demək deyil ki, milli ideoloqlar islamçılıq və çağdaşlıq şüurunu bir kənara qoyulub. Əslində bu mümkün də deyildi. Sadəcə, türklük milli şüurun formalaşmasında islamçılıq və müasirlikdən önəmli olmasını sübut etdi. Beləliklə, türkçülük və onun Azərbaycandakı bir qolu olan Azərbaycan türkçülüyü milli şüurun formalaşmasında təkanverici amil oldu. Yeri gəlmişkən, burada türkçülüklə onun bir qolu olan Azərbaycan türkçülüyünü müəyyən qədər fərqləndirmək lazımdır. Əgər türkçülük bütün Türk dünyasınının oyanışını və birliyini hədəfləyirdisə, Azərbay-can türkçülüyü daha çox bu coğrafiyada yaşayan türklər başda olmaqla, bütün azərbaycanlıların çar Rusiyasının əsarətindən qurtulmasını və milli varlığını dünyaya sübut etməyi qarşıya əsas məqsəd kimi qoymuşdur. Başqa sözlə, türkçülüyün yerli forması olan Azərbaycan milli ideyası imkan verirdi ki, “tarixi-coğrafi Azərbaycan” ərazisində yaşayan bütün türk və qeyri-türk etnoslar vahid millət şəklində meydana çıxsınlar. Əslində bu ideya ən azı bir əsr öncə reallaşmalıydı. Ancaq onda milli şüur istənilən səviyyədə olmadığı üçün Azərbaycan Türk Xanlıqları birləşmə bilməmiş və çar Rusiyası tərəfindən işğala məruz qalmışdı. Yalnız bu işğaldan sonra Azərbaycan türkləri bir millət olaraq toparlanmağa və milli şüur formalaşdırmağa başlamışlar. Beləliklə, azərbaycanlılılq şüuru dil birliyi, qan birliyi və mədəniyyət birliyinə əsaslanan türkçülüklə yanaşı, islam, vətən və dövlət şüurunu da özündə əks etdirirdi. İndi müasir gənclərin üzərinə çox çətinliklə formalaşmış bu ideyaları qoruyub saxlamaq və gələcək nəslə ötürmək missiyası düşür. Danılmaz faktdır ki, gözəl əxlaqlı və tərbiyəli gəncin milli mənlik şüuru da, mədəni səviyyəsi də yüksək olur. Belə gənclər digərlərindən fərqli olaraq, doğulduğu torpağın, vətəndaşı olduğu ölkənin təəssübünü daha çox çəkir. Onlar doğma yurd üçün, təmsil etdiyi xalqın xoşbəxtliyi üçün canını belə əsirgəmir. Xalqının tarixini, dilini, mədəniyyətini bilməyən gənc milli mənlik şüuruna malik deyil. Gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi, vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi məsələsi bu gün dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən biri kimi diqqət çəkir. Humanist ideyalara xidmət edən təhsil sistemi insani dəyərlərin böyük əhəmiyyət kəsb etməsi, vətəndaş tərbiyəsi, insan azadlığına və hüquqlarına hörmət, ətraf mühitə, vətənə, ailəyə məhəbbət, milli mədəniyyətin inkişafı, milli adət-ənənələrə hörmət və ehtiram göstərilməsi əsasında təşəkkül tapır. Tarix sübut edir ki, doğma təbiətə bağlılıq, milli adət-ənənələrə hörmət və qayğı gənclərdə mənəvi və emosional hisslərin formalaşmasında əvəzsiz rol oynayır. Bu hisslər olmadan gənclərin əsil vətəndaş, vətənpərvər kimi yetişməsi çox çətindir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2016.- 13 yanvar.- S.15.