Siyasi, dini və KİV

sahəsində plüralizm məkanı

Demokratik cəmiyyətlərin özünəməxsus xüsusiyyətlərindən biri də plüralizmin yüksək səviyyədə təmin olunmasıdır. Hər bir ölkədə, daha dəqiq desək demokratik prinsiplərə sadiqlik nümayiş etdirən, bu prinsiplərin inkişafına maraqlı olan ölkələr kimi Azərbaycanda da plüralizm mövcuddur. Özü də bu plüralizm özünü hər bir sahədə göstərir, nümayiş etdirir. İstər siyasi, istər dini, istərsə də digər sahələrdə Azərbaycandakı plüralizmi hətta əksər ölkələr üçün nümunə. örnək də göstərmək mümkündür.

Başlayaq siyasi plüralizmdən. Bu gün Azərbaycanda tam mənada siyasi plüralizmin mövcud olduğunu qətiyyətlə söyləyə bilərik. Ölkədə siyasi plüralizmin mövcud olduğu yalnız bəyanatlar, açıqlamalarda öz əksini tapmır. Eyni zamanda əməldə, görülən işlərdə də Azərbaycanda siyasi plüralizmin mövcud olduğu aydın görünür. Statistik göstəricilər də deyilənləri təsdiqləyir. Ölkədə dövlət qeydiyyatından keçərək fəaliyyət göstərən partiyaların sayına diqqət yetirək. Statistik məlumatlara əsasən hazırda Azərbaycanda dövlət qeydiyyatından keçmiş 54 siyasi partiya fəaliyyət göstərir. Ölkədə fəaliyyət göstərən partiyalar arasında həm liberal, həm sağ, həm sol, həm də mərkəzçi mövqedə dayanan partiyalar var. Azərbaycan dövləti siyasi plüralizmə sadiqliyini nümayiş etdirərək onların fəaliyyəti üçün lazım olan şəraiti yaradır, normal fəaliyyətləri üçün ofis, qərargahla təmin edir. Azərbaycan hakimiyyəti siyasi partiya və təşkilatların dövlət qeydiyyatına alınması prosesini də zaman-zaman sadələşdirib ki, bu da hüquqi sahədə aparılan təkmilləşdirmə işlərinin nəticəsidir.

Hakimiyyət siyasi partiya və birliklərin hər hansı bir siyasi aksiya, etiraz mitinqi, yürüş və ya nümayiş keçirməsinə də heç bir angəl yaratmır. İstənilən siyasi partiya istədiyi zaman kəsiyində müvafiq dövlət strukturları ilə razılaşdırılmış qaydada öz etiraz aksiyasını keçirə bilir. Təsadüfi deyil ki, bu günlərdə elə bunun əyani şahidinə çevrildik. Belə ki, Milli Şura adlanan qurum paytaxtda növbəti etiraz aksiyası keçirdi. Baxmayaraq ki, adıçəkilən qurumda təmsil olunan partiya və fərdlər bir qayda olaraq radikal mövqe nümayiş etdirir, dövlətçilik, milli maraqlara zidd fəaliyyət ortaya qoyurlar, amma buna baxmayaraq hakimiyyət, onun müvafiq qurumları radikal siyasi düşərgənin belə etiraz aksiyası keçirmək istəyinə qarşı çıxmadı, onların təklifini nəzər almaq üçün öz etiraz mitinqlərini reallaşdırmaq məqsədilə müvafiq yer ayırdı. Təbii ki, hakimiyyət bu zaman məhz plüralizm prinsiplərindən çıxıç etmiş oldu və bu ənənəyə sadiqliyini bir daha nümayiş etdirdi. Sübuta yetirdi ki, istənilən anda siyasi plüralizm, bu plüralizmdən irəli gələn vəsifələrin yerinə yetirilməsinə hazırdır. Bu sahədə heç bir problem ola bilməz. Baxmayaraq ki, demokratiyadan bəhs edən, ayrı-ayrı ölkələrə qarşı yerli-yersiz iradlar bildirən, onları siyasi fəaliyyətlərə məhdudiyyət tətbiq etməkdə qərəzli olara günahlandıran bir çox dövlətlərdə hakimiyyətlər ona təhlükə yarada biləcək siyasi partiya və birliklərin fəaliyyətinə qadağalar tətbiq edir, onların kütləvi aksiya və ya mitinq keçirməsini əngəlləyir. Ancaq göründüyü kimi Azərbaycanda bu sahədə situasiya tamamilə fərqlidir. Çünki Azərbaycan yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi plüralizm prinsiplərinə təkcə sözdə deyil, eləcə də əməldə sadiqdir, onu hər zaman tətbiq edir və gələcəkdə də bu yolla davam edəcək. Azərbaycan hakimiyyətinin tutmuş olduğu bu yol müəyyən sivil cəmiyyətlər tərəfindən qəbul edilir, alqışlanır. Azərbaycana dost olan ölkələr bu plüralizmdən örnək götürür. Onu öz gündəlik həyatında tətbiq etməyə çalışır. Lakin Azərbaycana düşmən mövqedə dayanan, fürsət yarandıqca ona zərbə vurmağa, nüfuzuna kölgə salmağa çalışan bəzi xarici dairələr isə ölkəmizin nümayiş etdirdiyi bu plüralizmdən sui-istifadə etməyə, ondan öz maraqları naminə yararlanmağa çalışırlar. Ölkədəki siyasi plüralizmdən, fikir, söz, sərbəst toplaşmaq azadlığından sui-istifadə hallarına yol verməklə insanları ehtiyac olmadığı halda kütləvi etiraz aksiyalarına cəlb etməyə, bununla da öz çirkin niyyətlərinə çatmağa çalışırlar.

Azərbaycanda siyasi plüralizmin digər bir sübutu da onun qanunverici orqanının tərkibində özünü göstərir. Məlum olduğu kimi Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində hakim Yeni Azərbaycan Partiyası ilə yanaşı müxalifət partiyaları də təmsil olunurlar. Bu gün Azərbaycan Parlamentində iqtidar partiyası ilə yanaşı 11 müxalifət partiyası da deputat mandatına sahibdir. Bundan başqa Azərbaycan Hökuməti parlamentdə təmsil olunan partiyaların hər birinə maliyyə yardımı ayırır ki, bu da plüralizmin bariz nümunələrindən sayılır.

Azərbaycanda siyasi plüralizmlə yanaşı dini plüralizm də mövcuddur. Bu sahədə olan plüralizmi də statistik göstəricilər əsasında diqqətə çatdırmaq mümkündür. Məlumat üçün qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən 01.09.2009-cu ildən etibarən dini qurumların yenidən dövlət qeydiyyatına alınması prosesi başlayandan sonra 749 dini qurum qeydiyyatdan keçmişdir. Konfessional baxımdan onların 721-i İslam, 28-i isə qeyri- İslam (xristian - 17; yəhudi - 8; krişna - 1; bəhai - 2) təmayüllüdür. 2017-ci ildə dini təhsil müəssisələrinin (kollec) dövlət qeydiyyatına alınması prosesi başlayandan 10 dini təhsil müəssisəsi dövlət qeydiyyatına alınıb. Azərbaycan müsəlman ölkəsi olmasına baxmayaraq hazırda ölkə ərazisində yalnız məscidlər deyil, eləcə də digər dinlərə məxsus ibadət məkanları fəaliyyət göstərir. Son statistik məlumatlara nəzər salsaq görərik ki, Azərbnaycan ərazisində 2166 məscid mövcuddur ki, onlardan 136-sı Bakı şəhərində yerləşir. Bundan başqa paytaxt da daxil olmaqla ölkənin müxtəlif ərazilərində13 kilsə, 7 sinaqoq fəaliyyət göstərir. Bundan başqa ölkə ərazisində 748 pir və ziyarətgah fəaliyyət göstərir, onlardan 25-i Bakı-Abşeron bölgəsinin payına düşür. Göründüyü kimi elə yuxarıda qeyd edilən rəqəmlər Azərbaycanda dini sahədə də plüralizmin, tolerantlığın mövcud olduğunu göstərir.

Azərbaycanda milli azlıqlarla iş sahəsində də plüralzim mövcuddur. Hər kəsə bəllidir ki, bu gün Azərbaycanda onlarla xalqın nümayəndəsi heç bir təqib, təzyiq görmədən, azad və firəvan şəkildə yaşayırlar. Azərbaycan hakimiyyəti etnik azlıqların ölkəmizdə normal şəkildə yaşaması üçün onlara hər bir şərait, imkan yaradır. Milli azlıqların özlərinin məktəbinin olması, mədəniyyət ocaqları təsis etmələri, öz dillərində kütləvi informasiya vasitəsi yaymaları deyilənləri təsdiqləyir. Bir sözlə Azərbaycan dünyaya bu sahədə nümunə, örnək göstərir ki, ərazində yaşayan digər xalqların nümayəndələri ilə necə davranmalı, onlara hansı şəraiti yaratmalısan. Bütün bu müsbət göstəricilərin nərticəsidir ki, Azəırbaycan bu kimi humanitar xarakterli toplantılar, konfransların keçirildiyi, günümüzdə müzakirəsi vacib hesab edilən məsəllərin gündəmə gətirildiyi məkana çevrilir. İstər Humanitar Forumlar, istər Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumları, istərsə də digər bu kimi tədbirlərin məhz Azərbaycanda keçirilməsi ölkımizdə qeyd edilən sahələrdə plüralizmin mövcud olduğunun və dünya tərəfindən bunun qəbul edildiyinin təsdiqidir.

Nəhayət, Azərbaycanda fikir, söz, məlumat azadlığı sahəsində də plüralizm mövcuddur. Günümüzdə ölkədə yüzlərlə mətbuat orqanı, kütləvi informasiya vasitəsinin fəaliyyət göstərməsinin fonunda belə qənaətə gəlmək mümkündür. Burada xüsusi qeyd edilməli məqam ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən yüzlərlə kütləvi informasiya vasitəsi arasında iqtidar mətbuatı ilə yanaşı müstəqil qəzet və jurnallar, həmçinin müxalifət mətbuatı da var. Hətta radikal müxalifət düşərgəsinə xidmət edən, peşə fəaliyyətini siyasi fəaliyyətlə qarışdırıb dövlətçilik əleyhinə fəaliyyətdə bulunan qəzetlər də mövcuddur. Normalda dövlətçilik, milli maraqlar əleyhinə fəaliyyət göstərən bu kimi kütləvi informasiya vasitələrinə qarşı ciddi şəkildə tədbirlərin görülməsi zəruru olsa da, amma Azərbaycan hakimiyyəti məhz fikir, söz, məlumat azadlığı, plüralizm prinsiplərindən çıxış edərək dövlətçilik, milli maraqlar əleyhinə fəaliyyətdə builunan kütləvi informasiya vasitələrinə qarşı hər hansı bir təzyiq vasitəsindən istifadə etmir. Çünki Azərbaycan hakimiyyəti hər zaman demokratik prinsiplərə sadiqlik nümayiş etdirib, bu ənənələrin qorunub-saxlanması, onun inkişaf etdirilmıəsinə maraqlı olub. Ona görə də hakimiyyət və onun müvafiq strukturları nə qədər mənfi olsa da belə, bu kimi hallara qarşıp dözümlülük nümayiş etdirir, siyasi mövqeyi və ypnümündən asılı olmayaraq heç bir kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinə əngəllər yaratmır.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2017.- 12 aprel.- S.15.