Azərbayvanda demokratik cəmiyyətlərə

xas olan institutlar formalaşıb

Ölkədə söz, fikir və məlumat azadlığı yüksək səviyyədə təmin olumub

Azərbaycanda söz, fikir və məlumat azadlığının qorunması, siyasi plüralizm prinsiplərinin dönmədən həyata keçirilməsi daim diqqət mərkəzində saxlanır.

Məlum olduğu kimi ölkədə söz və fikir azadlığının təmin olunmasında başlıca şərtlərdən biri müstəqil medianın olmasıdır. Elə bu səbədən də Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması, onlara dövlət qayğısının artırılması istiqamətində çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilir. Paralel olaraq medianın fəaliyətini tənzimləyən qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi istiqamətində iş aparılır. Təsadüfi deyil ki, müvafiq qanun layihələrinin hazırlanması və qanunların qəbul edilməsi zamanı, Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq konvensiya və sazişlərdə və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında təsbit edilmiş insan və vətəndaşların fikir, söz və məlumat azadlığı müddəaları əsas prinsiplər kimi rəhbər tutulur. Xatırladaq ki, Azərbaycan dövləti müstəqil mətbuatın qurulması, azad fəaliyyəti və inkişafı üçün zəruri tədbirlər görür. Bu gün Azərbaycan Respublikasında yüzlərlə qazet və jurnal, onlarla radio və televiziya şirkəti, çoxsaylı informasiya agentlikləri fəaliyyət göstərir. Onların böyük əksəriyyəti özəl qurumlara, ayrı-ayrı şəxslərə və müxtəlif mövqedə duran siyasi və ictimai təşkilatlara məxsusdur. Kütləvi informasiya vasitələrində istənilən fikri demək, dövlət sirri təşkil etməyən istənilən faktı açıqlamaq üçün qeyri-məhdud imkanlar vardır. Ölkə vətndaşları da bu imkanlardan gen-boluna istifadə edə bilir. Hazırki mətbuatda fikir müxtəlifliyi məhz yaradılan şəraitin bariz nümunəsidir. Məlumat üçün qeyd edək ki, ölkəmizdə demokratik cəmiyyətlərə xas olan institutların formalaşdırılması və azad siyasi fəaliyyət üçün hər cür şərait yaradılmışdır. İlk dəfə çoxpartiyalılıq əsasında, demokratik parlament seçkiləri keçirilmiş, ümumxalq səsverməsi ilə siyasi plüralizm, söz, mətbuat, vicdan azadlıqları, insan hüquqlarının müdafiəsi və qanunun aliliyi prinsiplərini təsbit edən konstitusiya qəbul edilmişdir. Ümumbəşəri dəyərlərin üstünlüyünü, demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğunu özünün inkişaf modeli kimi qəbul edən Azərbaycan Respublikası insan hüquqları, söz və mətbuat azadlığının təmin edilməsi ilə bağlı mövcud olan əksər beynəlxalq konvensiya və sazişlərə qoşulmuşdur. Ölkəmizdə kütləvi informasiya vasitələri demokratiya və aşkarlığın mühüm vasitəsi hesab olunur. Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşov mətbuata açıqlamasında bildirib ki, Azəraycanda söz və mətbuat azadlığı sözün əsil mənasında təmin olunub. Onun sözlərinə görə, vaxtilə KİV-lərin dövlət qeydiyyatını asanlaşdırmaq üçün mübarizə aparanlar və bunun qanuniləşməsinə çalışanlar indi peşimançılıq duyurlar: "Bunun üçün əsasları var - ölkədə dövlət reyestrindən keçən KİV-lərin sayı 5000-ə yaxınlaşmaq üzrədir. Onların böyük əksəriyyətinin fəaliyyəti sivil media prinsiplərinə, demokratik dəyərlərə ziddir. "Diffamasiya haqqında" qanunun qəbulu zərurətindən danışırıq, prinsipcə bu yolun vacibliyini qəbul edirik. Amma ölkədə diffamasiya mühitinin tam formalaşdığını söyləmək olmur. 5000-ə yaxınlaşan çoxluğun böyük əksəriyyətinin fəaliyyəti bu vacib sənədin qəbulundan sonrakı mərhələnin demokratik dəyərlərə, söz və mətbuat azadlığı prinsiplərinə kölgə salmayacağına təminat vermir. Lakin söz və mətbuat azadlğını xarakterizə edərkən təkcə bundan danışmaq yetərsizdir. Jurnalistlərin ilk mənbədən informasiya almaq kimi çətinliyi hələ də aktual səciyyə daşıyır. KİV-ə məlumat verməkdən boyun qaçıran məmurlar hələ də qalmaqdadır". Ə.Amaşov bildirib ki, məsələni sırf o şəkildə qoymaq olmaz ki, problemlərdən çıxış yolunu tapaq: "Biz ümumən inkişafı düşünməliyik. Problemlər isə hər zaman olacaq. İş olan yerdə problemlərsiz ötüşülmür. Sadəcə, vəzifəmiz inkişafa doğru getmək olmalıdır. Vaxtilə medianın ağır iqtisadi durumundan çıxmaq üçün həm dövlət, həm də jurnalist təşkilatları qismində Mətbuat Şurası KİV-ə dəstək modeli üzərində iş apardı. Təcrübə göstərir ki, bu model özünü doğruldur. Daha sonra jurnalistlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması məsələləri ön plana çıxdı. Bu zaman dövlət başçısı media nümayəndələri üçün yaşayış binasının tikintisinə dair sərəncam imzaladı. 156 jurnalist mənzillə təmin olundu, daha 250-dən çoxu da təmin olunacaq. Əlbəttə, hazırkı durumda başlıca vəzifə medianın reklam bazarında inkişafının təminatıdır. Mövcud istiqamətdə işlər görülməkdədir. Ümumən isə bir sıra problemlərin həllini zamana ehtiyacının olduğu qənaətindəyəm". "Xalq Cəbhəsi" qəzetinin baş redaktoru Elçin Mirzəbəyli hesab edir ki, ölkənin qanunvericiliyi, həm də ictimai-siyasi mühit mətbuatın tam azad şəkildə fəaliyyət göstərməsinə imkan yaradır: "İndiki əsas problemlər daha çox mətbuatın maddi-texniki bazası ilə və medianın peşəkarlıq problemi ilə bağlıdır. Bundan kənarda Azərbaycan mətbuatına problem yarada biləcək başqa bir maneə yoxdur". Mətbuatda söz azadlığının durumunu müsbət qiymətləndirən Elçin Mirzəbəyli bu sahədə problemi söz azadlığından sui-istifadə hallarında görür. Həmsöhbətimiz hesab edir ki, bu prosesin qarşısının alınması inzibati metodlarla mümkün deyil: "Qənaətimə görə bu problem getdikcə azalır. İndi daha çox problem "reket jurnalistika" ilə bağlıdır. Bəzi insanların ayrı-ayrı media qurumları formalaşdıraraq cinayət əməlləri törədilməsi ilə bağlıdır ki, burda mətbuatda söz azadlığından sui-istifadədən daha çox mətbuat və söz azadlığının altında gizlənmək istəyi və niyyəti var. Burda açıq şəkildə görünür ki, bu insan ictimai-siyasi müstəvidə informasiya siyasəti həyata keçirir və yaxud onun məqsədi cinayətkarlıqla məşğul olmaqdır. Bu baxımdan hesab edirəm ki, hər kəsi öz adı ilə çağırmaq lazımdır. Yəni "reket jurnalistika" sözünü mən bilərəkdən işlətdim. Əslində jurnalistika reketçiliklə məşğul deyil, reketçiliklə konkret şəxslər məşğul olur və onlar da jurnalistika sözünün arxasında gizlənirlər. Ona görə də belələrinə qarşı hər hansı güzəşt eləmək olmaz. Belələrinə qarşı hüququn dili ilə mübarizə aparmaq lazımdır". Media hüququ üzrə ekspert Ələsgər Məmmədli isə hesab edir ki, mətbuat söz, ifadə azadlığı ilə bağlı da problemlərdən xali deyil: "Bu problemləri iki istiqamətə ayrımaq olar. Onların bir qismi jurnalistlərin faktiki olaraq çalışdığı müəssisənin müstəqil olmamasından doğan problemlərdi. Yəni kiməsə bağlı olan mətbu orqanlar onların mənafeyinə uyğu fəaliyyət göstərir. Bir də qanunvericilik aspektindən müəyyən məhdudiyyətlər var. Bu məhdudiyyətlər də başqa problemlər yaradır. Məsələn, informasiyaya çıxış imkanları hər kəsdə bərabər deyil və bu istiqamətdə pozitiv addımlar atılmır. Bəzi qurumlar müxalif və ya müstəqil düşüncə tərəfdarıdırsa, onların rəsmi tədbirlərdən uzaq tutulması, akkreditasiya edilməməsi kimi problemləri var. Digər böyük problem isə ifadə azadlığına dözümsüzlük məsələsidir. Son 10 ildə diffomasiya iddiaları kifayət qədər çox olub". Ə.Məmmədli hesab edir ki, problemlərdən çıxış yolu kimi qanunvericilik daha da liberallaşdırılmalıdır. "Birincisi, "Diffamasiya haqqında" qanun qəbul olunmalıdır. İkincisi, informasiyaya çıxış imkanlarının genişləndirilməsi və bu istiqamətdə dövlət məmurlarının cəzalandırılması mexanizminin işlınməsidir. Üçüncüsü, medianın azad və müstəqil fəaliyyət göstərməsi üçün ən önəmli səbəbələrdən biri olan iqtisadi azadlığı təmin edən reklam mühitinin formalaşdırılmasıdır".Hüquqşünas Azad Rzayev qeyd edib ki, bu gün ölkəmizin dünya informasiya məkanına daxil olması və informasiya cəmiyyətinə keçidlə əlaqədar şəxsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına və fəaliyyətinin təkmilləşməsinə dövlət dəstəyi müasir dövrümüzün tələbinə çevrilmişdir: "Kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına dövlət dəstəyi cəmiyyətdə söz azadlığını, insanların obyektiv informasiya əldə etmək hüququnu, həmçinin kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqilliyini təmin etmək məqsədi ilə dövlət tərəfindən müəyyən olunan təşkilati-texniki, hüquqi, iqtisadi və digər tədbirlərin məcmusunu ehtiva edir. Kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına dövlət dəstəyinin əsas məqsədi vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu prosesində onların mühüm rolunu nəzərə almaqla fikir, söz və məlumat azadlığını inkişaf etdirmək, kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqilliyini dəstəkləmək, redaksiyalara yardım mexanizmini təkmilləşdirmək, informasiya sektorunda yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqini stimullaşdırmaq, cəmiyyət və kütləvi informasiya vasitələri arasında səmərəli əməkdaşlığı gücləndirmək, jurnalistlərin peşəkarlığının və məsuliyyətinin artmasına şərait yaratmaq, sosial müdafiəsini gücləndirmək, dövlət və cəmiyyət üçün prioritet təşkil edən məsələlərin həllində kütləvi informasiya vasitələrinin potensialından səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir. Bu konsepsiya həm də vətəndaş cəmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq, kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına dövlət dəstəyinin əsas prinsiplərini, formalarını, vasitələrini və sahələrini, maliyyə vəsaitinin ayrılması şərtlərini müəyyən edir. Konsepsiya həm də kütləvi informasiya vasitələri və dövlətin informasiya siyasətini müəyyən edir. Sənədə əsasən fikir, söz və məlumat azadlığı, sərbəst düşüncə kütləvi informasiya vasitələrinin və bütövlükdə müasir informasiya cəmiyyətinin söykəndiyi əsas dəyər və məqsədlərdir. İnformasiya cəmiyyətinə keçid siyasi və ictimai həyatın demokratikləşməsi ilə bilavasitə bağlıdır".

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2017.- 22 fevral.- S.15.