Ölkədə söz, fikir və məlumat

azadlığı təmin olunmaqdadır

Qütblərə bölünmüş çoxsaylı mediada istənilən şəxs bu hüquqdan gen-boluna istifadə edə bilir

Bu gün Azərbaycanda mətbuatın maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin stimullaşdırılması yüksək səviyyədə həyata keçirilir. Üstəlik hökumət dövlət orqanları ilə mətbuat arasında səmərəli əməkdaşlığın inkişafı, jurnalistlərin peşəkarlığının və məsuliyyətinin artmasına daha münbit şərait yaradılması, onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində ciddi addımlar atır. Məhz görülən işlərin, həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsidir ki, Azərbaycanda dünya standartlarına cavab verən mətbuat formalaşıb. Paralel olaraq ölkədə söz və fikir, məlumat azadlığı təmin olunmaqdadır.

Ölkənin qütblərə bölünmüş çoxsaylı mediasında istənilən şəxs istədiyi fikri səsləndirmək hüququna malikdir və bu hüquqdan gen-boluna istifadə edə bilir. Azərbaycan mətbuatında söz və fikir azadlığı o dərəcədə inkişaf edib ki, hətta bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə səsləndirilməsinə məhdudiyyət qoyulan fikirlərin ölkəmizdə sərbəst şəkildə yayılması mümkündür. Təkcə bu faktlar deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda demokratik institutların sərbəst fəaliyyəti davam etməkdədir. Azərbaycan mətbuatı ölkəmizdə hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda demokratiya və siyasi plüralizmin mühüm vasitəsi kimi çıxış edir. Cəmiyyətdə aşkarlığın və şəffaflığın təmin edilməsində, aktual ictimai problemlərin ümumxalq müzakirəsinə çıxarılmasında, sosial ədalət prinsiplərinin müdafiəsində Azərbaycan mətbuatının rolu xüsusi qeyd olunmalıdır. Çox təəssüflər olsun ki, bəzi mətbuat orqanları, eləcə də sadə vətəndaşıar yaradılmış vəziyyətdən sui-istifadə hallarına yol verirlər. Ölkədə azad mətbuatın, söz və fikir azadlığının mövcudluğunda sui-istifadə hallarına yol verilməsi elə mütəxəssislər tərəfindən də təsdiq edilir. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədli mətbuata açıqlamasında qeyd edib ki, bu gün Azərbaycanda azad və müstəqil mətbuat var. Ancaq bəzən bu azadlıq və müstəqillikdən çox ciddi sui-istifadə olunur: "Məni narahat edən də bu sui-istifadələrdir. Bu gün Azərbaycanda bəzi mətbuat orqanları böhtan, təhqir, yalan məlumatlar verir və təkzib etməyi də özlərinə sığışdırmır. Bu mənada Azərbaycan jurnalistikasının problemlərini var. Lakin, bütün bunlar ötəri və keçərlidir. Azərbaycan cəmiyyəti tam mənada demokratik dəyərlərə yiyələnəndən və jurnalistlər də qanunlara əməl etməyə başlayandan sonra bu problemlər ortadan çıxacaq. Azərbaycan jurnalistikası ölkmizin müstəqillik əldə etməsi ilə çox ciddi demokratik inkişaf mərhələsi keçirib. Bu gün azad və demokratik mətbuat var. Kim deyirsə ki, Azərbaycanda mətbuatı sıxılır, boğulur, bunlar düzgün deyil. Mən bunları absurd hesab edirəm, çünki hər kəsin, hər bir əqidəyə, müxalifət, iqtidar və yaxud digər partiyalara mənsub insanın müraciət edə biləcəyi mətbuat orqanları var". Məhz bu kimi amillərin nəticəsidir ki, hazırda ənənəvi jurnalistika "reket" jurnalistikadan əziyyət çəkir. Bu gün əsl jurnalistika ilə "reket" jurnalistika cəmiyyətdə fərqləndirilmir, insanlar ayırd edə bilmirlər. Amma müsbət haldır ki, bu gün ənənəvi mətbuat öz işi ilə məşğuldur, peşə fəaliyyətini diqqətlə yerinə yetirir, Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun fəaliyyət göstərir. "Reket" şəbəkə isə bunun tam əksinə hərəkət edir, yaranmış vəziyyətdən sui-istifadə edir, Azərbaycanda azad söz, azad fikir, azad mətbuatdan öz mənafeləri üçün yararlanmağa çalışır. Etiraf edilməlidir ki, hazırda sui-istifadə halları daha çox internet mediada təsadüf edilir. İnsanlar sosial şəbəkələrdə yoxlanılmamış məlumatlat dərc etməklə kifayətlənmir, üstəlik böhtan, şantay dolu məlumatlar yayırlar. Məhz bu kimi hallar nəzərə alınaraq Azərbaycanın Milli Məclisi (MM) tərəfindən ölkənin internet informasiya ehtiyatında saxta istifadəçi ad və ya hesablardan istifadə edərək böhtan və təhqirlərə yol verməyin cinayət məsuliyyəti sayılması barədə Cinayət Məcəlləsinə nəzərdə tutan dəyişikliyi qəbul edib. Məsələyə münasibət bildirən MM-in Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynli qanun layihəsinin təqdimatı zamanı qeyd edib ki, qanunvericilikdə edilən dəyişiklik saxta profillərdən istifadə edərək, vətəndaşların təhqir olunmasının qarşısı alınmasında öz töhfəsini verəcək. Beləliklə, Cinayət Məcəlləsinə 148-1 (İnternet informasiya ehtiyatında saxta istifadəçi adlar, profil və ya hesablardan istifadə edərək böhtan atma və ay təhqir etmə) maddəsinin əlavə edilməsi ilə bağlı Milli Məclisə təkliflər layihəsinə əsasən internet informasiya ehtiyatında saxta istifadəçi adlar, profil və ya hesablardan istifadə edərək kütləvi nümayiş etdirməklə böhtan atma və ya təhqir etmə 1000 manatdan 1500 manata qədər cərimə və ya 360 saatdan 480 saata qədər ictimai işlər, yaxud 2 ilədək müddətə islah işləri və ya 1 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Yeni maddənin "Qeyd" hissəsində göstərilir ki, bu maddədə "saxta istifadəçi adlar, profil və ya hesablar" dedikdə internet informasiya ehtiyatlarında, o cümlədən sosial şəbəkələrdə istifadəçinin şəxsiyyətini eyniləşdirməyə imkan verməyən, yəni ad, soyad və ya ata adına dair yalan məlumat yerləşdirilmiş və ya belə məlumatlar gizlədilmiş, habelə digər şəxsə aid məlumatlardan onun razılığı olmadan istifadə edilməklə yaradılmış istifadəçi adlar, profil və ya hesablar başa düşülür. Xatırladaq ki, sözügedən dəyişikliklə bağlı qanun layihəsi Baş Prokuror tərəfindən daxil olub. Baş prokuror əsaslandırmasında qeyd edir ki, təklif olunan əlavə və dəyişiklər layihəsi internet informasiya ehtiyatında saxta istifadəçi adlar, profil və ya hesablardan istifadə edərək kütləvi nümayiş etdirməklə böhtan atma və ya təhqir etmənin qarşısının alınması və bu cür hüquq pozuntuları ilə daha səmərəli mübarizə aparılmasını təmin edilməsi məqsədini daşıyır: "Belə ki, təcrübədə xüsusən də internet texnologiyalarının inkişaf etdiyi bir dövrdə bir sıra şəxslər tərəfindən saxta adlar, profil və ya hesablar yaradılaraq insanların təhqir edilməsi hallarına rast gəlinməkdədir. Göründüyü kimi, bu sahənin tənzimlənməməsi və qanunvericilikdə olan müəyyən boşluqlar cinayət əməllərinin və digər bu kimi qanun pozuntularının törədilməsinə şərait yaradır. Odur ki, təklifin qəbulu hüquq pozuntularının qarşısının daha səmərəli şəkildə alınması, onlara qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, qanun pozuntularının, onları doğuran səbəb və şəraitin aradan qaldırılması, habelə qanunvericilikdə olan müəyyən boşluqların aradan qaldırılmasını təmin etməkdir". Oda faktdır ki, son zamanlar saxta profillər vasitsilə hətta dövlət və hökumət nümayəndələri barədə böhan və təhqir dolu məlumatlar yayılmaqdadır. Bu kimi halları nəzərə alan millət vəkili Elmira Axundova təklif edib ki, saxta profillərdən istifadə edərək böhtan atma və ya təhqir etmə ilə bağlı nəzərdə tutulan dəyişiklik təkcə ölkə başçısına deyil, ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyevaya və prezidentin ailə üzvlərinə də şamil edilməlidir. Millət vəkili fikrini onunla əsaslandırıb ki, bu gün sosial şəbəkələr və internet resurslarında ictimai- siyasi xadimlər barədə yetərincə təhqiramiz , şərəf və layaqətinin alçaldılması istiqamətində məlumatlar gedir: "Hətta vəziyyət o həddə çatıb ki, mənəviyyatı pozğun insanlar ölkə başçısı haqqında ağzına gələnləri yazırlar. Bunun səbəbi isə ölkə başçısının tolerant və dözümlü olmasıdır". E.Axundova əlavə edib ki, bu gün ölkə başçısı haqqında tənqidi fikri yazmaq olar: "Ancaq onun təhqir etməyə yol vermək olmaz". Millət vəkili onu da əlavə edib ki, bu gün təkcə ölkə başçısı barədə deyil, eyni zamanda, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyeva və prezidentin ailə üzvləri barədə də mənəviyyatsız yazılar dərc olunur: "Ona görə də təklif edirəm ki, qanunvericilikdə onların da hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı müddəalar öz əksini tapmalıdır". Heç şübhəsiz ki, bu kimi təkliflərdə söhbət hökumət tərfindən internetin nəzarətə götürülməsindən getmir. Söhbət ondan gedir ki, hazırda internet azadlığı onun məzmununun dəyişməsinə rəvac verir. Məhz qanunların qəbulu söz azadlığı ilə yanaşı, alternativ fikir metodlarının tənzimlənməsinə xidmət edir. Paralel olaraq Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığının təmin olunması, dövlət orqanları ilə kütləvi informasiya vasitələri arasında münasibətlərin nizamlanması funksiyasını yerinə yetirən, 2003-cü il martın 15-də jurnalistlərin birinci qurultayında yaradılan Mətbuat Şurası (MŞ) fəaliyyət göstərir. Şuranın yaradılmasında məqsəd jurnalist standartlarına uyğun olaraq, Azərbaycan mətbuatının keyfiyyətinin və onun elan olunmuş azadlığının, cəmiyyətin informasiya əldə etmək hüququnun qorunması, jurnalistlərin peşə etikası kodeksinin tələblərinə əməl etməsinə ictimai nəzarətin həyata keçirilməsi, KİV-in fəaliyyət sahələrində baş verən münaqişələrin məhkəməyə qədər həll variantlarının araşdırılması, mətbuatın davranışı ilə əlaqədar verilmiş şikayətlərin qəbulu, araşdırılması və bununla bağlı qərarların çıxarılması və s. məsələlərdən ibarətdir. Etiraf edilməlidir ki, Mətbuat Şurası bu məsələdə üzərinə düşən vəzifələrin phdəsindən layiqincə gəlir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2017.- 28 fevral.- S.15.