Xocalı soyqırımını törədənlər niyə cəzasız qalıblar?

Beynəlxalq hüquq cinayətkarların cəzalandırılmasına imkan verir

Xocalı soyqırımının dünya ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində ciddi iş aparılır. Etiraf edilməlidir ki, Heydər Əliyev Fondunun həyata keçirdiyi "Xocalıya ədalət kampaniyası" bu gün də davam etdirilir və uğurlu nəticələr əldə edilib. Məhz görülən işlərin nəricəsidir ki, bu gün Azərbaycandan başqa, Xocalını tam səviyyədə qətliam kimi Pakistan və Sudan tanıyır. Faciəni parlament səviyyəsində qətliam kimi Meksika, Kolumbiya, Çexiya, Bosniya və Herseqovina, Peru, Honduras, Panama, İordaniya və Rumıniya tanıyır. İndiyədək ABŞ-ın 21 ştatı Xocalını qətliam kimi tanıyan sənəd qəbul edib. Bu hadisə Azərbaycanda "Xocalı soyqırımı" kimi, digər ölkələrdə isə "Xocalı qətliamı" kimi anılır. Xocalı soyqırımının xatirəsinə 6 ölkədə 9-dan çox abidələr ucaldılıb. Lakin erməni silahlı birləşmələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırım faktlarını beynəlxalq aləmə çatdırılması üçün bununla kifayətlnmək olmaz. Elə bu səbədən də Milli Məclis Xocalı soyqırımının törədilməsindən 25 illiyi ilə bağlı qanun layihəsi hazırlayır. Sənəd soyqırımı və etnik təmizləmə cinayətlərinin dünya səviyyəsində tanınmasının hüquqi aspektlərini əhatə edir. Belə bir qanun layihəsinin hazırlanmasında əsas məqsəd ədalət mühakiməsinin təşkil edilməsidir. Vitse-spiker Bahar Muradova deyib ki, Azərbaycan Xocalı soyqırımına beynəlxalq səviyyədə hüquqi qiymət verilməsi üçün Beynəlxalq Hərbi Tribunala müraciət edəcək: "Azərbaycan Ermənistanın cəzalandırılması üçün Beynəlxaq Hərbi Tribunala müraciət edəcək. Xocalı soyqırımının törədilməsindən 26 il keçir və hələ də onu törədənlərə heç bir cəzalar verilməyib". Milli Məclisin deputatı Asim Mollazadə qeyd edib ki, Xocalı soyqırımını törədənlərin əksəriyyəti bu gün Rusiyada yaşayır və oranın vətəndaşlarıdır: "Bu, heç kimə sirr deyil. Həmin cinayətkarlar Rusiyada yaşayaraq, hətta iri bizneslə də məşğuldurlar. Biz hazırda Rusiyada yaşayan Xocalı soyqırımını törədənləri Rusiyadan mütləq almalıyıq. Beynəlxalq hərbi tribunallara müraciət etməklə yanaşı, Rusiyadan cinayətkarları tələb etməliyik. Beynəlxalq hüquqşünaslar səviyyəsində Xocalı cinayətkarlarını Rusiyadan aldıqdan sonra onlarla bağlı hərbi tribunal keçirə bilərik". Millət vəkili Qüdrət Həsənquliyev hesab edir ki, Azərbaycan Xocalı soyqırımı günahkarlarının cəzalandırılması ilə bağlı qiyabi də olsa məhkəmə prosesi keçirib, cinayətkarlar barədə məhkmə hökmü çıxarmalıdır. Çünki, bu məsələ Azərbayan üçün aktualdır. Ona görə də Azərbaycan cəmiyyəti Xocalı ilə bağlı hansı addımları atmalıdır və nə etməlirdir gözləntiləri yollarını axtarmalıdır. İndiyədək də Azərbaycan Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Nizamnaməsinə qoşulmayıb. Azərbaycan BMT TŞ-nın üzvü və sədri olduğu müddətdə də bu məsləni gündəmə gətirərək Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə qoşulmayıb. Ona görə də 26 ildir Xocalı soyqırımı ilə bağlı cinayət işi gedir və nəticə yoxdur. Heç olmasa qiyabı məhkəmələr təşkil olunmalı və onlar barəsində hökm çıxarılmalıdır. Məhkəmənin bu qərarı XİN tərəfindən BMT TŞ-nın Baş katibinə təqdim etməlidir". Millət vəkilinin fikrincə, Azərbaycan ona görə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə qoşulmaq istəmir və BMT səviyyəsində qaldırmaq istəmir ki, nəticəni bilir: " Azərbaycan yaxşı anlayır ki, ABŞ və Rusiya ermənipərəst mövqe nümayiş etdirir, bu ölkələrdə islamafobiya var, Rusiya isə Ermənistanən hərbi müttəfiqidir. Reallaqıları bildiyimizdən bunu etmirik". Q.Həsənquliyev deyib ki, belə vəziyyətdə Azərbaycan özünə hərbi müttəfiq axtarmalıdır: "Azərbaycan hansısa hərbi blokun üzvü olmalı və özünə müttəfiq axtarışına çıxamalıdır. Əks halda vəziyyət elə də asan olmayacaq".

Millət vəkili Musa Quliyev deyib ki, Xocalı soyqırımını dünya ictimaiyyətinin diqqətinə kifayət qədər çatdırmışıq. Xüsusilə, Ümummilli Lider Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra bu məsələyə çox ciddi diqqət yönəldilib. Deputatın sözlərinə görə, ilk dəfə olaraq Ulu Öndərin təklifi, təşəbbüsü ilə Milli Məclis bu məsələni müzakirə edib və qərar qəbul edib: "Ondan sonra bir neçə dəfə Milli Məclis tərəfindən qərarlar qəbul olunub. Eləcə də hökumətin müxtəlif qərarları olub və cənab Prezident İlham Əliyevin Sərəncamları olub. Bundan sonra hər il Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin əmri ilə Komissiya yaranır, işlər görülür və ölkə daxilində maarifləndirmə işləri aparılır. Həmçinin Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərsliklərdə Xocalı soyqırımı məsələsi öz əksini tapıb. Məktəblərdə daim bu barədə təbliğat işləri görülür. Televiziyalarımız, kütləvi informasiya vasitələrimiz lazımi işlər görürlər. Eyni zamanda ölkə xaricində də Xocalını tanımaq və tanıtmaqdan ötrü, eləcə də Azərbaycan xalqına qarşı erməni soyqırımını pisləmək və ona qiymət verməkdən ötrü də ardıcıl tədbirlər görülür. Bu istər Milli Məclisin, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin, istərsə də qeyri-hökumət təşkilatlarının xətti ilə baş tutur. Məhz bunun da nəticəsidir ki, dünyanın artıq 12 dövləti öz parlamentlərinin qərarı səviyyəsində Xocalını soyqırım aktı kimi tanıyıblar və bu soyqırımı pisləyən bəyanatlar qəbul ediblər. ABŞ-ın 30-a yaxın ştatı artıq Xocalı qətliamını soyqırımı kimi qəbul edib. Bu proses davam edir. Təbii ki, bu çətin bir prosesdir. Bunu qısa müddət ərzində bütün dünyaya yaymağın özü belə həm çətin, mürəkkəb işdir, həm də bildiyiniz kimi bizim əleyhdarlarımız var. Buna baxmayaraq cənab Prezidentin iradəsi ortadır. Azərbaycan xalqı öz haqqını tələb edir və dünyanı bu məsələyə cəlb etməkdə haqlıdır. Bu tək Azərbaycan xalqının haqqı demək deyil, həm də sülhsevər bəşəriyyətin haqqı və eyni zamanda vəzifəsidir ki, dünyada Xocalı kimi soyqırımları bir daha təkrar olunmasın. Vətəndaşları, insanları milli, dini mənsubiyyətinə görə qətl etməsinlər. Məhz buna görə dünyanın Xocalıya qiymət verməsi lazımdır. Xocalı soyqırımını törədənlərin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması lazımdır".

Xatırladaq ki, Xocalı soyqırımı 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının iştirakı ilə Xocalı şəhərini işğal edərkən, etnik azərbaycanlılara qarşı baş vermiş soyqırımdır. Xocalı Ermənistan dəstələri tərəfindən zəbt olunduqdan sonra orada qalan mülki əhali deportasiya olundu. Bu əməllər mütəşəkkil formada həyata keçirildi. Deportasiya olunan əhalinin əksəriyyəti Xankəndidə saxlanıldı və bu barədə "DQR" hakimiyyətinin müvafiq əmri olduğunun aşkar göstəricisidir. Xocalıda dinc əhalinin, o cümlədən qadınların girov kimi tutulması və saxlanılması "DQR" hakimiyyətinin Xocalının bütün dinc insanlarını əvəzsiz olaraq Azərbaycan tərəfinə qaytarmağa hazır olması ilə bağlı bəyanatları ilə aşkarca ziddiyyət təşkil edir. Girovların saxlanma şəraiti kəskin dərəcədə qeyri-qənaətbəxş olmuş, Xocalının saxlanılan sakinlərinə qarşı zorakılıq tətbiq edilmişdir. Xocalı sakinləri qanunsuz olaraq mülkiyyətlərindən məhrum edildi, onların əmlakı Xankədidə və ətraf məntəqələrdə məskunlaşan şəxslər tərəfindən mənimsənildi. "DQR" hakimiyyəti həmçinin şəhərdən çıxan və ya deportasiya olunan Xocalı sakinlərinə məxsus evləri zəbt etmək üzrə orderlər verməklə başqa şəxslərə məxsus bu cür əmlakın mənimsənilməsini leqallaşdırdılar. Xocalıya hücumda Müstəqil Dövlətlər Birliyinin ordusuna məxsus olan 366-cı motoatıcı alayın hərbçiləri iştirak etmişdir. "Memorial" hüquq müdafiə mərkəzinin qənaətinə görə, MDB hərbiçilərinin münaqişə regionunda hərbi əməliyyatlarda və döyüş fəaliyyətlərində iştirakı faktı, həmçinin münaqişə tərəflərinin birləşmələrinə hərbi əmlakın verilməsi faktları üzrə xüsusi araşdırmalar aparılmalıdır. Xocalı soyqırımı nəticəsində 63-ü uşaq, 106-sı qadın, 70-i qoca və qarı olmaqla, 613 Xocalı sakini qətlə yetirilib, 8 ailə tamamilə məhv edilib, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirib. Düşmən gülləsindən 76-sı uşaq olmaqla, 487 nəfər yaralanıb. 1275 nəfər əsir götürülüb. Girov götürülənlərdən 150 nəfərinin, o cümlədən 68 qadın və 26 uşağın taleyi bu günədək məlum deyil. Hazırda Xocalı soyqırımının tanınması Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri kimi müəyyənləşdirilib.

Alim

Olaylar.- 2018.- 23 fevral.- S.11.