Ölkənin güvənci, təhlükəsizliyimizin

qarantı- Azərbaycan Ordusu

Azərbaycan xalqına son illərdə qəhrəmanlıq, qələbə sevinci bəxş edən Silahlı Qüvvələrimizin 100 yaşı tamam olur. Düz 100 il əvvəl çətin tarixi şəraitdə yaranan Azərbaycan Ordusu ötən illərdə çox şərəfli, qürurlu bir yol qət edib. Məlumat üçün qeyd edək ki, Azərbaycan Ordusu 1918-ci il, iyun ayının 26-da yaradılıb. Şərqin il demokratik respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən yaradılan ordunun formalaşması zamanında olduqca çətin və keşməkeşli olub. Bunun isə şərtləndirən bir neçə amil vardı. İlk növbədə onu nəzərə almaq lazımdır ki, tarix boyunca həyata keçirilən ümumi xətt, strategiya Azərbaycanda hərbi sahənin inkişaf etməməsi, Azərbaycan vətəndaşlarının ordu sıralarında hərbi biliklərə yiyələnməməsi olub.

Çar Rusiyasından müstəqil Azərbaycan Respublikası bərpa edilənə qədər olan müddətə qədər bu siyasət zaman-zaman planlı şəkildə davam edib. Hətta bir müddət Çar Rusiyası azərbaycanlıları müsəlman olduqları üçün ordu sıralarına belə cəlb etmirdi. Belə demək mümkünsə azərbaycanlılar ordudan azad edilmişdilər. Təbii ki, bu da birbaşa azərbaycanlıların hərb sənətindən, bu sahədən tamamilə kənar düşməsinə hesablanmış məqsədyönlü addım idi.

XX əsrin ikinci onilliyində, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldıqdan sonra isə bu sahədə mövcud olan neqativ hallar tədricən aradan qalxmağa başladı. 1918-ci il, may ayının 28-də Şərqdə il demokratik respublika kimi yaranan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qarşısında duran mühüm vəzifələrdən biri də ölkədə hərbi sahənin inkişaf etdirilməsi idi. Beləliklə, Cümhuriyyətin mövcud olduğu 23 ay ərzində ölkənin müdafiəsinin təşkili, ordunun formalaşdırılması sahəsində uğurlu işlər görüldü. 1918-ci il 26 iyun tarixli fərmanla Azərbaycan Milli Ordusunun yaradılmasına başlanıldı Həmin il, oktyabr ayının 23-də isə respublika hökumətinin iclasında Hərbi Nazirliyin yaradılması qərara alındı. Hərbi Nazirliyə Səməd bəy Mehmandarovun rəhbərlik etməsi qısa müddətdə ölkədə hərb elminin, hərbi təhsilin inkişaf etdiriləcəyinə ümidlər yaradırdı və nəticə etibarilə qısa müddətdə Azərbaycanda milli iradəyə söykənən ordu formalaşdırıldı.

Təəssüflər olsun ki, 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti XI Qızıl Ordu tərəfindən süquta uğradıldıqdan sonra onun malik olduğu bütün resurslar kimi hərbi sənayesi, ordusu da məhv edildi, dağıdıldı. Beləliklə, Çar Rusiyası dövründə azərbaycanlılara qarşı tətbiq edilən ədalətsiz mövqe, yanaşma davam edirdi. Azərbaycanlılar yenə hərbi xidmətdə yalnız tikinti işlərinə cəlb edilir, onların hərb sənətinin sirlərinə yiyələnməsinə qarşı ciddi sədd çəkilirdi. Bu proses XX əsrin əvvəllərindən, daha doğrusu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti devriləndən həmin əsrin 70-ci illərinə qədər davam etdi. Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin birinci dəfə, 1969-cu ilin iyul ayında hakimiyyətə gəlişindən sonra hər bir sahədə olduğu kimi hərbi sahədə də ciddi dəyişikliklər və müsbət mənada irəliləyişlər baş verdi.

Ümummilli liderin 1969-cu ildə respublikanın birinci katibi təyin edilməsindən sonra hər bir istiqamətdə olduğu kimi qeyd edilən sahədə də müsbət irəliləyişlər, tərəqqi baş verdi desək yanılmarıq. Ölkədə hərbi kadrların hazırlanması üçün Azərbaycan Maarif Nazirliyi və respublika hərbi komissarlığı Azərbaycan KP MK bürosunun 1971-ci il 29 aprel tarixli qərarını əsas götürərək, hərbi təmayüllü internat məktəbinin açılması üçün 1971-ci il iyunun 16-da müraciət hazırlayır. Həmin müraciət dərhal müzakirə olunur və 20 iyul 1971-ci ildə "İxtisaslaşdırılmış internat məktəbinin yaradılması haqqında" Azərbaycan KP MK bürosu qərar qəbul edir. 1971-ci ilin noyabr ayında məktəbin açılışı olur. Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi Heydər Əliyev bu təntənəli mərasimdə iştirak edir və bildirir ki, yeni məktəbə diviziya komandiri general Cəmşid Naxçıvanskinin adı verilir.

Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin müasir tələblərə uyğun şəkildə formalaşması prosesində növbəti mərhələ müstəqillik illərindən sonra başladı. Daha doğrusu ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra hər bir sahədə olduğu kimi ordu quruculuğu istiqamətində də ciddi və nəticəyə hesabıanmış addımlar atılmağa başlanıldı. Müstəqilliyin ilk illərində ordu sıralarında mövcud olan nizamsızlıq, qeyri-qanuni silahlı birləşmələrdən formalaşmış ordudakı peşəkarlıq səviyyəsinin aşağı olması Qarabağ səbhəsində itkilərimizin sayını artırırdı. Yaranmış vəziyyəti düzgün təhlil edən Heydər Əliyevin o zaman atmış olduğu ən doğru və düzgün addım qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin ləğv edilərək nizami ordu yaratması oldu. Beləliklə, müstəqil Azərbaycan Respublikasının nizami ordusunun yaradılması prosesinə başlanıldı. Məhz bu istiqamətdə atılan addımlar Qarabağ cəbhəsində də bir neçə uğurlu hərbi əməliyyat həyata keçirməyimizə imkan yaratdı.

Bu gün 100 yaşında olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, həm də 26 iyun tarixinin bayram günü kimi qeyd edilməsinin 20-ci sevincini yaşayır. Məlum olduğu kimi Prezident Heydər Əliyevin 22 may 1998-ci il Sərəncamına əsasən, Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun yarandığı gün - 26 iyun Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələr Günü elan olunub. Yubiley ərəfəsində olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin maddi-texniki bazası, potensialı, malik olduğu imkanlara nəzər yetirdikdə belə xarakterizə edə bilərik ki, bu gün Azərbaycan Ordusu təkcə yerləşdiyimiz coğrafiyada, Cənubi Qafqazda deyil eyni zamanda dünyada ən güclü və kifayət qədər maddi-texniki bazaya malikdir. Son illər ərzində Azərbaycan Ordusunun Qarabağ cəbhəsində həyata keçirdiyi bir neçə uğurlu əməliyyat bunu təsdiqləyir. 2016-cı ilin dörd günlük aprel müharibəsi və uzun illər ərzində erməni işğalı altında olan Lələtəpənin azad edilməsi, Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndinə olan qayıdış, eyni zamanda bu günlərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında Güngüt kəndi də daxil olmaqla 11 min hektar ərazinin düşmən nəzarətindən azad edilməsi məhz Azərbaycan Ordusunun malik olduğu güc, potensialın göstəricisidir. Eyni zamanda bu Azərbaycan Ordusuna, Silahlı Qüvvələrə Ali Baş Komandan, Cənab İlham Əliyev tərəfindən göstərilən diqqət və qayğının tərənnümüdür. Bu gün Silahlı Q3vvələrimizdə olan ruh yüksəkliyi, zəngin maddi-texniki baza və potensial onu deməyə əsas verir ki, ordumuz qarşısına qoyduğu bütün hədəflərə nail olmağa qadirdir. Ali Baş Komandan, Cənab Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi Azərbaycan gücləndikcə ordumuz da güclənəcək və ordumuz istənilən vəzifəni həll etməyə hazırdır, buna qadirdir: "Mən həmişə deyirəm ki, güclü dövlətin güclü ordusu olmalıdır. Azərbaycan Ordusu nəinki bölgədə, həm də hərbi potensialına, döyüş qabiliyyətinə, təchizata görə dünya miqyasında güclü ordular sırasındadır".

Elə əksər beynəlxalq hərbi təşkilat və qurumlar da öz hesabatlarında bu faktı təsdiqləyirlər. 2017-ci ildə "Global Firepower" təşkilatının yekunlarına əsasən, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri "dünyanın ən güclü ordusu" reytinqində 58-ci yerdə qərarlaşıb. Qeyd edək ki, son statistik göstəricilərə görə, Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin sərəncamında 18 qırıcı, 29 hücum, 83 nəqliyyat, 19 təlim təyyarəsi və 93 helikopter (onlardan 17-si hücum helikopteridir), Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin sərəncamında 13 patrul və sahil gəmiləri, 7 mina tralçısı, 4 submarinası, 1 freqat tipli gəmisi, Silahlı Qüvvələrin silahlanmasında isə 520 tank, 1590 zirehli texnika, 359 artilleriya qurğusu, 191 reaktiv yaylım atəşi sistemi var. Azərbaycan ordusunun sayı 374 500 nəfərdir, səfərbərlik zamanı isə 3 750 000 nəfər hərbi xidmətə çağırıla bilər.

Azərbaycan Ordusu üçün ən şərəfli və qürurverici mücadilə Qarabağ cəbhəsində olub. Qeyd edək ki, Qarabağ müharibəsi başlayan zaman Azərbaycan hökuməti hərbi qulluğa çağırışı həyata keçirirdi və Sovet İttifaqı dağılandan sonra, çox azərbaycanlılar həvəslə ilk aylarıda döyüş üçün hərbi qulluğa daxil olurdu. Azərbaycanın Milli Ordusu təxminən 30,000 nəfərdən, 10,000-ə yaxın OMON-dan və Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin bir neçə min könüllüsündən ibarət idi.

Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan 388-395 ədəd artilleriya, 436-458 ədəd tank, 558-1264 ədəd zirehli personal daşıyıcı, 389-480 ədəd zirehli döyüş nəqliyyat vasitəsi, 63-170 ədəd döyüş təyyarəsi və 45-51 helikopter istifadə edib. Ümumi hərbi müqayisədə, 17-32 yaş qrupunda, Ermənistanda hərbi xidmət üçün uyğun kişilərin sayı - 550 000, Azərbaycanda isə 1,3 mln təşkil edirdi. Hər iki tərəfdən hərbiçilərin əksəri Sovet ordusunda xidmət etmişdi və münaqişəndən əvvəl hərbi təcrübəyə sahib idi, o cümlədən SSRİ-Əfqanıstan müharibəsində xidmətdə olmuşdular. Qarabağ ermənilərin təxminən 60 faizi Sovet ordusunda xidmət etmişdi. Lakin əksər azərbaycanlılar Sovet ordusunda onların xidmət zamanı tez-tez ayrı-seçkiliyə məruz qaldığından, döyüş korpuslarından daha çox tikinti batalyonlarda işləmək məcburiyyətində qalmışdı. Azərbaycanda dəniz məktəbi, o cümlədən iki zabit akademiyalarının yaradılmasına baxmayaraq, əsgərlərin hərbi təcrübə olmaması, Azərbaycanın müharibəyə hazır olmamasının əsas amillərindən biri idi.

1991-1994-cü illərdə Qarabağda və dövlət sərhədində baş vermiş döyüş əməliyyatlarında 11.557 Azərbaycan hərbçisi şəhid olub. Ən çoxsaylı itkilər 1992-1994-cü illərdə davam edən hərbi əməliyyatlar zamanı baş verib. Erməni qüvvələrinin əsas itkiləri Azərbaycan ordusunun 1992-ci ilin yayında həyata keçirdiyi uğurlu hücum əməliyyatları zamanı qeydə alınıb.Azərbaycan ordusunun itkiləri isə əsasən Ağdam döyüşlərində, habelə 1994-cü ilin qış-yaz aylarında Kəlbəcəri geri almaq üçün təşkil edilmiş hücum əməliyyatlarında baş verib.

Füzuli

Olaylar. – 2018.- 26-27 iyun.- S.9.