Ulu Öndər ömür yoluma işıq salan şəxsiyyət idi

Heydər Əliyev - 95

Azərbaycan xalqının XX yüzillikdə yetişdirdiyi və XXI yüzilliyin üçüncü ilində itirdiyi Heydər Əlirza oğlu Əliyev tarixin yaddaşında əbədi qalan liderlərdəndi. O, özünün bilik və bacarığı, kamil şəxsiyyəti, fövqəladə intellekti, xüsusi təşkilatçılıq və idarəetmə qabiliyyəti, dövlətinə və millətinə bağlılığı, Azərbaycan uğrunda verdiyi bənzərsiz mübarizəsi ilə ümummilli lider səviyyəsinə yüksəlib. Ümummilli liderimiz Heydər Əlirza oğlunun fəaliyyəti və şəxsiyyəti ilə bağlı yüzlərlə kitab, elmi əsər, publisistik məqalələr yazılıb, araşdırmalar aparılıb. Mən də bu yazıda Ulu Öndərlə bağlı xatirələrimi bölüşmək fikrindəyəm.

Öncə onu qeyd edim ki, Ulu Öndər 46 yaşında dövlət başçısı olub. O, Mərkəzi Komitənin birinci katibi kimi işə başlamamışdan əvvəl təhlükəsizlik orqanında çalışıb. DTK-dakı uzun illik təcrübəsi ona imkan vermişdi ki, respublikanı yaxından tanısın. Bu səbəbdən də o, kadrları seçməyi, kimə hansı vəzifəni tapşırmağı yaxşı bilirdi. Rəhbərliyə başladığı ilk günlərdən ən yaxşı, bacarıqlı, savadlı, qabiliyyətli, idarəçiliyi mükəmməl bilən insanlara partiya-sovet işini tapşırdı. Və doğrudan da həmin adamların əksəriyyəti Ulu Öndəri yanıltmadılar. Qısa müddətdə iqtisadiyyatın və mədəniyyətin bütün sahələri üzrə geri olan Azərbaycan SSRİ-nin qabaqcıl resbublikalarından birinə çevrildi. Onun dövründə Azərbaycan 15 dəfə Keçici Qırmızı Bayraq aldı, 20-dən çox adam Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına, yüzlərlə insan ölkənin ali mükafatlarına, orden və medallarına layiq görüldü. Ulu Öndərin özünə iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verildi.

Heydər Əliyev mənim ömür yoluma işıq salan şəxsiyyət olub. O işıqlı yolda Ulu Öndər hər zaman işgüzarlığımı, bacarıq və qabiliyyətimi qiymətləndirib. Uşaqlığım yetimxanada keçib, yeniyetməliyimi fəhləliklə başa vurandan sonra həyatın qoynuna atılan bir gənc olaraq ali təhsilli iqtisadçı kimi idarəçiliyin əsas qolu olan partiya-sovet işində siravi təlimatçılıqdan rəhbər vəzifəyə qədər irəli çəkilmiş və ən vacib post olan birinci katib kreslosunda oturmuşam. Üç rayona üst-üstə 15 il rəhbərlik etmişəm. Onun 13 ili Ulu Öndərin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrə düşür. Həmin 13 ildə çoxlu sayda mükafat və medallarla yanaşı Lenin, "Oktyabr inqilabı" və "Şərəf nişanı" ordenlərini mənə Ulu Öndər şəxsən özü təqdim edib.

***

1972-ci il idi. Ali Partiya Məktəbini bitirmişdim, partiya-sovet işində də 10 illik təcrübəm var idi. Bir il əvvəl Mərkəzi Komitənin təşkilat partiya işi şöbəsində inspektor vəzifəsinə təyin olunmuşdum. İsti iyul günlərində Ağcabədiyə ezamiyyətə getmişdim. Ezamiyyətim başa çatmamış Bakıya çağırıldım. MK-da dedilər ki, Heydər Əliyev mənimlə görüşmək istəyir. O zamana kimi Ulu Öndərlə üz-üzə gəlməmişdim, şəxsən söhbətimiz olmamışdı. O, mənə suallar verdi, kuratoru olduğum rayonlar haqqında ətraflı danışmağımı xahiş etdi. Ucar, Ağdam, Mirbəşir (Tərtər), Ağsu, Bərdə, Kürdəmir Ağcabədi rayonlarının kənd təsərrüfatında işlərin gedişatı haqqında məlumat verib, birinci katiblərdən söz açdım. Lider məni dinlədikdən sonra dedi ki, şəxsi işinlə tanış olmuşam, görürəm öz bacarığınla fəhləlikdən bu vəzifəyə qədər gəlmisən. Şöbə müdirinə irad tutdum ki, sənin kimi bir kommunistin irəli çəkilməsi üçün indiyə kimi niyə təklif verməyib? Büro üzvlərinə də məsləhət gördüm ki, etiraz etməsinlər, səni Dəvəçi rayon partiya komitəsinə birinci katib vəzifəsinə göndərirəm.

Doğrusu, çox həyəcanlandım, gözləmədiyim bir anda mənə yüksək vəzifə tapşırılırdı. Odur ki, Ulu Öndərə təşəkkür edərək etiraz etdim, birinci katib olmağa hələ hazır olmadığımı bildirdim. Söylədim ki, Mərkəzi Komitə mənim üçün bir universitetdi, dövlətçiliyi, partiya rəhbərliyinin forma və metodlarını hələ dərindən öyrənməmişəm, üstəlik də kənd həyatına bələd deyiləm, təsərrüfat işlərini mükəmməl bilmirəm. Müdrik şəxsiyyət mənim etirazım müqabilində dedi: "Mən də Mərkəzi Komitəyə birinci katib seçiləndə çox şeylərdən xəbərdar deyildim, lakin vəzifəm, xalq qarşısında götürdüyüm məsuliyyət hər şeyi öyrənməyimə səbəb oldu. Sən də öyrənəcəksən, zəhmət və bacarıqla irəliləyən adamlar öz işinin şərəfini və məsuliyyətini yaxşı dərk edirlər. Ən vacibi odur ki, təmiz katib olmalısan, çirkin işlərdən uzaq durmalısan. Sənə inanıram, etibar edirəm. Bilirəm ki, etimadımı doğruldacaqsan". Bu qədər inam və etibardan sonra mənim deməyə başqa sözüm qalmadı. Təkrar minnətdarlıq edib otağından çıxdım.

Ümummilli lider adamları tanıyırdı, partiya-sovet işində çalışanlardan kim kimdi, kim daha çox nüfuz sahibidi, kim işgüzar və bacarıqlıdı - hamısını yaxşı bilirdi. Raykom katiblərinin şəxsiyyətinə, ailə həyatına, dünəninə və indisinə bələd idi. Eləcə də Mərkəzi Komitənin əməkdaşlarına qarşı çox diqqətli davranır, sanki onların kim olduqlarını, nə bacardıqlarını təkbaşına, kimsəyə demədən öyrənmək istəyirdi. Hər hansı bir adama vəzifə tapşıranda, partiya-sovet işini etibar edəndə ona inandığını söyləyirdi ki, qarşısındakı şəxs özünə hörmət etsin, işin məsuliyyətini dərk edib ondan iki əlli yapışsın. Bu, mənim taleyimdə də belə oldu.

***

Üç il sonra Xaçmaz rayon partiya komitəsinə birinci katib seçildim. Xaçmaz Dəvəçi ilə müqayisədə böyük rayon idi. Amma burada kənd təsərrüfatı və sənaye sahəsində böyük gerilik yaranmışdı. Odur ki, gerilikləri aradan qaldırmaq, problemləri həll etmək üçün yollar axtarmağa başladım. Qısa müddətdə rayonda nəyin çatmadığını, nəyin yerində olmadığını öyrəndim. Əhalinin psixologiyası ilə tanış oldum, Xaçmaz camaatı ilə necə münasibət qurmağı araşdırdım. Çünki bunlar partiya idarəçiliyində çox vacib amildi. Onu da deyim ki, bu sadaladıqlarımı öyrənmək ölkə rəhbəri Heydər Əliyevin tələbi idi.

Ulu Öndər demək olar ki, Azərbaycanın bütün rayonlarına səfər etmişdi. Regionlarda kolxoz və sovxozlarda əməkçilərlə görüşür, gördükləri işlərlə tanış olur, dolanışıqları ilə maraqlanırdı. Görəndə ki, raykom katibindən razılıq edirlər məmnun olurdu. Ona görə də işində nöqsan olmayan, uğurları nəzərə çarpan katiblər istəyirdilər ki, Heydər Əliyev onun işlədiyi rayona səfər etsin. Mənim də Dəvəçidə işləyəkən onunla görüşmək fürsətim olmuşdu, amma bu, dövlət başçısının rayona rəsmi səfəri deyildi. Bəri başdan deyim ki, 1975-ci ildə baş tutan o görüş mənim həyatımda çox gözəl iz qoyub, 43 ildi unuda bilmirəm.

Rayonda üzüm yığımının başlandığı günlər idi. Bir gün Mərkəzi Komitənin şöbə müdiri mənə zəng vurub dedi ki, Heydər Əliyev sabah Dəvəçiyə gələcək. Səfər haqqında niyə indi məlumat verildiyini soruşdum. İsmayıl Əsgərov dedi ki, heç bir hazırlığa gərək yoxdu, Qalaaltına baxacaq, zəng vurdum ki, xəbərin olsun, amma sənə bu barədə məlumat veridiyimi Heydər Əliyev bilməsin. Səhərisi gün Qalaaltına getdim, çox həyəcanlı idim, bir kənarda dayanıb Heydər Əliyevin gəlişini gözləməyə başladım. Bir az keçmiş maşın karvanı gəldi. Avtomobillərdən Heydər Əliyev, həyat yoldaşı Zərifə xanım, oğlu İlham, qızı Sevil, Nazirlər Sovetinin sədri və ailə üzvləri, həmçinin də Mərkəzi Komitənin ikinci katibi düşdü. Ulu Öndər məni görüb təəccübləndi, onun gəlişindən necə xəbər tutmağımı soruşaraq, bu barədə heç kimə göstəriş vermədiyini bildirdi. Təbii ki, dünənki telefon zəngindən söz açmadım, sadəcə söylədim ki, sanatoryanın yanındakı sövxozda üzüm yığımının gedişatını öyrənmək üçün gəlmişdim. Uzaqdan maşın karvanını gördüm və sizin avtomobilləri tanıyıb yaxınlaşdım.

Liderlə aramlızdakı qısa söhbətdən məlum oldu ki, istirahət günü olduğu üçün ailəsi ilə birlikdə Qalaaltına gəlib dincəlmək istəyir. Mənə onu da xatırlatdı: "vaxtilə Qalalatına baxmağımı xahiş etmişdin, gəlmişəm, yaxşı ki, burdasan, göstər görüm hansı işləri görmüsən, nə yeniliklər etmisən"? Mən ölkə başçısını və digər qonaqları Qalaaltı sanatoriyası ilə tanış etdiyim müddətdə meşənin çox gözəl, əsrarəngiz yerində nahar etmək üçün süfrə hazılandı. Qonaqlarla qalmaq istəmədim, xudahafizləşib getmək istəyəndə Heydər Əliyev məni onlarla birlikdə nahar etməyə dəvət etdi. O gün Mərkəzi Komitənin birinci katibi, nəhəng şəxsiyyət, həm də çox sadə insan olan Ulu Öndər bütün rəsmiyyətçiliyi kənara qoyub mənimlə səmimi söhbət etdi, ailəmlə tanış oldu. Mən də onun övladları ilə yaxından tanış oldum. Çox xoşdu ki, o vaxt gördüyüm 14 yaşlı yeniyetmə oğlan ondi ölkə başçısıdır, Azərbaycanı dünyada tanıdıb. Bu gün də fəxr edirəm ki, dahi şəxsiyyət şərəfimə badə qaldırdı. Bu jest o zamankı rayon rəhbərlərinin heç birinə qismət olmamışdı...

***

O hadisədən illər keçmişdi. 1981- ci il ilin avqustunda Ağsuda keçirilən müşavirədə Heydər Əliyev də iştirak edirdi. Mən artıq Xaçmaz rayon partiya komitəsinin birinci katibi idim. Biz Xaçmazda fəaliyyət göstərən kondinsator zavodunun məhsullarından nümunələr gətirmişdik. Zavodun məhsullarını birinci katibə və müşavirə iştirakçılarına göstərdim, istehsalı ilə bağlı məlumat verdim. Ulu Öndər işimdən məmnun qaldı, haqqımda xoş sözlər söyləyərək digər katiblərə iradını bildirdi: "Baxın Nəsibova, Tula şəhəri ilə əlaqələr qurub, rayonda belə bir zavodun inşasına nail olub. Siz niyə bu cür işlər görə bilmirsiniz?".

Sonra mənə söz verildi. Xaçmazda görülən işlərdən danışaraq çıxışımın sonunda üzümü ölkə rəhbərinə tutub dedim: "Heydər Əliyeviç, xaçmazlılar sizə neyləyib ki, bizə qonaq gəlmirsiniz? Onlar sizi görmək istəyirlər". Ulu Öndər heç nə demədi, amma mən özümdə bir yüngüllük hiss etdim. Mənə cavab verməsə də əmin oldum ki, sözümü yerə salmayacaq, Xaçmaza gələcək.

Bir ay sonra sentyabrın 23-də Ulu Öndərin köməkçisi Arif Mustafayev zəng vurub bildirdi ki, indi Heydər Əliyev telefonla danışacaq. Az keçmədi ki, telefonda ölkə rəhbərinin səsini eşitdim, salam verdikdən sonra dedi: "Nəsibov, sənin Ağsu müşavirəsindəki çıxışından sonra qərar qəbul etdim ki, Xaçmaza gedim. Sabah yox, biri gün gəlirəm". "Buyurun, Heydər Əliyeviç, siz xaçmazlıların əzizisiniz, onlar sizi görməkdən çox şad olacaqlar, sevinc hissi ilə gəlişinizi gözləyirik" dedim. Bir gün sonra Heydər Əliyevlə təkrar telefon söhbətimiz oldu. Ulu Öndərin ikinci dəfə zəng vurmasının səbəbi rayonda havaların necə keçməsini bilmək idi. Məndən necə geyinməyini, hansı kostyumla gəlsə yaxşı olacağını soruşdu. Ona Ağsu müşavirəsində geyindiyi kostyumu məsləhət gördüm.

Bu, o demək deyildi ki, Heydər Əliyev nə geyinəcəyini bilmir, əksinə bu, onun rayon rəhbərinə verdiyi qiymətin, partiya-sovet işçisinin şəxsi təklifinə diqqətin, tabeliyində olanlara inamının, etibarının göstəricisi idi. Həmin gün Ulu Öndərin görüşünə bütün xaçmazlılar gəldilər. O, xaçmazlılar qarşısında proqram xarakterli çıxış etdi, Yalamada, Nabranda oldu, Xaçmazda Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyini açdı.

Səkkiz il Xaçmazda işlədim, amma sonra səhhətim rayonda işləməyə yol vermədi, Bakıya qayıdıb yenidən Mərkəzi Komitədə işə başladım. 1983-cü ildə Ulu Öndər Moskvada işlədiyi günlərdə Bakıya gəlmişdi. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında Heydər Əliyevin şərəfinə klassik musiqidən ibarət konsert təşkil olunmuşdu. Mən orada Heydər Əliyevlə görüşərkən dedi ki, Xaçmaza getmişdim səni rayonda görmədim. Xəstəliyimlə əlaqədar katib işləmədiyimi söylədim. "Hamı xəstələnir, nahaq çıxmısan, sənin kimi təsərrüfat işini bilən adama həmişə ehtiyac var" deyə iradını bildirdi. Mən ona söylədim ki, işləmək istəsəm Kamran Bağırova müraciət edərəm. Bir müddət sonra Kamran Bağırov məni Tovuz rayon partiya komitəsinə birinci katib vəzifəsinə təyin etdi.

Əslində Ulu Öndər Xaçmaza getməmişdi, bilirdi ki, katib deyiləm. Bu jesti ilə sadəcə məni unutmadığını, diqqətində saxladığını bildirmək istəyirdi. O, belə idi, hər kəsə qarşı olduqca həssas, qayğıkeş və çox tələbkar davranırdı. Hər kəsin işini dəyərləndirməklə yanaşı şəxsi problemlərinin həllinə də kömək edirdi. Bir dəfə onunla görüşlərdən birində söhbət zamanı həyat yoldaşımın xəstəliyindən xəbərdar olduğunu söylədi və elə oradaca səhiyyə nazirinə tapşırıq verdi ki, onu ən yaxşı həkimlər müayinə etsin, lazım olarsa Moskvaya, Leninqrada göndərsin. Günün birində sonra professor Bul Leninqraddan Bakıya gəlmişdi. Yenə də Ulu Öndər təşkilat şöbəsinin müdirinə tapşırdı: "Səhiyyə nazirinə göstəriş verin Nəsibovun həyat yoldaşını professor Bulun müalicə etməsini təşkil etsin". Bul mənim evimə gəldi, yoldaşım iki aya yaxın Leninqradda müalicə olundu. Amma təəssüf ki, onun amansız xəstəliyinə rusiyalı həkimlər də çarə tapa bilmədilər.

***

Xalqların və dövlətlərin taleyində əvəzolunmaz xidmətlər göstərən, real təhlükə anında polad çiyinlərini ağır yükün altına verən, xilaskarlıq missiyasını yerinə yetirən şəxsiyyətlər əbədiyaşar bir ömür qazanırlar. Onlar tarixə öz möhürlərini elə vururlar ki, özlərindən sonra heç bir qüvvə həmin möhürün üzərinə kölgə salmaq, onu görünməz etmək və ən nəhayətdə silmək iqtidarında olmurlar. Belə şəxsiyyətlərin ömrü təmsil etdiyi xalqın və dövlətin ömrü, geniş mənada isə tarixin öz ömrü qədər olur. Heydər Əliyev məhz bu ömrü zamanında yaşadı. O bu gün də xalqının qəlbində yaşayan, sabah da yaşayacaq böyük xilaskar, fenomen bir şəxsiyyətdir.

Aslan NƏSİBOV,

Dəvəçi (Şabran), Xaçmaz və Tovuz

rayonlarının sabiq birinci katibi

Olaylar.- 2018.- 11 may.- S.10.