Azərbaycan dini və milli

tolerantlıq məkanına çevrilib

Mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqində ölkəmizlə müqayisə ediləcək ikinci bir təcrübə yoxdur

Tarixi İpək yolunda yerləşən Azərbaycan müxtəlif sivilizasiyaların qovuşduğu məkan olaraq, əsrlər boyu milli-mədəni rəngarənglik mühitinin formalaşdığı, ayrı-ayrı millətlərin və konfessiyaların nümayəndələrinin sülh, əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşma və dialoq şəraitində yaşadığı diyar kimi tanınıb.

Ölkəmizin tarixinə nəzər salsaq, bu məkanda demokratik intibah dövründə də, vahid totalitar rejimdə də müxtəlif xalq və dinlərin dinc yanaşı yaşamasını təsdiqləyən kifayət qədər faktların olduğunun şahidi olarıq. Xalqımızın milli mədəniyyəti, adət və ənənələri müqəddəs dininə söykənməklə özündə böyük mənəvi-əxlaqi, ülvi və dünyəvi duyğuları əks etdirib. Fəxarətlə deyə bilərik ki, Azərbaycanın geridə qoyduğu tarixi mərhələlərin heç birində milli, irqi, dini zəmində hansısa diskriminasiya hadisəsi qeydə alınmayıb. Sirr deyil ki, qədim dövrlərdən bəri Azərbaycan çox millətli, çox dinli bir ölkə olaraq özünü təsdiqləyib. Məmləkıtimzi əhatə edən qonşulartın hansı millətin nümayəndəsi, hansı dinin təmsilçisi olmasından asılı olaraq onlara qarşı dözümlü olmuşuq. Əsrlər, qənirələr bir-birini əvəz etsə də, Azərbaycan xalqı öz humanist mövqeyində qalıb, nəsillər bu ənənəni davam etdiriblər. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra da bu ali dəyərlər nəinki qorunub, hətta dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrilib. Nəzərə almaq lazımdır ki, tolerantlıq düşüncə tərzi, cəmiyyətin tarixi inkişafının nəticəsi, müxtəlif mədəniyyətlərin birgəyaşayışıdır. Tolerantlıq ayrıca bir dövlətin deyil, artıq bütün dünyanın qlobal, sosial-mədəni statusunu kəsb edib. Ümumilli lider Heydər Əliyevin təbirincə desək "tolerantlıq həm insani münasibət və cəmiyyətdə gedən proseslərin, həm də dövlətlərarası, millətlərarası, dinlərarası münasibətlərin bir çox cəhətlərinə aiddir... O, təkcə dinlərin bir-birinə dözümlülüyü deyil, həm də bir-birinin adətlərinə, mənəviyyatına, mədəniyyətlərinə dözümlülük deməkdir".

Hazırda Azərbaycan bir çox millətlərin, müxtəlif dinlərin nümayəndələrinin dinc, əmin-amanlıq şəraitində yaşadığı ölkə olaraq dövlətlər, xalqlar üçün örnək göstərilir. Tolerantlıq bir keyfiyyət göstəricisi olaraq Azərbaycan xalqının həyat tərzinə çevrilib. Bu isə xalqımızın fərqliliyi və zənginliyinin təzahürüdür. Artıq tolerantlıq Azərbaycan xalqının xarakteri, özünüifadə formasıdır. Baxmayaraq ki, Azərbaycanda ən geniş yayılmış din İslamdır, əhalinin 96%-i müsəlmandır, ancaq ölkədə bundan başqa xristianlıq və iudaizm dinləri də mövcuddur. Xristianların əksəriyyəti rus pravoslav və gürcü pravoslav kilsəsinə məxsusdur. Yəhudilərin çoxu dağ yəhudiləri və əşkinazi yəhudiləridir. Məlumat üçün bildirək ki, müstəqillik dövründə Azərbaycanda 2 minə yaxın məscid tikilib, son illər ərzində isə yüzə yaxın məscid əsaslı təmir edilib. Ölkədə rəsmi şəkildə 11 kilsə, 6 sinaqoq fəaliyyət göstərir. Avropanın ən iri sinaqoqlarından biri 2003-cü ilin mart ayında məhz Bakı şəhərində açılıb. Əhalisinin əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil edən Azərbaycanda dövlət tərəfindən həm də rus pravoslav, katolik, alban kilsələrinin, sinaqoqların tikintisi, təmiri aparılıb. Bütün bunlar isə bir daha Azərbaycanda dinlərin bərabər yaşaması üçün bütün imkanların yaradıldığından xəbər verir. Faktdır ki, Azərbaycan həmişə müxtəlif konfessiyaların, xalqların birgə yaşadığı ölkə olub. Burada ayrı-ayrı etiqad və inanclara malik etnosların yüz illərlə əmin-amanlıq şəraitində yaşamasında humanizm dəyərlərinin rolu böyükdür. Azərbaycanda tolerantlığın yüksək dəyərini sübut edən əsas fakt paytaxt Bakının mətkəzində erməni kilsəsinin mövcudluğudur. Azərbaycanla Ermənistanın müharibə şəraitində olduğunu və ermənilərin azərbaycanlılara qarşı vandalizmini nəzərə alsaq, insanlar düşünə bilər ki, bu kilsə çoxdan dağıdılmalı idi. Amma bizim düşüncəmiz heç zaman nifrət üstündə qurulmayıb. Nə əhali, nə də dövlət tərəfindən onu dağıtmaq təşəbbüsü olmayıb. Tolerantlığın tarixi ənənəyə dayandığını deyən ekspertlər hesab edirlər ki, Azərbaycan müsəlmanlar, xristianlar, yəhudilər üçün hər zaman yaşamaq üçün ideal məkan olub. Çünki, Azərbaycanda hər kəs öz dini inancını, sosial fəaliyyətini rahat şəkildə yerinə yetirə bilir.

Müstəqilliyimizin ilk illərində bizə tolerantlıq və dözümlülükdən tövsiyə və bəzən də qəbuledilməz tələblər edən Qərbi Avropa bu gün etnik faciə, dini-etnik qarşıdurma ilə üzləşib. Bunu Qərbdə baş qaldıran neofaşizm ideologiyası, Avropa İttifaqı ölkələrində miqrantlara qarşı etiraz mitinqləri sübut edir. Müasir Qərb politoloqları artıq etiraf edirlər ki, multikulturalizm bu məkanda iflasa uğrayıb. Lakin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev qətiyyətlə bildirib ki, Azərbaycan nümunəsi göstərir ki, multikulturalizm yaşayır: "Baxmayaraq ki, bəzi siyasətçilər deyirlər ki, multikulturalizm iflasa uğrayıb. Bəlkə haradasa iflasa uğrayıb. Amma Azərbaycanda yaşayır və bu meyllər, bu ideyalar güclənir, ictimaiyyətdən də daha çox dəstək alır. Biz bu yolla gedəcəyik". Avropada radikal qüvvələrin, islamofob meyillərin güclənməsi fonunda Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2016-cı il Azərbaycanda "Multikulturalizm ili" edilməsi haqqında sərəncam imzalaması, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması müasir dövrdə respublikamızda gerçəkləşdirilən siyasətin tolerantlıq prinsiplərinə bu gün də sadiq qalmasının bariz nümunəsidir. Dini etiqad azadlığı haqqında" AR Qanununa edilən düzəlişlər, mərhum prezident Heydər Əliyev tərəfindən ölkədə əsası qoyulan "Tolerantlıq Günü"nün hər il qeyd edilməsi ölkəmizdə multikulturalizmin artıq alternativi olmayan həyat tərzinə çevrilməsinin göstəricisidir. Azərbaycan artıq bu gün sivilizasiyalararası dialoqun, beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin təmin olunması istiqamətində aparıcı ölkə statusunu qazanıb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Sivilizasiyalar Alyansının 7-ci Qlobal Forumunun 2016-cı ildə Bakı şəhərində keçirilməsi barədə qərar qəbul edilməsi dünya ölkələrinin Azərbaycandakı multikultural mühitə olan münasibətinin real ifadəsidir. Artıq dünya ölkələri vəziyyətdən çıxış yolu kimi Azərbaycanın tolerantlıq modelini müzakirə edir, öyrənirlər. Çünki mədəniyyətlərarası, dinlərarası dialoqun təşviqində Azərbaycanın gördüyü işlərlə müqayisə ediləcək ikinci bir təcrübə demək olar ki, yoxdur.

Nurlan

Olaylar.- 2018.- 15 noyabr.- S.13.