20 Yanvar - əsarətin
son gecəsi
Hər bir xalqın hansı dərəcədə
milli birliyə,
milli iradəyə və milli özünüdərkə
malik olması məhz onun üzləşdiyi ən çətin
anlarda mövcud proseslərə və
çağırışlara
ümumxalq reaksiyasında özünü göstərir.
26 il əvvəl üzləşdiyimiz belə bir məqamda
xalqımızın mübarizlik əzminin təzahürü,
təzyiqlərə boyun əyməyən əzmkar iradə
nümayiş etdirməsi tariximizə yeni bir mübarizə
səhifəsi yazdı - Qanlı Yanvar səhifəsi. 20 yanvar yaxın
keçmışımizdə yaşamış olduğumuz ən
faciəvi günlərdən biri olsa da, xalqımızın
yaddaşına həm də qəhrəmanlıq tarixi kimi həkk
olundu. Faciənin törədilməsindən keçən
26 il ərzində bu hadisəni doğuran
səbəblərin, onun hüquqi, ictimai-siyasi, psixoloji nəticələrinin araşdırılması, öyrənilməsi
və öyrədilməsi artıq ənənəyə
çevrilmiş bir sualla müşaiyət olunur:
20 Yanvara gedən yol nədən və haradanbaşlandı? Cavabında isə hadisələrin şahidləri
20 Yanvar ərəfəsindəki son ayın, uzağı bir
neçəayların hadisələrini bir-bir
xatırlayır vəonların arasında faciəyə yol
açan səbəbləri və səhvləri
araşdırıb tapmağa çalışırlar. Mübahisələr bəzən bir-birimizi
qınamağa qədər, hətta günahlandırmağa qədər
uzanır. Bir ifratçılıqdan digər
ifratçılığa qədərmüxtəlifləşən
mülahizələr yalnız bir fikirdə yekdil olurlar: belə
sonluğu heç kim gözləmirdi. Bəli, doğrudan da o
zaman şox az adam inana bilərdi ki, dövlət öz vətəndaşına,
dinc vətəndaşına belə divan tuta bilər.Yəqin
ona görə ki, biz Xeyirlə Şərin mübarizəsinin
nağıllarda olduğu kimi,həmişə
Xeyrin qələbəsi ilə bitməsinə inanmaq dərəcəsində sadəlövhük.
Amma bəzən Şər də qalib gəlir,
qısa müddətə olsa da. 20 Yanvar məhz Şərin
Xeyirə qalib gəldiyi bir an idi – qısa bir an. Bu Şərin
gəldiyi yol isə bir aylıq, iki aylıq yol deyildi.Bu -
çox uzaqdan gələn bir yoldu. Bu yol 1814-cü ilin
"Türkmənçay”ından gəlir, bu yol 1828-ci ilin
"Gülüstan”ından keçir. Nəhayət,
bu yolun bizə ən yaxın döngəsi 1920-ci ilin 28
aprelindən başlamışdı. 30-cu
illərin qaranlıq dolanbaclarından, 40-cı illərin
ağrı-acılarından, 50-60-cı illərin ağır
məhrumiyyətlərindən keçib gəlmişdik 20
Yanvara. Bütün bunlar çox uzun və çox
üzüntülü bir hekayədir -azadlıqsevər bir məmləkətin, insanpərvər
bir millətin, məğrur bir xalqın əsarət hekayəsidir.
20 Yanvar isə bu hekayənin son fəslidir.Bu fəsildə
də qarşımıza Şər
çıxmışdı. Növbəti
dəfə düşmənlərimizin hiyləsi ilə bizi təhdid
edən namərd qonşularımız vətən
torpaqlarımıza göz dikmişdilər.Ölkəmizin ərazi
bütövlüyünə qarşı aparılanməkrli fəaliyyətlər,
riyakar qəsdlər, SSRİ rəhbərliyi tərəfindən
açıq-aşkar xalqımıza qarşı
yürüdülən düşmənçilik siyasəti
xalqımıza artıq imperiya boyunduruğunda
yaşamağın daha ağır fəlakətlərə
yol aça biləcəyini anlatmaqdaydı. Xüsusən,
1988-ci ilin martında Sovet İttifaqı Kommunist
Partiyasının Mərkəzi Komitəsi və SSRİ Nazirlər
Soveti tərəfindən dolayısı ilə Dağlıq
Qarabağın Azərbaycanın tərkibindən
çıxarılmasına yönəlmiş "Dağlıq Qarabağ Muxtar
Vilayətinin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi
haqqında” Qərarın qəbul edilməsi və 1989-cu ilin
yanvarında SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin
"Dağlıq Qarabağda Xüsusi İdarəetmə
Forması yaratmaq haqqında” Fərmanıölkəmizin ərazi
bütövlüyünün pozulmasına qarşı ermənilər
tərəfindən planlı şəkildə icra olunan tədbirlərin
birbaşa imperiya rəhbərliyi tərəfindən dəstəkləndiyini
göstərirdi.
Bütün
bunlarla eyni zamanda Ermənistan ərazisində
yaşayan azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından
qovularaq çıxarılması və buna SSRİ rəhbərliyi
tərəfindən göstərilən "görməməzlik”
soydaşlarımıza qarşı həyata keçirilən
etnik təmizləmə siyasətinin məhzİttifaqın"yardımı
və strategiyası” iləbaş tutmasına heç bir
şübhə yeri qoymurdu. Azərbaycan SSR rəhbərliyinin
isə baş verən proseslərə sanki heç bir şey
olmamış kimi,seyrçimünasibət göstərməsi,
özünü "bilməməzliyə” və
"eşitməməzliyə” vurması, ümummilli
maraqların müdafiəsi yolunda heç bir əməli
addımın atılmaması xalqın əsəblərini
tarıma çəkmiş, onun səbr kasasını
doldurmuşdu. Mübarizə meydanında tək qaldığını
görən Azərbaycan xalqının səfərbər
olmaqdan başqa çarəsi yox idi.Bütün ümidlər
haqsızlığa qarşı həmişə öz etiraz
səsini ucaltmağı bacaran, öz tarixi yurdunu düşmənlərdən
qanı bahasına qorumağa hər
zaman hazır olan və monolit gücünü öz milli
varlığında hiss edən Azərbaycan Xalqına idi. Azərbaycanlılara qarşı məqsədli
şəkildə həyata keçirilən bu fitnəkar siyasət
öz hüquqları və ərazi bütövlüyü
uğrunda meydanlara atılmış həmvətənlərimizin
ürəklərində azadlıq yanğısını daha
da alovlandırmışdı. Artıq xalq mövcud
olduğu bütün
müddətdə sovet imperiyasının
yürütdüyü repressiv siyasəti öz tarixinə və
milli mənliyinə vurulmuş bir ləkə kimi
görürdü. Azadlıq eşqi ilə yanan
vətən övladları bu ləkəni öz qanları bahasına
da olsa yumağa hazır idilər.
O zaman
xalqı etiraz səsini ucaltmağa vadar edən çox sayda
obyektiv səbəblər mövcud idi. Mərkəzi
hökümət tərəfindən milli mənafeyimizə
zidd siyasətin yürüdülməsi, bu siyasətin
qarşısının alınması üçün
ölkə rəhbərliyi tərəfindən heç bir tədbir
görülməməsi xalqla hakimiyyət arasında
yaranmış uçurumu daha da dərinləşdirməklə
kütləvi etiraz dalğasının baş
qaldırmasına rəvac vermişdi. Belə bir məqamda
insanların haqlı etirazlarını dinləmək,
mövcud problemlərin siyasi yolla həll edilməsinə
yönəlmiş addımlar atmaq əvəzinə,
imperiyanın öz ənənəsinə sadiq qalaraq zora əl
atması – onun anti-humanist təbiətini və ən iyrənc
yollarla belə həyata keçirməyə hər an
hazır olduğu imperialist siyasətinitam
aydınlığı ilə ifşa etmiş oldu.Meydanlara
öz haqq səsini ucaltmaq, milliheysiyyatını və milli mənliyini
qorumaq əzmi ilə çıxan fədakar vətən
övladları bütün gözlənilməzliklərə
hazır idilər. Amma hələ
də heç
kim bu gözlənilməzlikləri gözləmirdi.
Çünki sovet rəhbərliyinin 70 il
bir dam altında yaşadığıöz vətəndaşlarına
qarşı bu qədər qəddarlıq nümayiş etdirəcəyiağlasığmaz
görünürdü. Ölməz şairimiz Bəxtiyar
Vahabzadənin dediyi kimi: "Axı, heç kəsin
ağlına gələ bilməzdi ki, qəlbi Vətən
hissi ilə çırpınan, əli silahsız, özü
günahsız olan bu atalar, analar, balalar, özünü dost
kimi, qardaş kimi qələmə verən bir ordunun əlində
qətlə yetirilsin”.Lakin inanmaq istədiyimiz xoş sonluqlu
ehtimal özünü doğrultmadı. Soyuq 20 yanvar səhəri
açılmağa macal tapmamış bəşər tarixinin
insanlığa sığmayan ən faciəvi hadisələrindən
biri– Bakı küçələrində dinc
nümayişçilərin gülləbaranıbaş verdi:
Azərbaycana, nəyin bahasına olurasa-olsun milli mücadiləni
boğmaq və yatırtmaq məqsədi ilə yeridilən
rusqoşunları Bakıda və respublikanın müxtəlif
rayonlarında 131 nəfər mülki şəxsi
küçələrdə, evlərində, avtomobillərində,
iş yerlərində qətlə yetirdi, 744 nəfər
yaralandı, 841 nəfər qanunsuz həbs olundu.
O
müdhiş gecənin aydınlığa dönməsi
Bakının ürəkağrıdan dəhşətli mənzərəsinə
işıq saldı.Xalq düşmən tankının
tırtılları altında parçalanmış, sinələri
düşmən güllələrindən deşik-deşik
olmuş övladlarınıqan gölündə tapdı. Bu
- Azadlığın bərpasına gedən yolda ilk şəhidlərin
verildiyi 20 Yanvar səhəri idi.
Nə qədər hüznlü və acı olsa da, xalq
öz qəhrəman övladlarını son mənzilə
yola salmağa özündə güc tapdı. Haqq,
azadlıq yolunda şəhidlik zirvəsinə ucalmaq nə qədər
şərəfli idisə, düşmən silahının
nişangahında Vətənin şəhidlərini layiqincə
son mənzilə yola salmaq da bir o qədər namus və şərəf
məsələsi idi. Xalq
sarsılmadı, əyilmədi, qorxmadı. Qanlı faciənin
qurbanları azadlığı uğrunda can verdiyi Vətən
torpağına yüzminlərin çiyinlərində
daşındılar və Müqəddəs torpaqda əbədiyyətə
qovuşdular. Bu müqəddəs
torpaq hələəsrin əvvəllərində - 1918-1920-ci illərdəVətənin
azadlığı və ərazi bütövlüyü
uğrunda canını qurban vermiş
soydaşlarımızı öz qoynuna almışdı. Hələ o zaman xalqın istiqlalı uğrunda
şəhid olmuş azadlıq carçılarının dəfn
edildiyi Şəhidlər Xiyabanı bu dəfə də eyni
amal uğrunda mübarizəyə qalxmış qəhrəman
oğullarını öz bağrına basırdı. O
qəhrəman oğulları ki, ucaldıqları məbəddən
əbədi və dönməz olan istiqlaliyyət yolumuza hər
zaman şəfəq saçır.O günə qədər yəqin
heç kimin ağlına gəlməzdi ki, Azərbaycanda bu qədər
qərənfil var! Sanki o qərənfillər
"öz ayaqları ilə” şəhidlərin qəbri
üstünə sərilməyə gəlmişdilər.Şəhidlərin
məzarları üzərinə sərilmiş milyonlarla qərənfil
onların 20 yanvar gecəsində Vətən torpağına
axıdılan al qanını xatırladırdı.
Həmin günün mənzərəsi faciəvi
olduğu qədər dəmöhtəşəmdir.
Azadlığımızın bərpası yolunda ilk şəhidlərin
verildiyi Qanlı Yanvar gecəsi cəsarətin, fədakarlığın,
milli məfkurənin dönməz oyanışının əyani
təcəssümü idi.Baş verən hadisələr
xalqımızın azadlıq arzusunun, müstəqillik
idealının 70 il davam edən sovet hərb
maşınının repressiyasına rəğmən sönmədiyini,
əksinə, yeni güc qazandığını bir daha
nümayiş etdirdi. Bununla, Azərbaycan
xalqı zülmə, ədalətsizliyə və
zorakılığa boyun əyməyəcəyini, milli iradəsinin
sarsılmazlığını təkcə imperiya rəhbərliyinə
deyil, bütün dünyaya göstərdi və
özünün milli azadlığı uğrunda mübarizəsinin
dönməz olduğuna şübhə yeri qoymadı.Qəhrəmanlıqla
dolu keçmişi, dövlətçiliklik ənənəsi
olan, böyük bir coğrafiyada dövlətlər
yaratmış, zaman-zaman yadellilərə qarşı səfərbər
olub birgə mübarizə aparmış, dünya mədəniyyət
xəzinəsinə öz dəst-xətti ilə dəyərli töhfələr vermiş bir millət
uzun müddət əsarət altında yaşaya bilərdimi?
Öz keçmişindən sanki qan damarları ilə
axıb gələn
vətən sevgisi, milli özünüdərk,
zülmə, ədalətsizliyə boyun əyməmək
kimi hisslərə malik olan bir
xalq öz çiyinlərində bu əsarətin
ağırlığını, ağrı-acısını
çoxmu çəkəcəkdi? İyirminci əsrin
əvvəllərində öz tarixi dövlətçilik ənənələrinə
dayanaraq Şərqdə ilk demokratik dövlət quran bir xalq
qısa zaman kəsiyindən sonra yenidən imperiya
caynağına düşməsini uzun müddət necə qəbul
edə bilərdi?! 20 yanvar faciəsi,
sözün əsl mənasında, xalqımızın milli
özünüdərkində yeni bir mərhələnin
başlanğıcı oldu. Xalq öz qərarını
verdi: Yolumuz –Azadlıqdır!
Siyasi və
iqtisadi böhranlar məngənəsində boğulan və
boğulduqca daha da azğınlaşan, 70 il özünə
bayraq etdiyi kommunizm ideyalarının iflası artıq
heç kimdə şübhə doğurmayan və dayaqları silkələnməyə
başlayan Sovet imperiyası bu
hadisəni törətməklə nəyə nail olmaq istəyirdi?
Tarixin səhnəsindən birdəfəlik silinmək ərəfəsində
imperiyanın ucqar bir ölkəsində əvvəlcədən
qurulmuş plan əsasıında dinc nümayişçilərin
gülləbaran edilməsinə qərar verənlər nəyə
ümid edirdilər? Az sonra – imperiya çökəndən
sonra aydın olacaqdı ki, bu qərarı verənlərin və
bu faciəni törədənlərin özlərinin də bu
suallara cavabları yox imiş.Baş verənlər isə Azərbaycan
xalqının milli
mübarizə əzmini və iradəsini
sındıra bilmədi. Əksinə, 20 yanvar hadisəsi
öz qanunauyğun məntiqi və zəncirvari təsiri ilə
bütün imperiya ərazisində milli azadlıq hərəkatlarının
yenidən daha
böyük vüsətlə alovlanmasına vəSovet
İttifaqının süqutunun daha da sürətlənməsinə
rəvac verdi. Bu hadisə Sovet İmperiyası
üçün "sonun başlanğıcı” oldu. Bu faciənin baş verməsinə qədər
ölkədə mövcud problemlərin, baş
qaldırmış etirazların siyasi yolla həll
olunacağına ümidlər hələ də qalmaqda idi.
Lakin bir nəslin yaşaya biləcəyi qədər
ömür yaşamış imperiya özü ilə həmyaşıd
olan vətəndaş nəslinin
böyüklü-kiçikli hamısına atəş
açmaqla bu ümidləri tamamilə al-üst etdi. O
zamana qədər hələ də Azərbaycanın müstəqilliyinə
müəyyən qədər skeptik yanaşanlar da bu hadisənin
baş verməsi ilə artıq imperiya boyunduruğunda
yaşamağın qeyri-mümkünlüyünü dərk
etdilər və milli azadlıq hərəkatının aktiv
iştirakçılarına çevrildilər. Bu faciəvi olayonilliklər ərzində insanlara
sırınan "humanist” əsaslı kommunizm
ideologiyasının puçluğunu sübut etdi və məhz
bu hadisədən sonra kommunist partiyasından kütləvi
istefalar, cəmiyyətin bütün təbəqələri
tərəfindən müxtəlif formalarda ifadə olunan
etirazlar İttifaqın hər yerini bürüdü və
onun dayaqlarını sarsıtdı.Həmin ərəfədəSSRİ-nin
bir çox respublikalarında İttifaq əleyhinə
etirazlarbaş qaldırmışdı.
Gürcüstan və Baltikyanı
ölkələrdə də hərbi qoşun hissələri
tərəfindən dinc nümayişçilərə
qarşı silah tətbiqolunmuşdu.Lakin Azərbaycanda
baş qaldıran etirazlara qarşıtörədilmiş 20
yanvar hadisəsi öz qəddarlığı, misli
görünməmiş vəhşiliyi və
dağıdıcı miqyası ilə əvvəlki olaylardan
çox fərqlənirdi. Xüsusi qəddarlıqla
müşayiət olunan kütləvi qətliam aktının
həyata keçirildiyi müddətdə SSRİ müdafiə
naziri Dmitri Yazovun, daxili işlər naziri Vadim Bakatinin və
digər yüksək rütbəli hərbçilərin
Bakıda olması bu qanlı cinayət əməlinin əvvəlcədən
planlaşdırılmış olduğunu göstərirdi. İmperiyanın hərbi qoşun hissələrinin
fövqəladə vəziyyət elan edilmədən
Bakıya yeridilməsi həm ölkə qanunvericiliyinin, həm
də beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə
pozulması demək idi. "Bakı şəhərində
fövqəladə vəziyyətin tətbiq edilməsi
haqqında” SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanı
yalnız qanlı cinayət hadisəsi törədildikdən
sonra elan edilmişdi. Görünür,
imperiya rəhbərliyinin xalqımıza qarşıqəzəb
hissi o qədər güclü və hərbi təcavüz həyata
keçirmək niyyəti o qədər qəti idi ki, törətdiyi
qeyri-insanlıq aktına əvvəlcədən
"hüquqi don” geyindirməyə belə ehtiyac
duymamışdı. Baş verəcək hadisələrin
və faciənin miqyası barədə məlumatların
geniş xalq kütləsinə
çatdırılmasının qarşısını almaq
məqsədi ilə Azərbaycan televiziyasının enerji
blokunun partladılması da qanlı cinayət əməlinin əvvəlcədən
müəyyən edilmiş plan əsasında həyata
keçirildiyini bir daha göstərir. Bununla
Respublika televiziyası və radiosunun verilişləri tamamilə
kəsilmiş və bütün ölkə ərazisində
informasiyasızlıq mühiti yaradılmışdı.
Ancaq həmişə millətləri
qaranlıqda və məlumatsızlıqda idarə etməyə
alışmış düşmənlərimiz bilmirdilər
ki, bu zaman insanların səsini bir-birinə çatdıran,
o səsləri Xalqın Səsinə çevirən yenilməz
bir qüvvə vardı bu millətin canında. –
Onların Azadlıq sevgisi! Bu sevgini boğmağa isə
heç bir Yumruğun
gücü çatmayacaqdı!.. İmperiyanın
zor gücünə söykənmiş siyasəti ilə Azərbaycan
xalqının məğrurluğu
və qırılmaz iradəsi qarşılaşarkən,
hansı tərəfin məğlubiyyətə düçar
olacağı əvvəlcədən aydın idi. Sadəcə,
Mixail Qorbaçov
və onun ətrafındakı cinayətkarlar bunu
anlaya bilməzdilər. Yarandığı gündən etibarən,
xalqımıza qarşı qərəzli siyasət
yürüdən sovet imperiyası belə bir qəddarlıq
aktı ilə özünün düşmənçilik
"ənənəsindən” əl çəkmədiyini bir
daha göstərdi. Qorbaçov başda olmaqla,
İttifaqın bütün vəzifəli şəxslərinin
ciddi heç nə olmamış kimi davranmaları, törətdikləriqanlı
cinayəti ört-basdır etmək cəhdləri Azərbaycan
xalqına qarşı olan qərəzin və nifrətin
açıq təzahürü idi. Azərbaycan
SSR rəhbərliyinin qanlı olay barədə bəyanat belə
verməməsi, belə bir çətin anda xalqın dərdinə
şərik çıxmaması xüsusilə təəssüf
doğuran məqam idi. "Xalqın tələbi və
bir qrup deputatın təşəbbüsü ilə Azərbaycan
SSR Ali Sovetinin 1990-cı il yanvarın 22-də
Yanvar faciəsi ilə bağlı
çağırılmış sessiyasına respublikanın
bir sıra siyasi və dövlət rəhbərlərinin gəlməməsi
isə onların xalqın taleyinə biganə
qaldıqlarını, törədilmiş cinayətdə bu və
ya digər dərəcədə iştirak etdiklərini bir
daha təsdiq etmişdir. Respublika rəhbərliyi
hətta şəhidlərin dəfn mərasiminə gəlməyi
belə lazım bilməmişdi” (20 Yanvar faciəsinin 10-cu
ildönümü haqqında Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin Fərmanından, 16 dekabr 1999, ¹ 228). Bu fakt bir daha hakimiyyətlə xalq arasında o zaman
dərin uçurumun yarandığını və hakimiyyətdə
təmsil olunan şəxslərin xalqın iradəsini ifadə
etmək iqtidarında olmadığını göstərirdi.
Qanlı
yanvar faciəsindən sonra bu hadisəyə verilən
reaksiyalar və ya ümumiyyətlə hadisəyə
münasibət bildirilməməsi kimin kim olduğunu və
kimin hansı məqsədə
xidmət etdiyini tam aydınlığı ilə göstərdi.
Xalqın taleyüklü bir anında ümummilli lider Heydər
Əliyevin ən faciəvi
günlərindən birini yaşayan Azərbaycanın
xalqının acısına şərik çıxması –
onun öz xalqına olan sonsuz məhəbbətinin
ifadəsi idi.Sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi
qanlı hadisə ilə bağlıelə ertəsi gün Azərbaycanın
Moskvadakı nümayəndəliyinə gələrək
öz xalqına başsağlığı diləyən Heydər
Əliyev, xüsusi qəddarlıqla törədilmiş cinayətin
təşkilatçılarını və
icraçılarını cəsarətlə ittiham etdi və
onların cəzalandırılmasını tələb etdi. Bu qanlı faciənin önlənə bilməsi
üçün bütün imkanların mövcud olduğu
bir şəraitdə belə bir qeyri-insani hadisənin törədilməsini
kökündən yanlış addım kimi qiymətləndirən
Heydər Əliyev bu cür yollarla Azərbaycan xalqının
iradəsini qırmağın mümkün
olmadığını və olmayacağını
açıq şəkildə bəyan etdi. Bütün
təhlükələrə baxmayaraq, xalqımıza
qarşı törədilmiş qanlı faciənin əsl səbəbkarlarının
elə həmin gün
imperiyanın mərkəzindən bütün dünyaya
bəyan edilməsi –xalqımızın üzləşdiyi ən
çətin məqamlarda Heydər Əliyevin ümummilli
mövqedən çıxış etmək cəsarətini,
onun təkcə xalqın qələbələrinin deyil, həm
də dərdinin önündə dayandığınıbir
daha sübut etdi.
Cinayətin
törədildiyi vaxtdan keçən bir neçə illər
ərzində 20 yanvar hadisələrinə lazımi siyasi-hüquqi qiymətin
verilməməsi də vacibməsələlərdən biri
idi.Mövcudluğunun mahiyyətində zorakılıq və
hegemonluq daşıyan imperiyanın
onun rəhbərliyi tərəfindən verilən
göstəriş əsasında baş vermiş bəşəri
cinayətə hüquqi qiymət verə biləcək qədər
səmimiyyətə və iradəyə malik
olmadığı əvvəlcədən məlum idi. Ona
görə də 1990-cı ilin dekabrında SSRİ Baş hərbi
prokurorluğunun hərbi qulluqçuların 20 yanvarda
Bakıda baş vermiş hadisələrlə bağlı əməllərində
cinayət tərkibi görməyərək işə xitam
verməsi heç kimi təəccübləndirməmişdi.
Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsi
tərəfindən faciəli olayların
araşdırılması ilə bağlı
yaradılmış İstintaq komissiyasının fəaliyyətinin
heç bir nəticə və heç bir əsas olmadan
dayandırılması isə təəccüb doğurmaya bilməzdi. Bu o zamankı ölkə rəhbərliyinin baş
vermiş qanlı faciəyə siyasi-hüquqi qiymət verə
bilmək iqtidarında olmadığını nümayiş
etdirirdi. Təəssüf ki, daha sonra 1992-ci ilin 19
yanvarında qəbul edilmiş "1990-cı il yanvarın
19-20-də Bakı şəhərinə qoşunların
yeridilməsi ilə əlaqədar faciəli hadisələrin
təfsilatının və səbəblərinin təhqiqi
üzrə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti
komissiyasının işinin yekunlarına dair” Azərbaycan
Respublikası Ali Sovetinin Milli Şurasının Qərarında
da ölkənin ali qanunverici orqanının qeyd olunan
komissiyanın fəaliyyətinin qənaətbəxş
olması ilə kifayətlənməsi, qanlı hadisənin
sifarişçiləri və icraçılarının
göstərilməməsi Azərbaycan xalqına qarşı
törədilmiş ən ağır cinayətlərdən
biri olan 20 Yanvar faciəsinə ciddiyyətinə və əhəmiyyətinə
görə qiymət verilmədiyini bir daha təsdiqlədi.
20 yanvar hadisələrinin təkcə xalqımıza
qarşı deyil, bütün insanlığa qarşı
cinayət olduğunu sübut etmək, faciə
qurbanlarının hüquqlarının müdafiəsini təmin
etmək, axıdılmış günahsız qanların
baiskarlarının cəzalandırılması
üçün siyasi, hüquqi zəmin formalaşdırmaq
olduqca önəmli məsələ idi. Məhz buna görə
Prezident Heydər Əliyevin "20 Yanvar faciəsinin 4-cü
ildönümünün keçirilməsi haqqında” 5 yanvar
1994-cü il tarixli Fərmanında Azərbaycan Respublikası
Ali Sovetinin Milli Şurası tərəfindən 1992-ci ildə
qəbul olunmuş müvafiq Qərarda yanvar hadisələrinin
əsl səbəblərinin açıqlanmadığı və
həqiqi günahkarların aşkar edilmədiyi nəzərə
çatdırıldı və Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisinə 20 Yanvar hadisələrinə
tam siyasi-hüquqi qiymət verilməsi və bu məqsədlə
Milli Məclisin xüsusi sessiyasının keçirilməsi tövsiyə edildi.
Beləliklə, 1994-cü ilin martında Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisi 20 yanvar hadisələrinə
siyasi-hüquqi qiymət verilməsi haqqında xüsusi Qərar
qəbul etdi.
Bu Qərarın qəbul edilməsinin əhəmiyyəti
ondan ibarət idi ki, haqq və ədalətin müdafiəsi
naminə küçələrə çıxmış
silahsız adamların qəddarcasına qətlə yetirilməsihərbi
təcavüz və hərbi cinayət kimi qiymətləndirildi,
qanlı faciənin sifarişçiləri və
icraçıları açıq şəkildə bəyan
edildi və bu cinayətin istintaqını həyata keçirən
hüquq mühafizə orqanlarının fəaliyyətinin qənaətbəxş
olmadığı bildirildi.Bununla da, nəhayət ki,qanlı
faciəyə dövlət səviyyəsində münasibət
bildirilməsi təmin edildi.
Faciədən 28 il keçir."Əbədi, dönməz və
sarsılmaz” müstəqilliyimizin işığında
yaşayan xalq hər il yanvarın 20-də Şəhidlər
Xiyabanına üz tutur, azadlığımızın
qandallarını sındırmış şəhidlərimizi
ehtiramla yad edirlər.Şəhidlər Xiyabanını ziyarətə
gələn yüz minlərlə həmvətənimiz
azadlığımız uğrunda şəhid olmuş
soydaşlarımızın məzarı qarşısında
baş əyərək onların xatirəsini əziz
tuturlar.Prezident İlham Əliyevin Şəhidlər
Xiyabanını ziyarət edərkən
vurğuladığı kimi: "Azərbaycan xalqı bu
günü heç vaxt yaddan çıxarmayacaq. Azadlıq, müstəqillik uğrunda, vətən
uğrunda özlərini qurban verən şəhidlərimizin
hamısının xatirəsini həmişə qəlbimizdə
yaşatmalıyıq. Hesab edirəm ki,
bugünkü müstəqil, qüdrətli Azərbaycan
xalqımızın ən böyük sərvətidir. Şəhidlərimizin, canlarını qurban
vermiş insanların bu işdə böyük xidməti
olubdur. Bu da heç vaxt yaddan
çıxarılmamalıdır.”
Bəli, şəhidlər unudulmaz. Onlar xalqın
azadlığı yolunda canlarından da keçməyə
hazır olduqlarını göstərdilər və bu yolla
getdilər.Ölümə gedən yollar onları ölməzliyə
- əbədiyyətə, xalqımızı isə əbədi
azadlığa qovuşdurdu. Bu bir
tarixdir.Qanlı, amma Şərəfli bir tarix. Tarix isə onu unudanları bağışlamır.
Şəhidlərimizə əbədi
rəhmət və
xalqımıza əbədi azadlıq arzusu ilə,
Cavanşir Feyziyev,
Milli Məclisin deputatı
Fəlsəfə doktoru
Olaylar.- 2018.- 20-22 yanvar.- S.9; 11.