Azərbaycanda fikir, söz və məlumat azadlığı, plüralizm yüksək səviyyədədir

"Demokratiyanın əsas göstəricilərindən sayılan söz və məlumat azadlığı prinsipi dövlətlərin, xalqların hərtərəfli inkişafında, cəmiyyətlərin formalaşmasında müstəsna rol oynayır. Azərbaycan da söz azadlığının qorunduğu, mətbuat azadlığı prinsipinə hörmətlə yanaşılan ölkələrdəndir. Söz azadlığı dünyada bəlkə də ən əvəzolunmaz nemətlərdəndir. Bəşər övladının azad mühitdə yaşayıb, öz fikrini sərbəst ifadə etməsindən yaxşı heç nə ola bilməz. Fikir, söz və məlumat azadlığı, sərbəst düşüncənin ifadə olunması üçün hüquqların təmin olunması kütləvi informasiya vasitələrinin və bütövlükdə müasir informasiya cəmiyyətinin söykəndiyi əsas dəyər və məqsəd olmaqla bərabər, ölkənin demokratik inkişaf səviyyəsini müəyyənləşdirməyə imkan verən əsas elementlərdəndir. İnsan hüquq və azadlıqlarının ayrılmaz hissəsi olan söz, fikir və ifadə azadlığı və bunların təminatı hər bir ölkədə demokratiyanın nə dərəcədə inkişaf etdiyinin və demokratik təsisatların nə dərəcədə uğurlu işləməsinin əsasını təşkil edir".

Bu fikirləri Olaylar.az- siyasi ekspert Kənan Paşayev deyib.

O bildirib ki, ölkədə azad medianın, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi demokratik mexanizmlərinin mövcudluğunun əsas şərtlərindən biri kimi qəbul edilir: "İnsan azadlığı bəşəriyyətin əsrlər boyu arzuladığı, uğrunda mübarizə apardığı ali nemətdir. Kütləvi informasiya vasitələri - qəzetlər, jurnallar, teleradiolar, informasiya agentlikləri və informasiyanın müntəzəm formada yayıldığı digər vasitələr cəmiyyətin inkişafına ciddi təsir göstərən, onun vəziyyətini və mahiyyətini müəyyənləşdirən siyasi sistemin tərkib hissəsidir. Kütləvi informasiya vasitələri cəmiyyətdə ictimai fikri, dövlətə inamı və sosial fəallığı formalaşdırmaqla yanaşı, həm də onları istiqamətləndirir. Bu mənada dördüncü hakimiyyət hesab olunan kütləvi informasiya vasitələri dünyada demokratiya və informasiya azadlığının mühüm vasitəsi hesab edilir. Bu gün ölkəmizdə kütləvi informasiya vasitələrinin azad fəaliyyəti və inkişafı üçün zəruri tədbirlər görülür. Milli mətbuatımızın uğurlu inkişafı onun zəngin keçmişinin mirasıdır. "Əkinçi" qəzeti ilə əsası qoyulan Azərbaycan milli mətbuatı ötən müddət ərzində mühüm inkişaf yolu keçib. Azərbaycan milli mətbuatı 1918-ci ildə dinamik inkişaf üçün şans qazanıb. Həmin dövrdə müstəqil mətbuatın, söz, fikir azadlığının inkişafına ziyalıların göstərdiyi xidmətlər gələcək illərdə bu sahədə yaranan peşəkarlığın, rəngarəngliyin əsasını qoyub.

Ölkəmiz sovetlər ittifaqı dağıldıqdan, müstəqilliyə qovuşduqdan sonra demokratik inkişaf yolunu seçib və sürətli inkişafını təmin etmək məqsədilə Qərbə inteqrasiya kursu götürüb.1992-93-cü illərdə ölkəni bürüyən xaosa ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqın israrlı tələbindən sonra hakimiyyətə gəlməsi ilə son qoyuldu. Ölkəmizdə alovlanan vətəndaş müharibəsi söndürüldü, cəmiyyətdə yaranmış ciddi parçalanma aradan qalxdı. Azərbaycanda xaricdən idarə olunan qiyamçı qüvvələrin fəaliyyəti dayandırıldı. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zəminində gedən müharibənin gedişində ciddi dönüş yarandı. Ümummili liderin rəhbərliyi altında formalaşdırılan ordumuzun işğal olunmuş torpaqlarımızın azad olunması istiqamətində hücumları erməni quldurlarının işğal etdikləri ərazilərimizin bir hissəsinin azad olunması ilə nəticələndi.

Belə çətin bir dövrdə, müharibə şəraitində olan ölkədə fikir, söz və mətbuat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsinin nə qədər çətin olduğunu təsəvvür etmək, elə də çətin deyil".

Ekspert qeyd edib ki, ölkədə kəskin parçalanmaya səbəb olmuş AXC-Müsavat hakimiyyətinin fəaliyyəti nəticəsində sovetlərdən qalma köhnə qanunlar belə, işləmirdi: "İnsan azadlıqlarının, o cümlədən fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsini təmin edəcək yeni qanunların qəbul edilməsi bir yana, heç sovetdənqalma qaydalara riayət edilməsi də, təmin olunmurdu. Əksinə, əllərində demokratiya bayrağı ilə hakimiyyətə gələn bəylər ölkədə mövcud olan azacıq demokratiya elementlərini də ayaqlar altına atmışdılar. Hadisələr o qədər kəskinləşdi ki, o vaxtkı daxili işlər naziri dövlət televiziyasına hücüm çəkdi, fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsində böyük rol oynayan telestudiyada çalışan insanları açıq təhqir etməkdən belə, çəkinmədi. Belə çətin şəraitdə hakimiyyətə gələn Ümummilli Lider ölkədə baş verən bütün mənfi hadisələrin qarşısına sinəsini sipər edərək, cəmiyyətdə mövcud olan mənfi ünsürləri qətiyyətlə sıradan çıxardı...

12 noyabr 1995-ci ildə müstəqil ölkəmizin ilk demokratik Konstitusiyası ümumxalq səsverməsi ilə qəbul olundu. Yeni qəbul olunmuş Konstitusiyamızın əsasən insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması, eyni zamanda ölkəmizdə fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi üçün yeni üfüqlər açdı. Azad və müstəqil mətbuatın inkişafına, qəzet və jurnalların yeni cəmiyyətin xarakterinə uyğun fəaliyyət göstərməsinə şərait yarandı. Televizya kanallarının sayı artdı, onların yayım keyfiyyəti yaxşılaşdı, yeni formalaşmaqda olan telekanalların maddi bazasının və peşəkar kadrlarla təmin olunmasına başlanıldı. Siyasi partiyaların fəaliyyətinə normal şərait yaradıldı. 1995 və 2000-ci illərdə Milli Məclisə keçiriən seçkilərdə bütün siyasi qüvvələrin təmsil olunmasına imkan yaradıldı. Proporsional və mojaritar seçki sistemləri ilə keçirilən demokratik seçkilər, eyni zamanda fikir, söz və məlumat azadlığı, plüralizmin inkişafı sahəsində ölkədə qısa müddətdə qazanılan nəticələrə baxışı təmin etdi. Bu seçkiləri müşahidə edən xarici müşahidəçilər istər proporsional, istərsə də mojaritar sistemlə namizədliyini irəli sürmüş insanlara bərabər şəraitin yaradılmasının şahidi oldular və mətbuat konfransında bu barədə bəyanatlar verdilər".

K. Paşayev vurğulayıb ki, Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərliyi dövründə də media sektorunun inkişafı üçün ciddi addımlar atılıb, söz, fikir azadlığının təmin olunması istiqamətində əsaslı nailiyyətlər əldə edilib: "Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası ilə bağlı qərarın qəbul olunması, Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun (KİVDF) yaradılması, jurnalistlərə fəxri adların verilməsi, onların orden və medallarla təltif olunması, qəzet redaksiyalarına, informasiya agentliklərinə birdəfəlik maliyyə yardımlarının edilməsi media sektorunun inkişafını sürətləndirdi. Bu addım Azərbaycan jurnalistlərinin həvəslənməsi, peşələrinə daha sıx bağlanması ilə nəticələndi. Jurnalistlərin fərqlənməsi, onların əməyinin qiymətləndirilməsi gənc nəsil jurnalistlərinin ruhlanması və daha səmərəli çalışmasına xüsusi töhfə verdi. Fond fəaliyyəti dövründə fikir, söz və məlumat azadlıqlarının möhkəmləndirilməsi istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirməklə bu sahəni daha da inkişaf etdirdi.

Artıq indi Azərbaycan söz və məlumat azadlığının təmin olunması, medianın inkişaf etdirilməsi istiqamətində görülən işlərdə nəinki Qafqazda liderdir, bütün dünyada ön sıralardadır. Azərbaycan söz azadlığının qorunduğu, mətbuat azadlığı prinsipinə hörmətlə yanaşılan ölkələrdən hesab edilir. Ölkədə azad medianın, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi demokratik mexanizmlərin mövcudluğunun əsas şərtlərindən biri kimi qəbul edilir. Kütləvi informasiya vasitələri - qəzetlər, jurnallar, televiziya və radiolar, informasiya agentlikləri və informasiyanın müntəzəm formada yayıldığı digər vasitələr cəmiyyətin inkişafına ciddi təsir göstərən, onun vəziyyətini və mahiyyətini müəyyənləşdirən siyasi sistemin tərkib hissəsidir. Kütləvi informasiya vasitələri cəmiyyətdə ictimai fikri, dövlətə inamı və sosial fəallığı formalaşdırmaqla yanaşı, həm də onları istiqamətləndirir. Dördüncü hakimiyyət hesab olunan kütləvi informasiya vasitələri dünyada demokratiya və informasiya azadlığının mühüm vasitəsi hesab edilir. Bu gün ölkəmizdə kütləvi informasiya vasitələrinin azad fəaliyyəti və inkişafı üçün zəruri tədbirlər görülür. Artıq kütləvi informasiya vasitələri də məhz bu imkanlardan yararlanaraq öz müstəqil, azad fəaliyyətlərini davam etdirir, dövlətçilik, milli maraqlar prizmasından çıxış edirlər".

Ekspert əlavə edib ki, bu gün Azərbaycanda fikir, söz və məlumat azadlığı, plüralizm yüksək səviyyədədir: "Hazırda ölkədə hər kəsin müstəqil fikir bildirmək, yürütmək, istənilən məsələyə mövqeyini sərgiləmək və hüquqlarını tələb etmək imkanı var. Bunu Azərbaycanda yaşayan hər bir azərbaycanlı bilir. Təhsilindən, savadından, peşəsindən asılı olmayaraq hər kəs öz hüquqlarını tələb etməyə qadirdir. Təbii ki, bu proses dövlətin diqqət və qayğısı, yaradılan şərait nəticəsində yaranıb. Dövlətin müstəqil medianın inkişafına dəstəyi söz və fikir azadlığının yaranmasına səbəb olub".

Olaylar.-2019.-11-12 iyul.-S.15.