Müdrikləşən Elçin
Mirzəbəyli
poeziyasından bir yarpaq
Müəllifin nəşrinədək
adını bidmədiyim kitabı barədə qeydlər
Azərbaycan ədəbiyyatının
Elçin imzaları sarıdan bəxti gətirib,
üzüağdır. Müasir nəsrimizin Elçin Əfəndiyev
zirvəsini tanımayan yoxdur. Ədəbiyyatımızın
ağsaqqallarındandır, xalq
yazıçısıdır. Sayını hesablayıb
başa çatdıra bilmədiyim irili-xırdalı əsərləri
on cilddə toplanıb.
Məzunu olduğum Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini məndən 5 il sonra bitirən Elçin Hüseynbəyli 60-a yaxınlaşır. İki il ötəcək, ədəbiyyatsevərlər, media təmsilçiləri yubileyinə toplaşacaqlar. Bunun üçün yazıçı, tənqidçi, publisistin 18 kitabın müəllifi, dərin məna yükunün daşıyıcısı, populyar qəzet və jurnalların baş redaktoru olması və Əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülməsi ciddi əsaslardır.
İki il öncə yarıməsrlik yubileyinə toplaşdığımız Elçin Mirzəbəyli də oxucu diqqətini kifayət qədər özünə çəkə bilib. Hələlik bir dövlət təltifi var, "Tərəqqi" medalı alıb. Ali təhsilli mədəniyyət işçisi sözünü öncə ölkə televiziyalarında, teatrlarında nümayiş etdirilən görkəmli şəxslər barədə filmlərin müəllifi, rejissoru olması ilə deyib. Lakin öz yerini sözün əsl mənasında jurnalistikada, poeziyada tapıb. Onun rəhbərlik etdiyi "Xalq cəbhəsi" qəzeti və Baymedia İnformasiya Agentliyi Azərbaycan Mətbuat Şurasının üzvlərindəndir. Özü isə ölkə jurnalistlərinin VII qurultayında MŞ İdarə Heyətinin tərkibinə seçilib. Bu o deməkdir ki, hələlik cəmi 4 şeir kitabı ("Bir gecənin tənhalığı", "İtirilmiş vaxtın adamı", "Poz bu sükutu" və "Sevgi məktubları") çıxan səmimi, tələbkar, gözəl nitqə, söz ehtiyatına malik həmkarımla həftədə azı bir dəfə görüşürük.
Elçinin prinsipiallığına, təşəbbüskarlığına bələd olduğumdan onunla daha çox ədəbiyyatdan, poeziyadan söhbət açırıq. Belə dəqiqələrdən ruhən rahatlıq, həzz alıram. Sonuncu söhbətimizdən sətirlər. "Şeir nədir" sualına cavabı:
- Duyğu və düşüncələrin, arzu və istəklərin, sevginin, bəzən də qəzəb və hiddətin inikası. Yuxusuz gecələr. llham pərisinin gəlişinə möhtac intizarlı baxışlar... Bə bir də poeziya adlı möhtəşəm sarayda əbədi yerini tutmaq iddiasında olan böyüklü-kiçikli nümunələr...
- Şeir kimdir, haralıdır?
-Tanrının minbir adından biridir. Səxavətindən dünyanın bütün
ölkələrinə, xalqlarına
pay düşüb. Amma
görünür Azərbaycan
üçün daha çox üzgörənlik
edib...
İclasönü bu söhbətdən keyfim bir qədər
də yüksəldi. Soruşdum ki,
təzə nə yazmısan. "Bir kitablıq varımdır,
hələ uzə çıxarmamışam", - dedi. Xahişimi nəzərə alıb diqqətli oxucusu kimi tanışlıq
üçün 60 vərəqə
yaxınını elektron
poçtuma göndərdi.
Ərk etdiyim üçün icazəsiz ön söz yazdım, nəşrinədək adını
bilmədiyim kitabı
barədə təəssüratımı
qələmə aldım.
Yuxarıda kitablarının sayını
vurğuladım. Adətdir, söz xəzinəsinin
xiridarları oradan həcmcə kiçik, cazibədarlığına, qiymətinə
görə daha ağırını seçməyə
meyillidirlər. Üzü Ustad
Nizamidən günümüzədək
səyahətə çıxaq.
Bəzən bir misra, bənd, epizod, surət şair və yazıçını
tanıdır, əbədi
yaşatma missiyasını
öz üzərinə
götürür. Bizim Elçin
bu mənada xoşbəxt insanlardandır.
Xalq müstəqillik uğrunda
mücadiləyə qalxanda
"Azadlıq" marşını
yazıb. Meydanlarda
minlərin dilinin əzbəri olan marş hazırda Silahlı Qüvvələrdə
oxunur, məktəblərdə
tədris olunur. Bu, fəxarət, xoşbəxtlik deyilmi?!
Bilirsiniz Elçin Mirzəbəyli
poeziyasına vurğunluğum
haradandır? Suala cavab almaq üçün əvvəlki
4 kitabına da nəzər salın, indikiyə daxil olanları da tələsmədən, fikrin
süzgəcindən keçirərək
nəticələr çıxarın.
Bu, həssaslıq düşüncə poeziyasıdır,
insanlara, ətrafdakılara,
olaylara fəlsəfi baxışların təcəssümüdür.
Başlayaq "Məni
sevən"dən:
Məni
sevən...
Bölünəndə,
Ya da çıxılanda sevər...
Qalxanda aşağı çəkər,
Yerə
yıxılanda sevər...
***
Nə durmusan,
Sıx gözümü,
Bu son damla yaşı
çıxar.
Başımın daşı ağırdı
-
Yaxşı məzardaşı çıxar...
Arif insanı
duyğulandıran, onu
min illərin dərinliklərinə
səyahətə çəkən,
nəticə çıxarmağa
səsləyən sətirlər. Müəllif qədim və müasir faciələrimizin
bəşəri köklərinə
varır. Biganəliyin, kin-küdurətin hələ
çox canlar alacağına, digər faciələrimizə yol açacağına həyəcan
təbili çalır.
Fəlsəfi sətirlərin arxasında
aramsız döyünən
qəlb çırpıntıları
ilk növbədə şairə
məxsusdur. Elçin
Mirzəbəyli "sonra
gec olar" nidasını "Ağrı
qalır"da dilə
gətirir:
Bir ürəkdə həsrət
bitir...
Xəzan vurmuş bağrı qalır.
Sevgi bitir...
Nifrət
bitir...
Ağrı qalır...
Ağrı qalır...
Bəli, dərdlə yaşamağa
öyrəşənin yurdunda-yuvasında
kədər sakin olar. Oxucuya ilk baxışda elə gəlir ki, Elçinin "Amma yoxsan..." şeiri giley-güzarlı
aşiqin məşuquna,
sevgilisinə xitabı,
şikayətidir. Diqqətli
təhlil digər bəşəri hisləri
ortaya çıxarır:
Bu şəhəri kim
doğdu, kim böyütdü, görəsən,
Nədir bu qədər qəzəb, bu qədər kin, İllahi?!
Sevgimizi
kim uddu,
kim üyütdü, görəsən?
Nə vaxt sonu gələcək bu nifrətin, İllahi?!
Bəndlərin Şərq mütəfəkkirlərindən
qaynaqlandığını deməyim Elçinin müstəqil seçim, təqdimat bacarığına
əsla kölgə salmamalıdır. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət
və İncəsənət
İnstitutunun və
Sankt-Peterburq Teatr, Musiqi və Kinemotoqrafiya İnstitutunun
məzununun Məhəmməd
Füzulinin 500 illiyi, xalq şairi Bəxtiyar Bahabzadə və başqa klassiklər barədə filmləri ərsəyə
gətirməsi üçün
dərin mütaliə,
bilgilərlə yanaşı
peşəkarlıq da
başlıca tələblər
sırasında yer tuturdu.
Misal çəkdiyim şeirlər
isə bir neçə il
əvvəl təqdimatını
keçirdiyimiz "Poz
bu sükutu" kitabı ilə bağlı bölüşdüyüm
rəyi yada salır. Onun fəlsəfi xarakterli
poetik nümunələrini
müdrik yaponların
hokku janrı ilə müqayisə etmişdim. Gündoğar
ölkədə üç
cümlədən ibarət
şeirdə gör necə möcüzə yaradılır:
İnsana
bax,
Dayanıb gül-çiçək içində
Əlində qılınc.
Dünyamızın təzadlarından deyilmi?!
Elçinin hüdudsuz mütaliə imkanları qibtə ediləcək bilgilərindən
xəbər verir. Onun öz
yolu mövcud olduğundan bəndlər
4-5 və bəzən
daha çox misralıqdır.
Bəlkə Böyük Füzulinin təsir dairəsidir ki, həmkarım ustadın cazibədarlığından
çıxa bilmir. Bu da xoşdur, elə həyatın əsl mənası bəşəriliyə
bağlanmaqdadır:
Bağlanma mənə...
İstəyirsən qandal vur
Qollarıma...
...Əllərimin silueti
uçacaq...
Xəyalımın yarıaçıq pəncərəsindən
İstəyirsən
Kündə as
Ayaqlarımdan...
Qaçacaq...
Ayaqlarımın kölgəsi
Arzularımın kimsəsiz küçəsindən.
("Bağışla" şeirindən)
Məhz
bu hislərin təsiri altında yaşayan şair seçdiyi yolun daşlı-kəsəkli olduğunu
unutmayaraq "Bağlanma
mənə"ni yazır. "Mən
kiməm" sualını
cavablandırmaq üçün
özünü üşüyən
mələyə, bütün
yer üzünün əzablarını içinə
sovuran küləyə
bənzədir.
Səbirsiz oxucu tapıla bilər ki, Elçini mövzu dairəsinin geniş olmamasında qınasın. Razılaşmıram "Azadlıq" marşının
müəllifi Qarabağımızın
düşmən boyunduruğu
altında qalmasını
"bizi fatehlərin qarğışı tutub"
ironiyası ilə müqayisə edir. Bəlkə yalandır?! Biz indiki durumda özümüzü onların
varisləri adlandırmağa
layiqikmi?!
Şair Qarabağımızın düşmən
tapdağı altında
qalması ilə barışmır, barışa
da bilməz. Azərbaycan bayrağını
qibləgahı adlandırır,
onu dalğalandıran
küləyə də
özünü qurban
verməyə hazırdır.
Onun Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimovun xatirəsinə həsr etdiyi "Ölümə
doğru" şeiri
ağı yox, qələbə naminə
şanlı igidliklərə
çağırış, rekviyemdir. E.Mirzəbəylinin özünü bu
missiyanın icraçıları
sırasında görməsi
təbiidir, baxışlarından
qaynaqlanır.
Dəqiq bilmirəm ki, həmkarımız rəssamlığa
nə qədər meyillidir. Yaradıcılığı elə təəssurat
yaradır ki, sözlə rəsm çəkir, portret cızır, mənzərələr
yaradır. "Bu gecə İstambul kimiyəm" şeirini oxuyan mütləq iki qitənin qovuşacağındakı şəhərə
tələsəcək. Yəqin bu mənzərələri
müəllif 2013-cü ildə
o şəhərdə TÜRKSOY-un Mətbuat Şərəfi
Mükafatını aldığı
günlərdə müşahidə
edib.
Şairin misralırından təbiətin,
duyğuların peyzajı,
məhəbbətin, vüsal
və həsrətin portreti boylanır. "Qış nağılı",
"Payız etüdü
- 2", "Ömrün portreti",
"Minarə kölgəsi"
və digərləri
yuxusuz gecələrin
ona bəxş etdiyi ənamlardır.
Bir divar qurursan xatirələrdən ...
Dağılır,
Uçulur,
Çökür içində.
Hərə öz yükünü
yığıb aparır,
Hərə öz evini tikir içində -
(" Ömrün etüdləri"
şeirindən)
Yaxud:
İllərim əsr düşüb
Bir sevda qəfəsində.
Bir
ömür cəzalıyam
Ayrılıq
məhbəsində -
("Bir
ömür unutma məni" şeirindən)
E.Mirzəbəylinin
məhəbbət motivli "Yuxu", "Səndən son
istəyim", "Sev məni", "Zikr" və digər
şeirləri də kitabın məna yükünü
ağırlaşdırır, oxucunu saf diləklər aləminə
qovuşdurur. Nəticədə mütaliə
üçün sərf edilən vaxta görə yalnız
xoş ovqat doğurur.
Hələlik
tanış ola bilmədiyim poetik nümunələrə gəldikdə,
onların təhlili digərlərin üzərinə
düşür.
Əflatun Amaşov,
Azərbaycan Mətbuat
Şurasının sədri,
Milli Məclisin deputatı
Olaylar.- 2019.- 17-18
oktyabr.- S.12.