Diqqət və yaddaş problemləri – Nə etməli?

Yaddaşsızlıq problemi bütün zamanlarda yaşanıb. Amma hazırda demək olar ki, bütün dünyada daha da yayğın hal alıb. Bizim həyatımız sürətlə irəliləyir. Hər şeyi etməyə vaxt tapmaq, üstəlik heç nəyi də unutmamaq istəyirik. Bunların öhdəsindən gəlmək çətindir. İcmalçı, marketoloq və bestsellerin müəllifi olan Kevin Daumadın yaddaşı gücləndirmək haqqında əhəmiyyətli qeydləri var. Daumada görə ciddi bir rejim yaratmaq nə qədər əhəmiyyətlidirsə bu rejimi pozmaq da bir o qədər vacibdir. Siz hər gün açarları sağ cibinizə qoyursunuz? Sistemi sındırın, sol cibinizə qoyun! İşə və yaxud dərsə yeni yollar ilə getməyi sınayın. Belə etməklə sizin davranış nümunənizi dəyişəcək. Bu yeni fikirlərin yaradılmasına xidmət göstərən və sizin mexaniki hərəkət qaydalarınızı dəyişdirən bir üsuldur. Sağlam qida qəbul etmək vitaminlərlə və xüsusi antioksidləşdirici maddələrlə zəngin olan qidalar həqiqətən də beynin fəaliyyətini gücləndirirlər. Az yatan insanların yaddaşlarına daha çox gərginlik düşür və nəticədə hər şeyi unutmağa başlayırlar. İntellektinizi inkişaf etdirib beyni daimi işə öyrəşdirsəniz, o daha effektiv çalışmağa başlayacaq. Əgər siz bir hadisəni və yaxud telefon rəqəmlərini yadda saxlamaq istəyirsinizsə, onlara uyğun hadisələr qurun. Qurduğunuz hekayələr nə qədər gülməli olarsa, siz onları bir o qədər uzun müddətli xatırlayacaqsınız. Qeydlər edin. Biz qələmlə yazdıqda mətn bizim beynimizdə daha dəqiq əks olunur və mətnin yaddaşımızda bərpası ilə heç bir problem əmələ gəlmir. Hadisələri yaddaşınıza həkk etmək üçün şeirlər, mahnılar yaradın. Bunlar həqiqətən də güclü alətlərdi. Əhəmiyyətli məlumatlara diqqət yetirin. Tədqiqatçılar mühüm hissələrə diqqət yetirmə və onları uzunmüddətli yaddaşımıza ötürmə prosesinin cəmi 8 saniyə davam etdiyini sübut ediblər. "Sağlam bədəndə sağlam ruh olur" misalı bizə uşaqlıqdan tanışdı. İdmanla məşğul olduqda, beyin iki dəfə çox və cəld çalışır.

Bəs yetkinlərdə yaddaşı necə inkişaf etdirmək olar, hansı məşqlərlə?

Psixoloq Leyla Rüstəmli yadda saxlama çətinliklərinin hər yaşda həll edilə biləcəyini həm böyüklərdə, həm də uşaqlarda yaddaş və diqqət yetişdirmək üçün çox sayda metod, təlim olduğunu bildirib. Psixoloq yaddaşı yaxşılaşdırmaq üçün Pifaqor idmanından bəhs edib. Hər gün axşam saatlarında ən kiçik təfərrüatlara qədər keçmiş günün hadisələrini xatırlamaq lazımdır. Yaddaşın inkişafı üçün bu vəzifəni mənimsəyərək dünənki hadisələri, dünənki günləri və s. Bənzər bir texnika keçmiş həyatlarını xatırlamaq üçün istifadə olunur.

Yetkinlərdə yaddaş və diqqət üçün sadə məşqlər var. Belə ki, vərəqəyə üç sütun sözləri yazın (hər sütunda 6-7). Oxuyun, bir dəqiqə xatırlamağa çalışın. Vərəqi çıxarın, yaddaşdan eyni qaydada yazın. Bundan əlavə "Kublar" oyununa əsasən yaddaş və diqqət yetişdirmək üçün məşq zamanı eyni ölçülü, rəngli on sümük götürün. Əvvəlcə üçü istifadə edin. Kubları silkələyin, masaya qoyun, bir saniyə baxın, əllə bağlayın. Düşmüş nömrələrə, sümüklərin yerləşdiyi yerə ad vermək lazımdır. Zamanla kubların sayını artırın. Diqqəti və yaddaşı inkişaf etdirmək soul mate ilə həyata keçirilə bilər. Gözlərinizi bağlayın, tərəfdaşın geyimlərini ətraflı təsvir edin. Bir kağız üzərində bir insanın zövqləri, hobbi, birlikdə yaşanan hadisələr haqqında məlumat yazın. Fikirlərinizi müqayisə edin, necə uyğunlaşdıqlarına diqqət yetirin. Digər dillərdən tərcümələr detala diqqəti artırır. 5-6 yeni söz seçin, bir tərcümə tapın, hər sözü üç sətirdə kağıza yazın, doğma dilinizdəki mənaları ağılla düzəldin. Sonra yaddaşdan yazmağa çalışın. Vəzifə məktəblərdə dil öyrənərkən istifadə olunur, lakin yetkinlərdə yaddaş yadda saxlamaq və inkişaf etdirmək üçün uygundur. Yaddaş inkişaf etdirmək üçün krossvordlar, bulmacalar, sudoku kimi oyunlar məntiqin inkişafı, həll yollarının axtarılması üçün əlverişlidir.

Psixoloq qeyd edib ki, yetkinlərdə gündəlik diqqət və yaddaşı inkişaf etdirmək üçün həm sədə, həm də maraqlı üsullar var. İşə gedir, yol boyunca ev nömrələrini xatırlayın. Evə qayıdıb, nömrəni incitmədən yadda saxlamağa çalışın. Sonra yoxlayın. Fərqli marşrutlarda işə, ziyarətə, alış-verişə getməyə çalışın. Bir müddətdən sonra son dəfə gördüklərini xatırlamağa çalışaraq marşrutu təkrarlayın. Mağazaya getmədən əvvəl lazımi məhsulların siyahısını hazırlayın. Diqqətlə oxuyun. Siyahısı evdə buraxın. Mağazadan gəlir, bütün məhsulların satın alınmadığını yoxlayın. Bu zehinlilik və yaddaş məşqləri alış-verişə getdiyiniz zaman həyata keçirilə bilər. Alınan malların qiymətlərini xatırlamağa çalışın. Onları digər mağazalarda eyni məhsulların qiymətləri ilə müqayisə edin.Yeni bir reseptə görə yeməyi bişirərkən, kitabı gözdən keçirməməyə çalışın, ancaq yaddaşdan bişirin. Tanımadığınız bir otağa girin, oradakı əşyaları xatırlamağa çalışın. Çıxın, bir vərəq götürün, xatırladığınız hər şeyi təsvir edin. Növbəti dəfə fərqli bir parametrlə yaddaş və diqqət üçün bu məşqi edin. Daha ətraflı oxuyun. Maraqlı bir kitab götürün. Bir neçə səhifə oxuduqdan sonra oxuduğunuzu təkrarlamağa çalışın.

Ən önəmlisi qan dövranını, beyin funksiyasını və nəticədə yaddaş və diqqəti yaxşılaşdırmaq üçün məşq edin.

Nigar Orucova

Olaylar.- 2020.- 6-7 fevral.- S.13.