Azərbaycanda fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığı kimi əsas prinsiplər ciddi şəkildə qorunur

Bu prinsiplərin inkişaf etdirilməsi üçün zəruri addımlar atılır

İstənilən ölkədə fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının təmin olunması dövlət, dövlət rəhbərliyinin siyasi iradəsi, bu sahəyə olan diqqətindən asılıdır desək yanılmarıq. Bu xarakterik xüsusiyətlərinə görə, ölkələr və ölkə rəhbərləri bir-birindən tamamilə fərqlənir. Hazırda dünyada elə ölkələr var ki, həmin ölkələrin rəhbərlikləri, hakimiyyətləri fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığına xüsusi önəm verir, onun inkişafında maraqlı tərəf kimi görünür, bu məqsədlə məqsədyönlü addımlar atır, tədbirlər həyata keçirir. Lakin elə ölkələr də var ki, nəinki fikir, söz və məlumat, ifadə azadlığının təmin olunmasına şərait yaradır, bu prinsiplərin inkişaf etdirilməsində maraqlı tərəf kimi çıxış edir, əksinə onun təmin olunmasına başlıca əngəl olur. Ciddi cəhdlə fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının təmin olunmasının qarşısını alır, ölkədə azad media, müstəqil kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinə maneçilik törədir. Əsrimiz inkişaf, elm, texnologoya, demokratiya əsri olsa da, təəssüflər olsun ki, günümüzdə bir sıra ölkələrdə qeyd etdiyimiz mənfi tendensiyalara hələ də rast gəlirik. Maraqlısı odur ki, fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığı kimi başlıca demokratik prinsiplərin pozulması, bu prinsiplərə əməl edilməməsi kimi mənfi hallar günümüzdə təkcə iqtisadi inkişaf və müasir dünya ilə ayaqlaşa bilməyən Afrika qitəsinin bir sıra ölkələri, həmçinin müsəlman aləminin, ərəb dünyasının müəyyən qism ölkələri, məsələn Suriya, Misir, vaxtı ilə Yəmən üçün xarakterik deyil, eyni zamanda hətta özünü Avropanın bir hissəsi sayan, bu qoca qitə ilə ayaqlaşmaq arzusunda olan, özünü Avropaya inteqrasiya etməyə çalışan ölkə və ölkələr üçün də xarakterikdir. Hətta bir sıra hallarda dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri ilə eyni kateqoriyanı bölüşdürən dövlətlərdə də bəzi hallarda fikir, söz, ifadə və məlumat azadlığı kimi başlıca prinsipin pozulması kimi mənfi situasiya ilə rastlaşırıq. Bir qayda olaraq bu cür mənfi tendensiya həmin ölkələrdə baş verən kütləvi etiraz aksiyaları zamanı özünü daha aydın şəkildə göstərir. Belə ki, etiraz aksiyalarını işıqlandıran kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri də aksiyaçılar kimi ciddi təzyiq və təqiblə üzləşir, onlara ən kəskin və amansız xəsarətlər yetirilir. Son illər Almaniyada, Fransada, Yunanıstanda keçirilən kütləvi etiraz aksiyaları zamanı hüquq-mühafizə orqanları, polisin aksiyaçılara qarşı ciddi təzyiq vasitəsindən istifadə etməsi, onlara müxtəlif bədən xəsarətləri yetirməsi bütün sivil dünyanın gözü qarşısında baş verib. Yaxud elə həmin kütləvi etiraz aksiyaları zamanı müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçilərinin videokameraları, fotoaparatları polisin qeyri-sivil müdaxiləsi nəticəsində sındırılıb, jurnalaistlər maddi baxımından zərərlə üzləşiblər. Burada bir məqamı xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, bu və ya digər ölkələrdə baş verən kütləvi etiraz aksiyaları zamanı polis zorakılığına məruz qalan, foto və video aparatları sındırılan təkcə yerli kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri olmur, eyni zamanda xarici medianın tımsilçiləri də eyni aqibətlə qarşılaşırlar. Uzağa getməyib Azərbaycanın yaxın qonşularında da anoloji hadisələrin yaşandığının dəfələrlə şahidi olmuşuq. Bir neçə il əvvəl işğalçı Ermənistanda baş verən mart hadisələri, eləcə də inqilabçı baş nazir Nikol Paşinyanın sabiq prezident Serj Sərkisyanı devirmək üçün keçirdiyi kütləvi etiraz aksiyaları zamanı polis zorakılığı ilə üzləşən yüzlərlə şəxslər arasında məhz kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri də olmuşdu. Yaxud Gürcüstanda bir neçə ay əvvəl baş verən etiraz aksiyaları zamanı media təmsilçiləri eyni aqibətlə üzləşmişdilər.

Ancaq Azərbaycanın siyasi mühitinə, buradakı vəziyyətə nəzər yetirdikdə tamamilə fərqli mənzərənin şahidi oluruq. Bu gün tam əminliklə deyə bilərik ki, Azərbaycanda fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığı kimi əsas prinsiplər ciddi şəkildə qorunur, bu prinsiplərin inkişaf etdirilməsi üçün zəruri addımlar atılır. Burada dövlətin qeyd edilən məsələyə münasibətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Ortada olan mənzərə ondan ibarətdir ki, xüsusilə Azərbaycan dövləti və onun rəhbərliyi ölkədə fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının təmin edilməsində maraqlıdır. Əks təqdirdə Azərbaycanda da vəziyyət yuxarıda adlarını qeyd etdiyimiz ölkələr kimi olardı. Ancaq biz Azərbaycanda tamamilə fərqli bir situasiyanı görürük. Dövlətin, dövlət rəhbərliyinin kütləvi informasiya vasitələri, mətbuatın inkişafına olan diqqət və qayğısı, fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının təmin edilməsi istiqamətində həyata keçirdiyi tədbirləri şərh etmədən, bütün bunlara diqqət çəkmədən elə ölkədə keçirilən etiraz aksiyaları zamanı kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinə göstərilən münasibətdən söz açaq. Məlumdur ki, Azərbaycan Mətbuat Şurası, eləcə də media ilə əlaqəli yerli və beynəlxalq təşkilatlar jurnalistlərə ekstrimal vəziyyətlərdə, kütləvi etiraz aksiyaları, mitinq və piketlərdə, yürüşlərdə iştirak etmək, həmin tədbirləri işıqlandırmaq, eyni zamanda bu zaman təhlükəsizliklərinin təminatı üçün kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçilərinə gödəkçələr paylayıblar. Həmin gödəkçələr kütləvi informasiya vasitəsinin təmsilçisi ilə aksiya iştirakçısını ayırmaq üçün polisə, hüquq-müfahizə orqanlarına imkan yaradır. Belə olan halda heç bir kütləvi informasiya vasitəsinin təmsilçisinin hər hansı bir etiraz aksiyası zamanı hər hansı polis zorakılığı ilə üzləşməsi qeyri-mümkündür. Baxmayaraq ki, bəzi hallarda elə bəzi kütləvi informasiya vasitəsinin təmsilçisi də özünü aksiya iştirakçısı kimi aparır və polisi təhqir edir, onu təxribata çəkməyə cəhd göstərir, lakin buna baxmayaraq hüquq-mühafizə orqanları hər bir kütləvi informasiya vasitəsinin nümayəndəsi kimi, təxribatçı media təmsilçisinə də soyuqqanlı yanaşır, onunla daha təmkinli davranır. Elə ən son bir neçə ay əvvəl Bakının mərkəzində, 28 may metrosu ətrafında Milli Şura adlanan qurumun icazəsiz etiraz aksiyası keçirməyə göstərdiyi cəhd zamanı da bunun əyani şahidi olduq. Həmin icazəsiz aksiya zamanı çəkilən videogörüntülərdən aydın şəkildə müşahidə edilirdi ki, bəzi media təmsilçiləri açıq şəkildə polisi təxribata çəkir, hətta ona fiziki güc tətbiq etməkdən çəkinmir. Azərbaycan polisi bunun cüzi də olsa qarşılığını verəndə, dərhal fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığı prinsipi yada düşür və dünyaya hay-həşir salınır ki, guya Azərbaycanda media, mətbuat, kütləvi informasiya vasitələrinə qarşı basqı, təzyiq var. Bu arada bir məqamı da qeyd etmək yerinə düşər. Bu da hər hansı bir etiraz aksiyası zamanı baş verən ehtiyatsızlıq, yaxud polislə aksiya iştirakçısı arasında yaşanan insdenti işıqlandırmaq, lentə almaq istəyən kütləvi informasiya vasitəsi nümayəndəsinin üzləşdiyi maddi ziyan, yaxud onun zəruri texniki avadanlığına zərər dəydiyi təqdirdə media nümayəndəsinə göstərilən diqqətlə bağlıdır. Ötən illərdə dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, bu cür arzuedilməyən situasiya yaşandığı təqdirdə həmin media nümayəndəsi, yaxud kütləvi informasiya vasitəsinin rəhbərliyi Daxili İşlər Nazirliyinə dəvət edilib, şəxsən nazir tərəfindən qəbul olunub və baş verən hadisəyə görə həmin media qurumuna üzrxahlıq edilib. Bununla paralel olaraq eyni zamanda dəyən hər hansı bir zərər maddi baxımdan qarşılanıb, insdent zamanı sındırılmış texniki avadanlığın yenisi alınaraq kütləvi informasiya vasitəsinə təqdim edilib. Bu da öz növbəsində Azərbaycanda azad söz, medianın normal fəaliyyətinə, eyni zamanda fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığına necə böyük diqqət yetirildiyini ortaya qoyur, sərgiləyir. Eyni zamanda dünyaya sübut edilir ki, Azərbaycan daima əsas demokratik prinsiplərə, bu prinsiplərdə başlıca yer alan fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığına böyük hörmətlə yanaşır, onun təmin edilməsi, inkişaf etdirilməsinə maraq göstərir, bu istiqamətdə zəruri addımları atır.

Bir sözlə mövcud reallıq göz qabağındadır ki, Azərbaycan fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının inkişaf etdirilməsi baxımından günümüzdə dünyada barmaqla sayıla biləcək azsaylı ölkələr sırasındadır. Bunu təkcə biz demirik, eyni zamanda dünyanın aparıcı təşkilat və qurumlarının hesabatlarında da artıq qeyd edilən müsbət tendensiya əksini tapır. Düzdür, əvvəllər, 5-10 il qabaq qərəzli şəkildə, birmənalı olaraq Azərbaycanda fikir, söz, məlumat və ifadə azadlığının pozulduğu, bu prinsiplərə əməl edilmədiyi iddia olunsa da, indi həmin təşkilat və qurumlar da mövcud reallıqla barışmalı və ölkəmizdə qeyd edilən istiqamətdə, müsbət yöndə görülən işləri görmək, dəyərləndirmək məcburiyyətində qalıblar.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilmişdir

Olaylar.- 2020.- 20-21 fevral.- S.12.