Tanrının lütfü - ana dilimiz

Ana dili hər bir millətin varlığının əsas şərtlərindən, göstəricilərindən biridir. Azərbaycan xalqının varlığını yaşadan Azərbaycan dili neçə yüz illərdir ki, onun milli, mənəvi varlığını, mövcudluğunu qoruyub saxlayır. Ona görə də ana dili hər bir xalqın qürur mənbəyidir.

Ana dilimiz dövlət rəmzlərimiz olan himn, gerb və bayraq kimi müqəddəsdir. Tarix boyu başı min cür bəlalar çəkmiş Azərbaycan xalqı zaman-zaman repressiyalara məruz qalsa da öz ana dilini qoruyub saxlaya bildi. Müxtəlif illərdə Azərbaycan xalqı bütün istilalara, təzyiqlərə baxmayaraq, reallığının, ruhunun, həyatının təzahürü olan bu müqəddəs sərvətimizi qoruyub yaşadaraq, inkişaf etdirərək ən təkmil, mükəmməl dil səviyyəsinə qaldıra bildi. O da faktdır ki, tarixin müxtəlif mərhələlərində dilimizə qarşı təzyiqlər olub, doğma dilimizi sıxışdırıb sıradan çıxartmaq cəhdlərində bulunub. Lakin bütün təzyiqlərə baxmayaraq Azərbaycanın mərd oğulları ana dilimizin qorunub saxlanması istiqamətində fədakarlıq nümayiş etdiriblər. Xatırladaq ki, ötən əsrin 70-ci illərin ortalarından başlayaraq SSRİ-ni təşkil edən respublikaların ictimai-siyasi həyatında dil məsələsi yenidən gündəmə gətirildi. SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da gücləndirildi. Belə bir şəraitdə ana dili məsələsinin təbliği ilə məşğul olmaq cəsarət tələb edirdi. Hətta milli respublikaların rəhbərləri də ana dili məsələsini gündəmə gətirməkdə aciz idilər. Bütün bunlara baxmayaraq, o vaxt Azərbaycan Respublikasının rəhbəri olan Ulu Öndər Heydər Əliyev dil məsələsində öz mövqeyini çox cəsarətlə, qətiyyətlə bildirmişdi. Belə ki, 1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunmuşdur: "Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir." Heydər Əliyevin bu təşəbbüsü 1978-ci il 21 aprel tarixində qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir. Ulu Öndər bununla gələcək müstəqil dövlətçiliyin milli rəmzlərindən birini məharətlə qorumuşdur.

Dövlət dili uğrunda ardıcıl mübarizə aparan Ümummilli Lider ziyalıları, xalqı ana dilinin dövlət dili kimi yaşamaq hüququ uğrunda mübarizəyə cəlb edərək bütün qüvvələri səfərbər etmişdir. Azərbaycan dilinin işlənməsi və inkişaf etdirilməsi məsələsinə xüsusi önəm yetirən Ümummilli Lider Azərbaycan dilinin adını özümüzə qaytarmışdır. 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hazırlanarkən dövlət dilinin necə adlandırılması ilə bağlı müxtəlif təkliflər irəli sürülmüşdür. Bu təkliflərin çox böyük əksəriyyətində ana dilimizin Azərbaycan dili adlandırılması dəstəklənirdi. Geniş müzakirələrdən sonra 1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş Konstitusiyanın 21-ci maddəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin Azərbaycan dili olması öz əksini tapmışdır. Bundan sonra ana dilimizin inkişafı və qorunması işi daha da gücləndirilmişdir.

Milli Məclisin üzvü Sahib Alıyev qeyd edib ki, düz 44 il bundan öncə, aprelin 21-də qəbul edilən Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiyasının 73-cü maddəsində yazılmışdı: "Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir". Bu dəyişikliyin arxasında ulu öndər Heydər Əliyev dururdu. O zaman çoxları, bəlkə də, fərqində deyildi. Amma bu gün işğaldan qurtarılan torpaqlarımızda kritik infrastrukrurun qurulması oradan didərgin düşən soydaşlarımızın yurd-yuvalarına qayıtmaları üçün nə anlam daşıyırsa, həmən dəyişiklik də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dönəmindəki müstəqilliyimizin bərpası üçün eynisi demək idi: "Bu da Tanrının bir lütfü idi ki, aradan 12 il keçdikdən sonra 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Sovetinin həmən Heydər Əliyevin sədrliyi altında keçən sessiyasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı yenidən dövlət rəmzi olaraq təsdiqləndi. Sessiyanın qərarında qeyd edilirdi: "İlk Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli Dövlət bayrağı Naxçıvan Muxtar Respublikasının Dövlət bayrağı kimi təsis edilsin. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli Dövlət bayrağının bütövlükdə Azərbaycan SSR-in Dövlət rəmzi kimi təsis edilməsi məsələsi qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında Azərbaycan SSR Ali Sovetindən xahiş edilsin". Elə də oldu, 1991-ci il fevralın 5-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin vəsadəti təmin edildi, üçrənglimiz bütün Azərbaycanın dövlət bayrağı kimi təsdiqləndi. Əminəm ki, necə müstəqilliyimizi bərpa etdiksə, eləcə də işğaldan qurtardığımız torpaqlarımızı əvvəllər olduğu kimi canlandıracaq, abadlaşdıracağıq. Və bugünkü Azərbaycan yüz il öncəki Azərbaycandan nə qədər fərqlənirsə, ağıllı kəndlərin, şəhərlərin salınacağı Qarabağla Şərqi Zəngəzur da işğaldan əvvəlki vaxtlarından bir o qədər fərqlənəcək, yəni daha da gözəl, yaşamaq üçün ən rahat, əlverişli bölgələrimizə çevriləcəklər".

A. Hüseynli

Olaylar.- 2022.- 22-28 aprel.- S.9.