Heydər Əliyev və hüquqi dövlət quruculuğu

Ulu öndər Heydər Əliyev xüsusi dövlət orqanlarında çalışanda, Azərbaycan SSR-ə rəhbərlik etdiyi dövrdə və eyni zamanda SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olan zamanlarda daim qəlbi Azərbaycanla döyünmüş, xalqımızın və dövlətimizin azadlığa, müstəqilliyə və sərbəstliyə qovuşması üçün daim çalışmış, əziyyət çəkmiş, müxtəlif qüvvələrlə vuruşmaq məcburiyyətində qalmışdır. Böyük öndər müstəqil dövlətçiliyin, azad yaşamın xalqımıza məxsus ali dəyər olduğunu yaxşı bilirdi. İnsanların milli azadlıq, müstəqillik arzusu ilə yaşadıqlarını görürdü, hiss edirdi.

Məhz bu yerdə Ümummilli liderin tarixi çıxışını xatırlatmaq istəyirəm:

"Biz azadıq, biz müstəqilik, biz sərbəstik, biz heç kəsdən asılı deyilik, biz özümüz öz taleyimizin sahibiyik. Bilirsiniz bunun üçün, yalnız bunun üçün aylarla əziyyət çəkmək olar, illərlə əziyyət çəkmək olar, illərlə ac qalmaq olar. Məhz bunun üçün. Çünki, əsrlər boyu bizim ulu babalarımızdan indiyə qədər Azərbaycanın mütəfəkkir insanları milli azadlıq, müstəqillik arzusu ilə yaşamışlar. Milli azadlıq, müstəqillik üçün mübarizə aparmışlar, vuruşmuşlar. Amma buna nail ola bilməmişlər. Biz buna nail olmuşuq. Və bilin ki, bunu indi əlimizdə saxlamaq, bunu qorumaq hər bir insanın canından da onun üçün artıqdır. Mənim üçün, bunu bilin, mən sizə deyirəm:

Öz həyatından, öz canımdan artıq Azərbaycanın müstəqilliyini qorumaq, onu saxlamaq, onu əbədi etməkdir."

Bu sözlərə diqqət yetirsək, buradakı məna çalarlarnı dərindən dərk etsək biz həqiqətən ən böyük azərbaycanlının məhz ulu öndər Heydər Əliyev olduğunu görərik.

Ulu öndərin fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri də hüquqi dövlət quruculuğu sahəsidir. Hələ SSRİ dövründə Azərbaycana rəhbərlik edən Heydər Əliyev sovet ideologiyasının tüğyan etdiyi, sərt rejimin hökm sürdüyü bir vaxtda Azərbaycan xalqının milli kimliyini unutmaması, öz dəyərlərindən uzaqlaşmaması üçün əlindən gələni edirdi. Onun ən böyük xidmətlərindən biri də Azərbaycan dilinin dövlət dili səciyyəsinə qaldırılması olub. 2 aprel 1978-ci ildə IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan SSR-in Konstitusiya layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş sessiyasında məruzə ilə çıxış edən ulu öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddə yeni redaksiyada verilir: "Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir". Heydər Əliyevin bu təşəbbüsü 21 aprel 1978-ci ildə qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. Ulu Öndər bununla gələcək müstəqil dövlətçiliyin milli rəmzlərindən birini məharətlə qorumuşdur.

1983-cü ildən etibarən SSRİ-nin rəhbərlərindən biri kimi fəaliyyətini davam etdirən dünya şöhrətli ictimai-siyasi xadim, xalqımızın igid oğlu Azərbaycanı heç vaxt diqqətindən kənarda saxlamadı. 1980-ci illərin sonlarında başlanan və milli azadlıq hərəkatının son mərhələsi kimi xarakterizə olunan tarixi dövr də bir başa Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Çünki, bu hərəkatın ideoloji trayektoriyasını məhz ulu öndər cızmışdı. 1991-ci ildə müstəqilliyimizi bərpa etməyimiz mühüm hadisə oldu. Ancaq o, dövrdə Azərbaycana rəhbərlik edən bəzi şəxslərin, onların əlaltılarının xəyanətləri və siyasi hakimiyyətin səriştəsizliyi müstəqilliyini yeni bərpa etmiş Azərbaycanı məhvə sürükləyirdi. Belə mürəkkəb bir vəziyyətdə Azərbaycan xalqı son ümid yeri kimi Heydər Əliyevi görürdü. Azərbaycan tarixinin taleyüklü mərhələdə olduğunu görən ümummili lider xalqın səsinə-səs verərək siyasi hakimiyyətə geri döndü. Onun dönüşü Respublikamızda gedən bütün proseslərə əsaslı şəkildə təsir göstərdi. Xaos, anarxiya və xüsusilə vətəndaş müharibəsi təhlükəsi aradan qaldırıldı. Köklü siyasi islahatlar həyata keçirildi. Ölkənin daxili və xarici siyasət konsepsiyası hazırlandı, hüquqi dövlət quruculuğu sahəsində ciddi addımlar atıldı.

1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda dünyanın 11 ən iri neft şirkəti ilə Əsrin Müqaviləsi imzalandı. Bununla da Heydər Əliyev dühası Azərbaycanın parlaq gələcəyinin qurulması istiqamətində əsaslı dönüş yaradacaq neft strategiyasını müəyyən etdi. Heydər Əliyevin prezidentliyi zamanında milli ordu quruculuğunda ciddi dəyişikliklər başladı. Təcavüzkar silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindəki azğınlıqlarının qarşısı alındı, qəddar düşmənə əks-zərbələr endirildi və 1994-cü ilin mayında Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində ilk mərhələ kimi cəbhə xəttində atəşkəs elan edilməsinə nail olundu.

Cəmiyyətin gələcək inkişafı digər sahələrlə yanaşı, eyni zamanda, hüquq sahəsində də köklü islahatların həyata keçirilməsini, tamamilə yeni və demokratik dəyərlərə əsaslanan milli qanunvericilik bazasının formalaşdırılmasını zərurətə çevirmişdi. Məhz bu səbəbdən müstəqil dövlət qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biri yeni Konstitusiya layihəsinin hazırlanması oldu.

Milli Məclisin 1995-ci il 2 may tarixli 1048 saylı qərarı ilə Ulu Öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə yeni Konstitusiya layihəsini hazırlayan Komissiyanın tərkibi təsdiq olundu. Konstitusiya Komissiyasının tərkibinə qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının nümayəndələri ilə yanaşı, tanınmış ictimai-siyasi və elm xadimləri, görkəmli hüquqşünaslar, tarixçilər, dilçilər daxil edilmişdi. Ümummilli Lider Heydər Əliyev Komissiyanın fəaliyyəti zamanı Əsas Qanunun layihəsinə dair öz dəyərli tövsiyələrini verib, Konstitusiyanın hər bir müddəasını şəxsən nəzərdən keçirib, Konstitusiya layihəsinin açıq müzakirələrini təşkil etməklə onun ən yetkin formada qəbulunu təmin etmək üçün gərgin əmək sərf edib. Yeni Konstitusiya 5 bölmə, 12 fəsil, 158 maddə, preambula və keçid müddəalarından ibarət olmaqla 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi - referendum yolu ilə qəbul edildi, 1995-ci il noyabrın 27-də isə qüvvəyə mindi. 1995 və 2000-ci illərdə çoxpartiyalılıq əsasında demokratik parlament seçkilərinin keçirilməsi, Konstitusiya məhkəməsinin fəaliyyətə başlaması, Azərbaycanda ölüm cəzasının ləğv olunması, "Bələdiyyə seçkiləri haqqında qanun"un və bir sıra digər qanunların qəbulu və əməli surətdə həyata keçirilməsi məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Müstəqil və güclü Azərbaycanın prezidenti İlham Əliyev Ulu öndər Heydər Əliyevin etimadını hər an doğrultmaqla və onun siyasi irsinə sadiq qalmaqla 2003-cü ildən bu günədək bir çox uğurlara imza atıb. Bu uğurların təməlində Heydər Əliyev siyasətinin təsiri daim hiss olunur. 2020-ci ildə Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli ordumuzun 44 günlük vətən müharibəsində əldə etdiyi böyük Zəfər də deyilənlərin ən bariz nümunəsi kimi qeyd olunmalıdır. Ümumilli liderimizin ruhu artıq şaddır. Çünki, onun arzusu reallaşdı. Cənab prezident ata vəsiyyətini yerinə yetirdi. Xalqımız artıq Qarabağdadır. Unutmaq olmaz ki, bu qürurlu, şərəfli qələbəni Ulu öndər Heydər Əliyev siyasətinə, onun layiqli davamçısı, əzmkar və sarsılmaz iradəli ali baş komandan İlham Əliyevə və igid Vətən oğullarına borcluyuq.

Kərim Cəfərov,

Bakı şəhəri 35 saylı Notariat ofisinin hüquqşünası

Olaylar.- 2023.- 14-20 iyul.- S.6.