Daşlarda “naxışlanan” hay saxta “tarixi”...

 

Artıq min ilə yaxındır ki, ibtidai insan-hay sürüsünün himayəçisi  olan dinsiz və kafir hay kilsəsi etno-milli yazı sistemində olduğu kimi, qədim naxışlı-təsvirli maddi nümunələrdə  (daş sütun-lövhələrdə) də tarixi  saxtakarlığa yol vermiş, "erməni xaçkarları" timsalında qondarma tarixlərinin "maddi sübutu"nu qiymətləndirilməyə çalışmışdır. Və həyasızcasına dünyaya car çəkməkdə davam edirlər ki, guya, Türkiyə Cumhuriyyətinin ərazisi olduğu kimi Bütöv Azərbaycan ərazisi də "erməni xaşkarları" ilə zəngindir, xüsusilə Naxçıvan, Qərbi Azərbaycan, Qarabağ və Cənubi  Azərbaycan...bölgələri daxil olmaqla..

Daş lövhələrdə naxışlanmış əski dini-irfani təsvirləri özündə əks etdirən, Qərbi Azərbaycan və Naxçıvan bölgələri ilə yanaşı, Yaxın və Orta Şərq ölkələri (Fələstin, İordaniya, Suriya, İraq, İİR və Ərəbistan yarımadasında) ərazisində, Şərqi Anadolu yaylasında, Kiçik Qafqazın Qarabağ vulkanik yaylasında...da arxeoloji qazıntılar və tədqiqatlar nəticəsində üzə çıxan Xristianlığaqədərki Roma-Bizans, Akkad-Şumer (Assuriya), Kimmer-Sak (İskit) və Alban-Xəzər (Gədəbəy-Xocalı)  maddi mədəniyyətinin nümunələri hay kilsəsi tərəfindən "erməni" irsi kimi saxtalaşdırılmaqdadır. Bununla da bu dinsiz qurum guya "əski daş-yazı səhifələri timsalında qondarma "erməni" tarixiliyinin təsdiqi" baxımından naxışlanmış bədii-irfani təsvirli (mistik-dini məzmunlu, kalliqarfik) daş lövhələri (öz dillərində "xaçkarlar"ı) dəyərli mənbə kimi təbliğat vasitəsinə çevirmiş və uydurma dəlillərə rəğmən 2010-cu ilin noyabr ayında YUNESKO tərəfindən "erməni" qeyri-maddi irs nümunəsi kimi tanıdılmasına nail olmuşlar (baxmayaraq ki, özləri tərəfindən hazırlanan bazalt-daş lövhələrdə yalnız üzüm tənəyi və salxımı təsvir edilir).

Qədim "yazı nümunə"ləri ilə yanaşı eyni vaxtda maddi "xaçlı daş" mənbələrndən istifadə olunmaqla hay kilsəsi uydurma tarixçiliklərini sübut etmək üçün "minillikləri" özündə ehtiva edən bu "naxışlı nümunə"lərdən  "daş silah" kimi istifadə etməkdədir.

Məlumdur ki, Qədim Finikiya, Babil (Assuriya, Şumer) dövlətlərinin Dəclə və Fərat çaylarının Anadolu yayalasındakı naxışlı (mistik dünyagörüşünün miniatür elementləri ilə naxışlanmış) daş abidələri (ibadət ocaqlarını və dəfn məkanlarını əhatə etməklə) geniş yayılmış (müasir Fələstin, İordaniya, İsrail, Suriya, İraq, Cənubi Azərbaycan ərazilərində) və əsasən Həbəş-Misir, Roma-Bizans, Şumer-Akkad, İskit-Sak sivilizasiyasının, əski İskit-Alban təkamül dövrünün miniatür kalliqrafiya-arxitektura mədəniyyəti mərhələsini (e.ə. III-I minilliklər dövrünü) təşkil etmişdir. Bu mərhələyə aid daş kitabələr Mesopotamiya ovalığı-Şərqi Andolu yaylasında, Urmiya gölü və Kür-Araz ovalığı, Zəngəzur dağlıq silsiləsi və Qarabağ vulkanik yaylası sərhədlərində yayıldığı (Şumer eposu "Gilqamış" dastanında, Cənubi Azərbaycanın Bisutun qayalıqlarında, qədim Alban mədəniyyəti ocaqlarında, Qazangöl, İlandağ, Gəncəsər-Dədəvəng...sakral-irfan məkanlarında naxışlı daş lövhələrin təsvirinə yer verilmişdir) üçün hay kilsəsi məhz bu tarixi irsə yiyələnməyi və V-XIII əsr "erməni" maddi-tarixi abidələri kimi qələmə verməyi hədəfləmişdir. Saxta, uydurma tarixlərini bəşər cəmiyyətinin e.ə. III-I minilliklər dövrü təkamül-mədəniyyət mərhələsi ilə "doğmalaşdırmaq" naminə hay kilsəsi Yaxın Şərqin və Cənubi Qafqazın aşağıdakı bəşər madi-mədəni sərvətlərinə iddialıdır:

-Qırmızı və Aralıq dənizi hövzəsi-Mesopotamiya ovalığının Qədim Həbəş, Misir və Babil dövlətlərinə aid tarixi yazılı və maddi irsinə;

-Qədim Roma-Bizans və Assur-Akkad mədəniyyətini yaşadan Urmiya-Van gölləri, Dəclə və Fərat çaylarının yuxarı hövzələrinin maddi abidələrinə;

-Cənubi Qafqazın Araz çayı və Göyçə gölü, Zəngəzur dağlıq və Qarabağ yaylası hüdudlarında (Ağrıdağ, İlandağ, Qazangöl... zirvələri, Dərələyəz-Basarkeçər silsiləsi, Xocalı-Daşkəsən tarixi təkamül dövrünün maddi-mədəniyyət irsi) yayılan Xristianlığaqədərki Alban-İskit (Sak) maddi abidələrinə.

Təbii ki, uydurma tarixlərinin "daşdan keçən sübutu" kimi bu coğrafi məkanlarda arxeoloji tədqiqatlar aparmış bir sıra alimlərin,ilk növbədə Moskva İmperator Arxeologiya Cəmiyyətinin rus arxeoloqlarının (N.Y.Marr-1864-1934, III Aleksandar Muzeyinin Etnoqrafiya şöbəsinin əməkdaşı, Rusiya İmperator Akademiyasının akademiki, etnoqraf-arxeoloq; V.F.Minorski-1877-1966, Moskva Arxeologiya Cəmiyyətinin üzvü, şərqşünas-tarixçi; K.P.Patkanyan-1833-1899, Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, şərqşünas; Q.İ.Radde - 1831-1903, rusiyalı coğrafiyaşünas, 1870-ci ildə Göyçə gölü hövzəsində, Naxçıvan vilayətində, 1874-cü ildə Dəclə və Fərat çaylarının Şərqi Anadolu yaylası boyunca yataqlarında ekspedisiyada iştirak edib, Sankt-Peterburq EA-nın müxbir üzvü; B.B.Piotrovski-1908-1990, "Urartu dövlətinin tarixi və mədəniyyəti" kitabının müəllifi (1944), akademik...) elmi-nəzəri mülahizələrini təhrif və onlara istinad etmək hay kilsəsinin başlıca məqsədi olmuşdur.

Amma, həmin N.Y.Marrın 1935-ci ildə Moskva şəhərində çap edilmiş "Seçilmiş əsərləri"nin V cildinin 195-ci səhifəsində yazılmışdır:

-Müasir Ermənistan SSR-nin qədim əhalisi Saklar olmuşdur (Qıpçaq-Türk dilli tayfa-qəbilə birlikləri-Q.Y.).

SSRİ və "Ermənistan SSR" EA-nın akademiki, profesor A.A.Manandyan (1873-1952) isə "Tənqidi xülası-erməni xalqının tarixi barədə" toplusunda (1945-1956-cı illər, I-III cild) bildirmişdir ki, bu bölgənin əski xalqları Kimmerlər və Saklar idi.

Daha sonra, N.Y.Marr Pəmbək-Dağ Borçalı mahalında, Dərəçay hövzəsində, 2200 m yüksəklikdə Cəlaloğlu şəhərindən 4 km aralı yerləşən və 1584-cü ildə tikilmiş qala divarlarını və məscidi (mehrabı cənuba doğru, Məkkəyə tərəf qurulmuşdur) tədqiq edərkən abidələrin Türk-Müsəlman mənşəli olduğunu bildirmişdir. Amma, Səfəvi hökmdarı I Şah Abbas Məhəmməd Xudabəndə oğlunun (1571-1629)  1602-ci il fərmanı ilə bu mahala hakim təyin edilmiş Melik Nazar (Rusiya çarı II Aleksandrın (1818-1881) dövründə Daxili İşlər naziri olmuş general M.T.Loris-Melikovun (1824-1888) nəslindən olan) məscidin mədrəsə qapılarının orta divarına "daş lövhə" -"xaçkar" hörmüş, məscidin döşəməsinə isə hay qəbir daşlarını basdırmışdır.

Bir vacib cəhəti qeyd etmək lazımdır ki, XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Cənubi Qafqazda və Şərqi Anadolu yaylasının Van gölü, Ərzurum dağları, Qars vilayəti, Araz çayı, Ağrıdağ və vadisi... hüdudlarında çar Rusiyasının arxeoloq-etnoqrafların emissar heyətlərinin apardıqları arxeoloji qazıntıların nəticələrinin saxtalaşdırılması Xristianlığaqədərki maddi-irs tapıntılarının "erməni"ləşdirilməsi imperiya siyasəti ilə hay kilsəsinin məkrli niyyətinin qarşılıqlı əlaqəsi, uzlaşmasıp (üst-üstə düşməsi) sayəsində mümkün olmuşdur.

Qərbi Avropa ölkələrinin (Böyük Britaniya, Hiderland, Fransa, İtaliya, Yunanıstan, Almaniya, İspaniya...) siyasi, elmi dairələrinin də iqtisadi-ticari maraqlarına uyğun olaraq hay kilsəsi bu istiqamətdə bir sıra arxeoloq-tarixçilərin, səyyahların (fransalı səyyah A.Rod (1591-1660), ingilis şərqşünası-səyyahı U.Ousli (1769-1842), alman arxeoloqu Fridrix Eduard Şults (1799-1827)...) imzalarından da yararlanmışdır.  

Zəngibasar vadisinin qədim yaşayış məntəqələrindən olan Üşəgən kəndinin (İrəvan şəhərindən 25 km şimal-qərbdə, 1043 m yüksəklikdə yerləşir) e.ə.III-II əsrlərinə aid Alban məbədi, kəndin mərkəzindəki Dədə-təpə və ətrafındakı əski qəbirstanlıqda 1972-1975-ci illərdə qiymətli arxeoloji maddi nümunələr (qala divarlarının qalıqları, yazılı-naxışlı daş lövhələr...) tapılmış və guya protohayların ulu sələflərinin Urarti dövlətinə aidliyinə iddia qaldırılmışdır.

Türk-Müsəlman maddi irsinə yiyələnən hay kilsəsi saxta təbliğatlarına da geniş yer verir.

Yeni tariximizdə, 2015-ci ilin dekabr ayında İrəvan şəhərində litvalı tarixçi və sənətşünas Yurqis Baltruşaytis və tarixçi Tiqran Kuyumcanın "Araz çayı sahilindəki Culfanın tarixi abidələri" kitabının təqdimatı keçirilmişdir. Və yaxud, 2018-ci ildə isə Kiyev şəhərində Sofiya məbədi divarına haylara mənsub "xaçkar" yerləşdirilib.

Görkəmli gürcü tarixçisi, Suximi Dövlət Universitetinin professoru Quram Marxuliyanın 2009-cu ildə dediyi-"haylarda belə qəbul olunub ki, onlarda harada yaşayırlarsa, o yer onların Vətənidir", aforizm timsalında  hay sürüsü məskunlaşan ərazilərdə və hüdudlarında basdırılan və yerləşdirilən tarixi kerçəkliyi özündə əks etdirməyən oyma-naxışlı daş lövhələri əldə dəstəvuz edərək guya onların etno-milli  tarixiliyinə  maddi nişanə və müəyyən dövrdən sonra isə uydurma tarixlərinə "sübuti-dəlil" kimi qiymətləndirirlər.

Haşiyə. 2014-cü ilin 21 aprel tarixdə Tbilisi şəhərində hayların baş keşişi II Qareginin, Gürcüstan üzrə yepiskop V.Mirzaxanyanın iştirakı ilə Sankt-Peterburq şəhərindən olan xeyriyyəçi Q.M.Poqosyanın yardımı ilə hazırlanan naxışlı  (üzüm tənəyi təsvirli) daş lövhənin Müq.Ü(İ)çmüəzzin kilsəsinin divarına hörülüb (saxta "hay soyqırımı" bəhanəsi ilə). Eyni tədbir 23 apreldə, fərqli tərkibdə (II Qaregin, Qaraqoyunlu mahalı üzrə nümayəndə, Müdafiə nazirliyinin üzvü, general-leytnant M.Sarqsyan, respublika hərbi komissarlığının polkovniki A.Sarqsyan, keşiş M.Proşyan...) Qərbi Azərbaycanın Üşəgən kəndində uydurma hay əlifbasının "banisi" M.Maştostun qəbri üzərində tikilmiş kilsənin divarına hörülməklə keçirilmişdir.

Mürtəce hay kilsəsi Ön Asiya və Qərbi Azərbaycanda Türk-Müsəlman dünyasının əski Xristianlığaqədərki sakral-dini irsinə uydurma iddiaları ilə "erməni"ləşdirilməsindən usanmayaraq, əksinə "daş naxışlı" silahlarla ("xaçkarlarla") digər ərazilərə qarşı "hücumları"nı genişləndirməkdə və gücləndirməkdədir. O cümlədən Bütöv Azərbaycanın qədim Naxçıvan bölgəsinə qarşı...

 

(ardı var)

 

R.S. Qərbi Azərbaycanın  Cəlaloğlu şəhəri 1924-cü ildən sonra hay kilsəsi tərəfindən-"Stepanavan", Üşəgən kəndinə-"Oşakan", Dərəçay çayı-"Dzoraqet"...adlanır.

 

Qismət Yunusoğlu,

Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi

 

Olaylar.- 2023.- 5-11 may.- S.17.