Bizim tariximiz çəkilməlidir-100 seriya...

Hər seriyasında bir dövr..

İlqar Cahangir- Müsahibə

Onu teatrda oynadığı tamaşada görəndən sonra müsahibə almaq qərarına gəlmişdim. Uzun zaman sonra nəhayət ki, vaxt təyin edə bildik. Yer olaraq onun evi kimi qəbul etdiyi məkanı-teatrı qərarlaşdırdıq. Danışdığımız saata az qalmış "M Teatr"a yollandım. Bu ilk gəlişim deyildi, ona görə də bu məkan mənə doğmadır. Teatrın olduğu mərtəbəyə qalxanda ilk olaraq teartın bədii rəhbəri, xalq artisti Vidadi Həsənovla qarşılaşdım. Ondan müsahibimi soruşduğum anda elə özünü gördüm:

-Salam, İlqar bəy. Müsahibə üçün danışmışdıq.

-Salam...Saat 12:00-dır.

Saat təyin etdiyimiz vaxtı göstərirdi. Teartın kiçik bir otağına keçdik və biraz söhbətdən sonra müsahibəmizə başladıq.

"Olaylar"ın müsahibi Azərbaycanın əməkdar artisti, aktyor İlqar Cahangirdir.

-İlqar bəy, teatrdan başlamısınız, amma seriallardan məhşurlaşdınız. Uzun müddət teartda çalışıb serialdan tanınmaq teatra olan marağınızı azaltmadı?

-Yox, əksinə. Ölənə qədər teatr mənim üçün var.

-Bəs, bu qədər teatr sevgisi hardan gəlir? Hər tamaşa sonu əyilib səhnəni öpüb, qalxdığınızı müşahidə etmişəm. Maraqlıdır...

-Çox maraqlıdır. Artıq 20 ildir o jesti edirəm, amma birinci dəfədir bu sualı verirlər. Bilirdim ki, bir vaxt kimsə bu sualı verəcək.Mən həmişə idmana baxanda orda idmançılar stadiona girəndə, döyüş döşəyinə çıxanda öpüb xaç çəkərdilər. Müsəlmanlar başqa cür, xristianlar başqa cür edərdilər. 2000-ci ildə İranda festivalda idim. Festivalın təqdimatı idi. Orda gördüm ki, aktyor çıxanda səhnəni öpdü, getdi. Dedim, bunu mən niyə etməyim? Ondan sonra gəldik bura. Əlimi səhnəyə qoydum və öpdüm. Bilmirəm. Necə ki çörəyi öpüb gözümüzün üstünə qoyuruq, onu müqəddəs, pak bilirik. İşığa and içirik. Bu da mənim üçün bir and yeridir, çörək, duz kimi bir şeydir. Həqiqətən də bu artıq mənim çörəyimdir. Öpüb gözümün üstünə qoymalıyam.

-Tanınmağı ciddi məsələ kimi qəbul edirsiniz. Serialdan tanınandan sonra sizin həyatınızda nə dəyişdi?

-Demirəm ki, böyük mütaliə edən olmuşam, amma ən azından 5 kitab oxumuşam. Nəqliyyatda, Ceyranbatandan Bakıya gələndə və ya metroda oxuyardım. Tanındandan sonra mənə elə gəldi ki, insanlar bunu göstərmə kimi başa düşəcəklər. 6-7 il bundan qabaq bir az oxudum. Son 5 ildə oxuya bilmirən. 4-5 yarımçıq kitabım var. Almışam, evə gedənə qədər oxumuşam, aralarına əlfəcin qoymuşam. Görürəm, birini 20%, birini 50%, birini cəmi 5 vərəq oxumuşam.

Yalan deməyim ki, ictimai nəqliyyatda sıxılmıram, sərbəstəm, rahatam. Yox. Hərdən olur ki, baxırlar, tanıyırlar, bir-birinə göstərirlər. Görürəm ki, özümü sıxıram.

- Deyə bilərik ki, tanınmaq üçün teleserial, film, ekran gərəklidir?

-Teatr auditoriyası balacadır. 22 illik teatr təcrübəmdə "Tarqovu"dan başqa heç yerdə məni tanımırdılar. Amma birdən 2 aylıq serial getdi, "Tarqovu"dan başqa hər yerdə tanıdılar. Bəli, televiziya evimizin içindədir. Hamının evində var. Özü də bizim seriallara yeniyetmələr, gənclər çox baxmır. Müəyyən bir təbəqə var. Demirəm ki, bizim seriallar qeyri-ciddidir, amma qənaətbəxş deyil. Müəyyən kütlə üçündür. Məsələn, mənim anam, atam və onlar kimilər üçün nəzərdə tutulur. Əsasən onlar baxırlar. Son vaxtlarda "YouTube" üçün 1-2 serial, film çəkildi və yeniyetmələr, orta məktəb şagirdləri məni görəndə tanıdılar. Onlar məni nə teatrda, nə bizim seriallardan, nə kinodan tanıdılar. Onlar məni "YouTube" serialından tanıyırlar.

-"S.Ə.S" internet serialından bəhs edirsiniz. Sizin üçün necə təcrübə idi?

-O serial mənim auditoriyamı dəyişdi. Ofislərdə işləyənlər, yeniyetmə uşaqlar məni tanımağa başladılar, onlar məni tanımırdı. Əvvəl 20 nəfərdən 2-si tanıyardı. Onlar da deyir, nənəm seriala baxırdı, sizi orda gördüm. Baxdım, xoşuma gəldiniz. Siz hamı kimi oynamırsız.

Bizim seriallarımız müəyyən bir kütlə üçündür. İnternet serialı auditoriyamızı çoxaltdı, tanıtdı. Hələ bizim serial çıxmamışdı. Hardasa olanda baxırdım ki, 35-40 yaşları var, hamısı dövlət işlərində çalışır. Əlixandan, Taleh Yüzbəyovdan danışırlar. Mən heç onlara baxmırdım. Hərdən nəsə qabağıma çıxırdı, onda baxırdım. Mən Əlixanı, Mehdi Sadiqi tanımırdım, amma gənclər tanıyırdı, onlara baxırdılar. Onlarla işləyəndən sonra həmin nəsil məni tanımağa başladı. Onlar nə televiziyaya baxır, nə də çoxusu teatra gəlir. Az qismi indi-indi teatra gəlir. Onlar "YouTube"yə baxır.

-"Sovetin vaxtı" dediyimiz zamanda çəkilən filmlər bu gün də sevilir, izlənilir. İndiki serial, filmlər isə insanlara sıxıcı gəlir. Çox vaxt filmin heç yarısına qədər baxa bilmirlər. Bunun səbəbini nədə görürsünüz?

-Səbəbi çoxdur. Elə gəlin, Türkiyədən məsəl çəkək. Orda hər mövzuda hər təbəqə üçün serial, film çəkilir. Bizdə o yoxdur. Təzə-təzə "İctimai TV"də bu, formalaşmağa başlayır, amma digər kanallarda sırf ailə-məişət mövzularıdır. Yaxşı serial, film üçün yaxşı pul lazımdır. Bizim rejissorlarımız da, ssenaristlərimiz də, aktyorlarımız da var. Yaxşı pul olsa, ortaya yaxşı bir şey çıxacaq. Pul olmasa, 1-2 dəfə nəyisə edəcəyik, amma onun davamı olmayacaq. Bu günlərdə 1-2 seriala çağırdılar, getmədim. Nə pul vardı, nə sənət. Ya pula görə gedəcəksən ki, heç olmasa pul qazanım, ya da sənətə görə ki, bu rolla nəsə edə biləcəm. Neçə dəfə olub, istəmişəm, verə bilməyiblər, çəkilməmişəm. Aktyor dostum gedib çəkilib. Çəkilsin, onu da qınamaq olmaz, özü bilər.

-Bloggerlərin film, serial çəkib, filmdə, serialda çəkildiyini görürük. İnternetdən tanınan simaların aktyor kimi fəaliyyətinə münasibətiniz necədir?

-"S.Ə.S" serialında işlədiyim uşaqları tanımırdım. Biz tanış olduq. Onların heç biri ADMİU-nu ( Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) bitirməyiblər. Bu təcrübə dünyanın hər yerinə var. Şərt deyil ki, rejissorluğu bitirib rejissor, aktyorluğu bitirib aktyor olasan. Dünyada sübut olunan şeyi biz hələ də qəbul edə bilmirik. "Əşi, bu rejissor deyil, nə çəkəcək?" Qardaş, çəkdilər də. Hamısı mənim xoşuma gəlməyə bilər, amma xoşuma gələn işləri də var axı. Mən baxdım, Əlixanın işi çox xoşuma gəldi. Tanımıram, münasibətimiz yoxdur, amma bunu dana bilmərəm. Baxdım ki, çox yaxşı işləri var. Taleh Yüzbəyovun da çox yaxşı işləri var. Bu adamlar sübut etdi. Ola bilər ki, başqa kimlərsə də var, mən hələ tanımıram. İşində yaxşı olan adam özünü sübut edəcək. Emin Quliyevdən danışaq. Bu adamın rejissor təhsili yoxdur, amma elə bir iş ortaya qoydu ki... Bəlkə 70 rejissor tanıyıram, onlar nəsə ortaya qoyublar? Mən demirəm ki, yaxşıdılar, ya pisdilər. Yox, sadəcə edə bilməyiblər. Ya şərait gözləyiblər, ya cəsarət edə bilməyiblər. Bu adamlar dişləri, dırnaqları ilə ortaya ciddi bir iş qoyublar. Biz bunu dana bilmərik. Kimsə mənim xoşuma gəlməyə bilər. Bu o demək deyil ki, bu, pisdir. Xeyr, kütlə baxır, sevir. Aktyor var ki, 5-10 il öncə onu qəbul edə bilmirdim, bəyənmirdim. Keçən illərdə "YouTube"də onun bir səhnəsi qarşıma çıxdı, mən gülməkdən öldüm. Dedim ki, bu adama halaldır, işləyib, mən qələt etmişəm. Mən-İlqar Cahangir hamının xoşuna gəlməliyəm? Məni qəbul edə bilməyən rejissorlar, tamaşaçılar, aktyor yoldaşlarım da ola bilər. Bunu tarix göstərir. Bu gün qeyri-peşəkar biri aktyorluq da, rejissorluq da edər, amma əgər ağlı varsa.

-Onda incəsənət adamının sahəsi üzrə təhsilinin olması vacib deyil?

-Əlbəttə, təhsili olsa daha yaxşı olar, amma olmasa da olar. Bu, dünyada var, təsdiq olunub. Bizdə hələ formalaşmayıb. Mütləq kimsə həmin universiteti oxuyub, fakültəni bitirməlidir. Bu gün sübut olunur ki, ağıllı adam hansısa aktyorun, rejissorun yanında məşq edirsə, bacarırsa, niyə də yox? Birdən-birə heç nə olmur. Bacarığın varsa, əziyyət çəkir, dözürsənsə, istedadın üzə çıxır. Mən blogger dediyimiz internet vasitəsi ilə tanınan gənclərə çox ciddi yanaşıram. Kaş, daha böyük imkanları ola. "S.Ə.S" serialımızın maliyyə problemi var, davamını çəkə bilmirlər.

-Final olduğu deyilmişdi, izləyici də sonluqdan narazı qalmışdı. Davamı gözlənilir?

-Nəticə olmalıdı.Belə qala bilməz. Bu gün həmin gənclərə imkanlar verilsə, onlar ortaya çox ciddi işlər qoyarlar. "Alatava"nın 1 seriyasından hissəyə baxdım, gördüm ki, fərqli bir işdir. Vaxtım olduqca baxıram. Yaxşı və ya pis olduğunu demirəm, hələ ki 20 dəqiqəlik bir kadra baxmışam. "Əqrəb mövsümü" də fərqli iş idi.

-İlqar bəy, gəlin, bir az da teatrdan danışaq. Sizə görə bu gün teatrdakı ən böyük problem nədir?

-Məncə, repertuar. Teatrın repertuarı olmalıdır.Rejissor var ki, öz repertuarını qurur, mənim xoşuma gəlmir, amma tamaşaçısı var. Tamaşaya da gedirlər. Son vaxtlarda "iTicket" vasitəsi ilə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı, Azərbaycan Dövlət Milli Gənc Tamaşaçılar Teatrında bütün tamaşalarda olmasa da, yerlər dolur. Mən sevinirəm. Niyə? Bu gün artıq bilet alırlar.

-Bu, internetin faydalı tərəflərindəndir.

-Bəli, bəli. Tutaq ki, bir tamaşaya gəldiniz, xoşunuza gəldi. Sonra bura neçə nəfər tamaşaçı gətirəcəksiniz. Bilirəm ki, izləyicinin xoşuna gəlsə, o, 2-ci, 5-ci tamaşaçını da gətirəcək. Artıq bunu fikirləşməliyik. Nəyinsə xətrinə tamaşa qoymamalıyıq. Dövlətin sifarişi olmalıdır? Qoy, olsun, amma yaradıcılıqda sərbəstlik olmalıdır. Rejissor arada tamaşaçının zövqünə uyğun nəsə edə bilər, amma bu 1 dəfə olmalıdır. Sən rejissorsansa, o tamaşını elə qoymalısan ki, tamaşaçı başa düşsün və o sənin səviyyənə qalxsın. Tamaşaçımızın səviyyəsi budur, bunu qoyaq. Xeyr. Bu, düzgün yanaşma deyil.

-Teatr kütləni qaldırmalıdır?

-Teatr kütləni qaldırmalıdır! Bizim rejissorlarımız var ki, bilirəm ki, onlara şərait yaradılsa, o, yaxşı tamaşalar qoyar. Dövlətdən maaş alır, məcburdur ki, o tamaşanı qoysun. Olsun, qoy, o da olsun, amma bir balaca yaradıcı yaxınlaşmaq lazımdır. Artıq müəyyən teatrlarda inanmıram ki, bu tamaşa sifariş verilib. Bilinir ki, özünün seçimidir. Bu, sevindiricidir. Akademik Milli Dram Teatrında, Milli Gənc Tamaşaçılar Teatrında bu gün repertuarda müəyyən dəyişikliklər var. Artıq tamaşaçı bilet alıb tamaşaya gedir. Qoy, az olsun, zalın yarısı dolsun, eybi yox. Tamaşa yaxşıdırsa, tamaşaçın həmişə var. Yox, deyilsə, yaxşını fikirləşmək lazımdır. Bizdə bəzi şeylər var ki, yaradıcılığa mane olur. "Bu mənim tələbəmdir, qrup yoldaşımdır, qabağa çəkim" kimi şeylər olmamalıdır. Bir dəfə verdin, İlqar bu rolu oynaya bilmədi, ikinci dəfə də alınmadı, artıq üçüncü dəfə həmin rolu vermək olmaz. Olmadı da, alınmadı. Belə şeylər olmamalıdır. Yaradıcılıq belə olmamalıdır, ən yaxşılar oynamalıdır. Əlbəttə, gənc nəsilə dəstək lazımdır. Hələlik böyüyü yox, kiçiyi verək. Yaxşıdırsa, böyüyü verək. Orta nəsil və yaşlı nəsil olaraq gənc nəsilə şərait yaratmırıqsa, sabahımız yoxdur. Şərait yaratmalıyıq. Mən bu yaşımda "Hamlet"i oynamamalıyam.

-Aktyorun oynadığı rollar ona doğma olur. Sizdən sonra həmin rolu başqa aktyor oynayanda nə hiss edirsiniz?

-Dəfələrlə getmişəm və baxmışam. Qürur duymuşam. Demişəm ki, nə yaxşı ki, oynayır. Hardasa üç Ezopa baxmışam. Məndən əvvəl, məndən sonra da oynayıblar. Otello rolunda da Ziya Ağa oynamışdı, bir az fərqli idi. Baxdım. Məhşur səhnə əsərlərimizdən götürək. Tutaq ki, "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran" tamaşası dəfələrlə oynanılıb. Belə də olmalıdır. Bu bizim klassikimizdir. Neçə dənə İsgəndər görmüşəm. Gedək görək, bu aktyor İsgəndəri necə oynayır? "Nə qədər "Ölülər"ə baxmaq olar?" yanaşması düzgün deyil. Bizim klassiklərimiz səhnədən düşməməlidir, olmalıdır, amma hər dövrün öz yanaşması da olmalıdır. Klassikalar hər dövr üçün var. Hansısa təmsili, şeiri oxuyursan, görürsən ki, bu gün də aktualdır. Bu günün yanaşmasını ortaya qoya biliriksə, tamaşaçımız həmişə olacaq. Yox, təkrarçılıq, nəyinsə xatirinə olsa, bu, 1-2 dəfə olacaq.

-Klassiklərimiz teatr üçün həmişə aktual mövzudur. Bəs, dövrün tələblərinə uyğun yeni repertuara ehtiyac varmı?

-Əlbəttə. Teatr öz repertuarını qurursa, müasir ədəbiyyata, dramaturgiyaya mütləq müraciət etməlidir. İstəyir bizimki, istər xarici olsun. Bu, birbucaqlı ola bilməz. Mən Akademik Milli Dram Teatrında "İlahi oyun" tamaşasına baxmışdım. Demişdim ki, çox nahaq yerə bu tamaşanı bu teatrın səhnəsində oynadılar. O, meydan tamaşası idi, başqa bir ənənə idi. Çox möhtəşəm tamaşa idi. Heyf ki, klassik teatr səhnəsində qoyulmuşdu. O, "YUĞ", folklor, meydan teatrlarımızda səhnələşdirilməli idi. Belə olsaydı, daha çox sevilərdi, şöhrət qazanardı. Bu gün aktyor dostlarımınız, tamaşaçılar var ki, "YUĞ", Pantomim Teatrını qəbul edə bilmir, amma onlar var. Bu, yaxşı haldır. Teatrlar fərqli-fərqli olmalıdır. Bir teatrda 3 eyni quruluş verən rejissora ehtiyac yoxdur, onlar fərqli olmalıdır. Eyni şeylər təkrar olunmamalıdır. Yeni repertuara müraciət olunmalıdır. Bu gün bizim "M Teatr"dakı uğurumuz nədəndir? Oxunan ədəbiyyatı səhnələşdiririk. Bu, yaxşı haldır, başqa teatrlarımız da etməlidir. Böyük kütlə qazanmaq üçün mütləq yeni repertuar, yeni nəsil olmalıdır. Gənc dramaturgiya olmalıdır. Ancaq klassikdə qalmaq da düzgün deyil, amma onu saxlamalıyıq. Bu gün Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində bütün tələbələrimiz və rejissorlarımız Azərbaycan klassiklərinə müraciət etməlidir. Hər il, hər nəsil. Onlar o məktəbi keçməlidir. Müasir ədəbiyyat da, xarici dramaturgiya da vacibdir. Yeni nəsli qəbul etməsək, başqa mədəniyyətə, incəsənətə qapı açmasaq, heç vaxt inkişaf edə

- Sizcə, bu gün Azərbaycan aktyorları arasında "Dantenin yubileyi"ndəki Kəbirlinskinin həyatını yaşayan çox aktyor var?

-Var, tanıyıram. Aktyorlar tanıyıram ki, 25-30 ildi teartda çalışırlar, amma çox təəssüf ki, heç vaxt görünməyiblər. Onlar var, həyatları var. Qismətləri, taleləri belə ola bilər. Həmişə 3-4-cü planda olublar, qəhrəman rollar oynamayıblar. Deyə bilmərəm ki, hamısı bacarmayb, yox. Ola bilsin, onların yarısı bacarmayıb. İstedadı, zəhməti ora qədər olub. Amma tanıdığım aktyor var ki, vaxtında ona inansalar, yaxşı imkanlar yaratsalar, üzərində işləsəydilər, o, nə isə edə bilərdi. Elələri də var ki, yaxşı aktyordur, amma işləmək istəmir. Elələri var, ömür boyu baş rollara həsrətlə baxıb, eləsi var heç baxmayıb. Deyib ki, mənim üçün elə başımın dinc olmağı yaxşıdır. Sən 20-25 il heç nə edə bilməmisənsə, bundan sonra nəyisə edə biləcəksənsə, bir möcüzə olar. Ola bilər, bəli.

-İlqar Cahangir özünü hansı planda görür? Ön planda olmaq kimi məqsədiniz var?

-Olanı itirmək istəmirəm, amma bundan sonra nə olacaq, deyə bilmərəm. Həyatda hər şey ola bilər. Arzularım var ki, tarixi filmlər olsun, Nadir şahı oynayım. Qarabağ, repressiya mövzusunda yaxşı filmlər olsun, oynayım. Bizim tariximiz kimi heç bir ölkənin tarixi yoxdur.

-Filmə, seriala vəsait ayrılmır, ya necə?

-Buna akyorlar cavab verə bilməz. Bir dəfə məhşur rejissorumuz Eldar Quliyev film çəkirdi. Biz də orda kənd uşaqlarını oynayırdıq. Hardasa 18-19 ilin söhbətidir. Filmdə nəyisə düzəltmək lazım idi, amma imkan yox idi deyə alınmamışdı. Eldar Quliyev də əsəbiləşdi: "200 min pul ayırıblar, 120 mini kinostudiyaya gəlib, 80 minini kinoya xərcləyiblər". Mən də qulaq şahidi oldum. Dedim əgər bunu Eldar Quliyev deyirsə, biz kimik? (gülür) Çalışaq, belə şeylər olmasın. Dövlətin dəstəyi, nəzarəti hər zaman olmalıdır. Elə şeylər var ki, fiziki şəxslərin ona gücü çatmaz. Xaricdə hər şey pulladır. Xəstəxananın, metronun, binanın pulunu verir ki, çəkiliş edirəm. Bizdə hələ bu yoxdur. Bizdə elə bazar da yoxdur ki, o, qoyduğu pulu götürə bilsin. Türkiyə artıq dünyanın hər yerinə serial satır. Pul qoyur və pul qazanır. Tarixi seriallarına bütün Türk dünyası baxır. Bizdə bu yoxdur.

-Düşünürsünüz ki, gələcəkdə olacaq?

-Olmalıdı. Mütləq etməliyik. Nə olur olsun, necə olur olsun, etməliyik, edəcəyik. Bizim tariximiz çəkilməlidir. 1918-2028, ya 1900-2000-ci illər-1 əsr bilirsiniz nə tarix olub? 100 seriya çəkmək olar. Hər seriyasında bir dövr. Bu da azdır. Represiyyadan filmlərimiz olmalıdır. Görsünlər ki, kimləri itirmişik.

-Aktyorluğun çətinliyini aktyor olaraq necə izah edərsiniz?

-Aktyorsansa, olmaq istəyirsənsə, olacaqsansa, bu, sənin üçün çətinlik deyil. Əgər bu yolu seçmisənsə, dözəcəksən, nə olur olsun.

Qiymət Mahir

Olaylar.- 2024.- 7-13 iyun, №19.- S.17-18.