Xankəndinin maarif fədaisi

Azərbaycanın mirvarisi sayılan Xankəndi bu gün müzəffər Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin qətiyyəti, Azərbaycan ordusunun fədakarlığı sayəsində işğaldan azaddır. Erməni separatçılarının Xankəndidə at oynatdığı, nəhayət, ulularımızın əmanəti olan bu şəhərin işğal altında olduğu onilliklər arxada qalsa da, ərazi iddialı erməni millətçilərinin fəal olduğu illərdə milli məfkurəsini itirməyən simalarımız sanki bu gün yaxın-uzaq keçmişdən zəfər sevincli günlərimizə boylanmaqdadırlar. Ruhları şad bu cür insanlardan biri də fədakar maarif xadimi Abdulla Qədirovdur.

Təhsili ömrünün zinəti hesab edən və əsl ziyalı həyatı yaşamış Abdulla Qədirov 1903-cü ildə Şuşada Məşədi Bəşir kişinin ailəsində anadan olub. Uşaqlıq və yeniyetmə dövrü Qarabağın dilbər guşəsi Şuşada keçib. Hər qayası, hər daşı canlı tarix olan Şuşanın dolanbac küçələrini, sərin bulaqlarını, ecazkar təbiətini ana laylası tək sevən, vətən məhəbbətini qəlbində, ruhunda yaşadan balaca Abdulla o dövrdə öz düşüncələri, dünyaya baxışı, təfəkkürü ilə həmyaşıdlarından fərqlənib.

Orta təhsilini Şuşa gimnaziyasında alan Abdulla Qədirovun Azərbaycanın adlı-sanlı, görkəmli yazıçıları Süleyman Rəhimov və Əli Vəliyevlə yaxın əlaqələri olub, aralarındakı səmimiyyət, qarşılıqlı hörmət zaman keçdikcə dostluğa çevrilib.

Geniş təfəkkürə malik Abdulla Qədirov təhsilini davam etdirməyə daim diqqət ayırıb. Orta təhsildən sonra Şuşa pedaqoji kursunu müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra Laçının Minkənd kəndində məsləkdaşları ilə ibtidai təhsilin əsasının qoyulmasında gərgin əmək sərf edib. Beləcə, o, bu kənddə əmək fəaliyyətinə başlayıb. Sonralar Ağdamın Seyidli kəndində, Şuşadakı rus-tatar məktəbində, digər təhsil ocaqlarında müəllimlik əqidəsinə sədaqətlə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirib. 1924-cü ildən isə əmək fəaliyyətini Xankəndinin təhsil ocaqlarında davam etdirərək gənc nəslin təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olub. Abdulla müəllim harada çalışmasından asılı olmayaraq müəllimlik sənətinə sonsuz bağlılığı ilə kollektiv üzvləri arasında dərin hörmət, nüfuz qazanıb.

Abdulla Qədirov Azərbaycanda təhsilin inkişafında, savadsızlığın aradan qaldırılmasında dəyərli xidmətləri olmuş bir pedaqoq və maarif xadimi kimi qızların təhsilə, məktəbə cəlb edilməsi işinə də gərgin əmək sərf edib. Abdulla müəllim 1931-ci ildə Xankəndidə azərbaycanlı qızlardan ibarət ilk rəqs ansanblını yaradıb. Onun rejisorluğu ilə C.Cabbarlının "1905-ci ildə", C.Məmmədquluzadənin "Ölülər", O.Tumanyanın "Gikor" əsərləri Azərbaycan, rus və erməni dillərində tamaşaya qoyulub.

Abdulla Qədirov 1932-ci ildə ali təhsil almaq məqsədi ilə Bakı şəhərinə gəlib. Sənədlərini Azərbaycan Dövlət Qiyabi Pedaqoji İnstitutuna verib, 1939-cu ildə o, bu ali təhsil ocağının Təbiət fakültəsini uğurla bitirib.

Ömürdən ötüşən quş qanadlı illər acılı-şirinli xatirələrlə bir-birini əvəz etdikcə Abdulla müəllimin də ömür yaddaşında əsaslı dönüş yaranıb. O, 1944-ci ildə Xankəndi şəhərində Nizami Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəb yaradıldıqdan sonra Xankəndi şəhər Təhsil Şöbəsinin 28 avqust 1945-ci tarixli, 28 saylı əmri ilə bu məktəbə direktor təyin edilib.

Xankəndidə Nizami Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəb yaradılarkən, vilayətin erməni rəhbərliyinin laqeydliyindən vəsait ayrılmadığından məktəb üçün bina tikilməyib. Məktəb 1944-1945-ci tədris ilini Xankəndidəki 1 nömrəli orta məktəbdə keçirib. 1945-ci ildə isə məktəbə keçmiş Lenin prospektində - Xankəndi (Stepanakert) şəhər Xalq Deputatları Sovetinin yaxınlığındakı birmərtəbəli binanın zirzəmisində tədris üçün yararsız yer ayrılıb. Təsadüfi deyil ki, "Sovetakan Karabax" qəzeti 16 noyabr 1946-cı il tarxli 43 nömrəli sayında N.Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəbə ayrılmış binanın yarıdağılmış və ciddi təmirə ehtiyacı olduğunu qeyd edib.

O dövrdə yeni yaradılmış məktəbin problemləri ilə bağlı görüləcək işlərin öhdəsindən layiqincə gəlmək insandan geniş iş təcrübəsi, rəhbərlik səriştəsi və adamlarla işləmək bacarığı, ən başlıcası isə vətənpərvərlik tələb edirdi. Abdulla müəllim müharibədən çıxmış, problemlərin bir-birinə calandığı bir dövlətdə gecəsini gündüzünə qataraq, bütün mövcud imkanlardan səmərəli istifadə edərək, əsl vətənpərvər şəxsiyyət, dəyərli insan və maarifpərvər pedaqoq kimi azərbaycanlı balalarının təhsil alması üçün zəruri olan şəraitin yaradılmasında bir sıra nailiyyətlərə imza atıb. O - vətən sevgili bu insan şovinist erməni dairələrinin əhatəsində yaşayan azərbaycanlı balalarının təhsil almasına, onların savadlı olmasına, digər millətlərin uşaqlarından geridə qalmamasına müqəddəs vəzifə kimi baxaraq, millətçi ünsürlərlə mübarizədən daim qalib çıxaraq xankəndililərin qəlbində taxt qurub.

Onun qurduğu Nizami Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəb daim ermənipərəst bir mühitdə - Azərbaycan xalqının qatı düşməni S.Şaumyanın adını daşıyan Stepanakertdə - Xankəndidə fəaliyyət göstərsə də, milli və mənəvi dəyərlərimizi qoruyub-saxlayaraq azərbaycançılıq ideyası və məfkurəsi ilə yaşamış, fəaliyyət göstərmiş bir təhsil ocağı olub. Məktəb millətçi erməni qüvvələrinin qərargahı olan Xankəndidə yeganə müəssisə, təşkilat idi ki, burda azərbaycanlılar özlərini daim sərbəst hiss edib, rahatlıq tapıb, doğma dillərində qorxmadan, ehtiyat etmədən danışıblar.

Abdulla Qədirov bir sıra müsbət keyfiyyətləri ilə özünü respublikamızın pedaqoji cəmiyyətə təqdim edib. Onu digərlərindən fərqləndirən bir çox müsbət xüsusiyyətləri olub. Sadəliyi, müəllim şərəfini uca tutması, vətənpərvərliyi və ən başlıcası isə sənətinə hədsiz vurğunluğu müəllimlər üçün əsl örnək olub.

1945-cü ildən başlayaraq 1959-cu ilədək fasiləsiz olaraq Xankəndi şəhərindəki Nizami Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəbin direktoru vəzifəsində çalışan Abdulla Qədirov Dağlıq Qarabağın ictimai və mədəni quruculuq həyatında fəal iştirak edib. Fəal ictimaiyyətçi olan Abdulla Qədirov DQMV Zəhmətkeş Deputatları Sovetinin, Xankəndi Zəhmətkeş Deputatları Sovetinin deputatı kimi mütəmadi olaraq müvafiq dövlət qurumları qarşısında məsələ qaldıraraq azərbaycanlıların yaşadığı kəndlərin təhsil, mədəni quruculuq işlərinə yaxından əməli köməklik göstərib. Nəcib, mərhəmətli, xeyirxah insan kimi seçicilərinin sevimlisi olub.

Abdulla Qədirovun maarifçilik sahəsində əldə etdiyi dəyərli xidmətləri dövlət tərəfindən layiqincə qiymətləndirilib. 1951-ci ildə - İ.V.Stalinin sərt sovet rejimi dövründə ən yüksək dövlət təltiflərindən biri olan "Lenin ordeni"nə layiq görülməsi, hər kəsə nəsib olmayan bu mükafatı alması Abdulla Qədirovun uzun müddət qüsursuz və səmərəli fəaliyyətinin nəticəsi idi. O, həmçinin SSRİ Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyəti, Azərbaycan SSR Maarif Nazirliyi, Azərbaycan SSR Hilal Əhmər Cəmiyyəti, Bakı şəhər Könüllü Yanğın Cəmiyyəti və s. qurumlar tərəfindən də mükafatlandırılıb.

Abdulla Qədirov 1962-ci ildən Bakıda - 45 və 239 saylı məktəblərdə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirib. Azərbaycan ictimaiyyəti üçün gərəkli mütəxəssislərin yetişdirilməsində yorulmaz fəaliyyəti ilə yadda qalan Abdulla müəllim 1971-ci ilin yanvar ayının 3-də dünyasını dəyişib.

Hikmət Xudiyev (Cəmilzadə)

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru,

Əməkdar jurnalist, istefada olan polkovnik

Olaylar.- 2024.- 17-23 may, №16.- S.20.