Yazıçı əsərini oxutmağı bacarmalıdır

yazıçı Elxan Elatlı ilə MÜSAHİBƏ

Onu tanıtmağa ehtiyac yoxdu. Sadəcə Elxan Elatlı....Olaylar.az sevilən yazıçı ilə müsahibəni təqdim edir.

-Elxan müəllim, "Mənim üçün ən yüksək mükafat oxucu sevgisidir" deyirsiniz. Elə oxucular var ki, sizin əsərlərinizdə özünü və özünün həyatındakı acı səhifələri görür. Həmin oxucular da sizə qarşı məhəbbət bəsləyirlər?

-Bəli. Əgər öz həyatlarının acılarını mənim romanlarımda görürlərsə, məncə, onlar daha çox sevirlər. Sevgi yaratdığım obrazlarla bağlı yaranır. Məsələn, Qanbay Qasımlını sevirlər. Həyatda elə bir insan olmadığına görə, məni görüb sevirlər. Mən belə başa düşürəm. Çünki, özüm uşaqlıqdan ədəbiyyatda yazıçıya hörməti, rəğbəti çox görmüşəm, amma bu dərəcədə sevgi, doğmalıq hissi mənə də qəribə gəlir və məni düşündürür. Bəzən tənqid edənlərə uzaqdan-uzağa deyirdim ki, tənqid etməkdənsə, gedin araşdırın ki, bu sevgi nədən qaynaqlanır. Bunu mənim üçün yox, ədəbiyyat üçün ortaya çıxarın. Bəzilərini özüm düşünüb, tapmışam. Birincisi, dediyim kimi obrazları sevirlər, axtarırlar, onlar üçün darıxırlar. Belə olanda onu yaradan insana qarşı sevgi yaranır. Birdə ki, öz acılarını dilə gətirəndə görürlər ki, bu yazıçı onu tanıyır, acılarını bilir. Məsələn, "Susan Qadın"-da bir qadının acınacaqlı həyatı bəhs olunur. Neçə xanım bu barədə fikrini bildirib ki, sanki, məni yazmısınız. Bunda necə sevgi, hörmət yaranmaya bilər?

-Şeirləriniz, riyazi məntiq, psixoloji, qəhrəmanlıq mövzusunda əsərləriniz var. Necə oldu ki, bu istiqamətlərdən birində yox, məhz dedektiv janrında davam etdiniz?

-Bəlkə də, 10-15 yaşlarımdan məndə dedektivə böyük maraq olub. Sadəcə hiss etməmişəm ki, bu maraq dedektiv yazmaq marağıdır. Uşaqlıqdan dedektiv oyunları oynamağa çalışırdım, amma bunun yazarlığa həvəs olduğunu anlamırdım. Kənardan baxan valideynim, müəllimim də bunu başa düşməmişdi ki, görəsən bu müstəntiq olmaq istəyir, ya necə? Keçmişimə baxanda görürəm ki, o oyunlar ancaq dedektiv yazmağa imiş. Doğrusu, buna cəsarət etmirdim. Mənim üçün dedektiv janrı həmişə çətin olub. Konan Doyla, Simenona, Azərbaycandan Cəmşid Əmirova pərəstiş etmişəm. Az-çox şeir istedadım olub, birinci onunla başlamışam. 3 kitab çıxandan sonra anladım ki, Azərbaycan kimi şairlər diyarında məndən şair olmaz. Azərbaycanda bir-birindən gözəl şairlər var. Mən hiss etdim ki, nə şair kimi tanına, nə də sevilə bilməyəcəm. Doğrusu, şeirə marağım da olmadı. Şeirlərimə baxanda onlarda riyaziyyatçı duyğusu hiss olunur. Sanki, şairlikdən, poetiklikdən daha çox dəqiqliyə yer verirdim. Anladım ki, şair ola bilməyəcəm. Bir qədər cəsarətsiz addımlarla ilk hekayələrimi yazdım. Onlar bu gün də oxunur, satılır. 4 hekayə, 2 povest oldu. Ondan sonra romanlar başladı. İndi o povest, hekayələrdən başqa 30 romanım var.

-Mənə görə janrlardan ən çətini məhz dedektivdir. Baxın, siz həm qatil təfəkkürü ilə düşünüb cinayətin izlərini itirirsiniz, eyni zamanda bir xəfiyyə kimi düşünərək də bu cinayəti açırsınız. Siz bu janrı necə fərqləndirirsiniz?

-Bəli, çətindir. Başa düşən üçün çətindir. Azərbaycanda həddən artıq çox dedektiv yazılır. Bəlkə də sizin bunun heç 90%-dən xəbəriniz olmur, amma mənə çatan məlumatlara görə, artıq təqaüdə çıxan prokurorlar, polis rəisləri, qeyri-rütbəli polis işçiləri yazmağa həvəs göstərirlər və yazırlar. Onların hüquq-mühafizə işində təcrübəsi, biliyi mənimkindən qat-qat çoxdur. Ancaq yazıçılıq istedadı deyilən bir şey ki var, o çatışmadığına görə baxmayaraq ki, 30 illik təcrübəsi var və bəlkə də gördüyü şeydən yazır, ortaya bir şey çıxmır. Oxucu onu qəbul edə bilmir. Real alınmır, süni alınır. Bunu izah etmək bir qədər çətindir. Normal dedektiv yazmaq çətindir. Çox yüksəklərə də qalxmaq istəmirəm, normal, ədəbiyyatda qala biləcək, hər kəs tərəfindənqəbuloluna biləcək dedektiv yazmaq çox çətindir. Mənim bir neçə psixoloji romanım var. İnandırım sizi ki, çox seviliblər, xüsusilə də "Mərtəbələr" romanı. Çoxları onu dedektiv əsərlərimdən də üstün tutub, film çəkmək istəyənlər belə olub. Mən özüm də onu çox qiymətləndirirəm. Mən o psixoloji romanları bilirsiniz nə vaxt yazmışam? Dedektiv yaza bilməyəndə. Lazım olan bir mövzunu düşünə bilməmişəm, çətinlik çəkmişəm. Arada boşluq yaranıb. Mən artıq 10 ildir peşəkar yazıçıyam, dolanışığım da bundan çıxır, heç bir yerdə işləməyən adam. Deməli, durmadan yazmalıyam. Artıq bu mənim peşəmə çevirilir. Hər kəs necə gündəlik çörəyindən ötrü işə gedirsə, bu da belədir. Bir dedektiv çapa veriləndən sonra, növbəti bir süjet düşünə bilməmişəm. Düşündüklərim də özümə mənasız gəlib, atmışam kənara. Onda çoxdan məni maraqlandıran, qəlbimdə yer tutan bir psixoloji mövzunu yazmışam. Bu qələm adamlarına bir qədər qəribə səslənə bilər ki, onlar psixoloji romanı daha çətin hesab edirlər. Bununla da razıyam. O demək deyil ki, indi mənə desəniz psixoloji roman yaz, ideyalarım var. Yox. O ideya adama həmişə gəlmir. Bir çox hallarda olub ki, mən əziyyət çəkmişəm, yeni bir dedektiv roman ortaya qoya bilməmişəm. Hər bir sənət çətindir. Söhbət onun mükəmməlindən gedir, onu yaratmaq çətindir.Yazıçı yazdığını oxutmağı bacarmalıdır.

-Azərbaycan oxucusunun müəyyən qismi (buna biz əksəriyyət deyə bilərik), dedektiv janrını bəsit bir janr kimi dəyərləndirir. Xalqın bu düşüncəsinin təməli hardan gəlir?

-Əslində, mən o adamlarla razıyam. Yaradıcılığa başladığım ilk gündən çalışdım ki, klassik dedektiv yolu ilə getməyim. Bir qədər sadə yolla izah edəcəm ki, nədir bu klassik dedektiv. Məsələn, Aqata Kristinin, lap elə mənim sevdiyim Konan Doylun dedektivi olsun. Cinayət izah olunmağa başlayır, sonra xəfiyyə gəlir və yazıçı bir çox insanları şüphə hədəfinə çevirir. Göz qabağında gəzişirlər. Oxucuda belə bir fikir yaranır: "Görəsən qatil kimdir?" Bir qədər uzadılır, gəlir axırda xəfiyyə bunu tapır. Doğrusu, mən buna roman deyə bilmirəm və razı da deyiləm. Romanın öz xüsusiyyətləri var. Romanda mütləq bir, bəlkə də bir neçə insanın bütün həyatı, psixologiyası ortaya qoyulmalıdır. Xarakter, obraz yaradılmalıdır ki, bax bu romanda 3 obrazı sanballı obraz kimi sevdim, bu mənfi, bu müsbət obrazdır. Yazıçı bunun bütün xüsusiyyətlərini ortaya qoya bilib. Ədəbiyyatdan belə şeylər tələb olunub. Dedektiv yazanda bacarırsansa,belə yazmalısan. Bacarmırsansa, girişməməlisən. Dediyim klassik dedektivlərə roman deməyə adamın dili gəlmir. Elə yaxşı ad qoyublar. Qısaca dedektiv. Deyirlər, filankəsin dedektivləri. Deyirlər ki, Rusiyada alırlar onu, avtobusa minib 1-2 saatlıq yolda oxuyub bitirirlər, elə orda da qoyub düşürlər. 2-ci dəfə onu oxumağın mənası yoxdur. Çünki, qatil tapıldı. Məndə isə 30 romanın ən azı 28-də sayaram ki, ideya nədir. İdeya qətlin açılması deyil, başqa bir ideya var. Məsələn, "Görünməyən izlər"-də hətta iki ideya var. Dedektivə dəxli olmayan iki süjet xətti var. Birində körpə uşağını yetimlər evinə atan analar təsvir olunur. Çox sayda oxucu deyib ki, bunu oxuyandan sonra məndə elə insanlara nifrət yarandı. Atmaq istəyən də olub, düşünün, bunu oxuduqdan sonra etməyib. İkincisi narkomaniyanın gətirdiyi bəlalar. Ortada nazik bir süjet xətti gedir, Qanbay Qasımlının ordakı qətli açması. Bunun üzərində yığılıb. Dedektiv oxucu üçün maraqlı olur. Mən də istəyirəm ki, ortaya qoyduğum ideyalarım dedektivin üzərində olsun. Başqa bir misal çəkim, "On dördüncü adam". Mənə desələr ki, bizə dedektiv lazım deyil, al bu romanı yenidən işlə. Mən dedektivi çıxarda bilərəm, çox az, 20% həcmi azalar. Yenə də, ortaya oxucuların bu gün sevdiyi həmin roman çıxar. Çünki, orda oxucuları ən çox maraqlandıran Firdovsinin taleyidir. Orda fəlsəfi bir məzmun var, sanki, bu adam Allahla qumar oynayır, həyatını təsadüfə buraxır və başına gələn bəlalar əks olunur. Onun içində eyni zamanda, içində deməzdim, bir qədər kənarında qətl var və o qətlin açılmağı var. Sual oluna bilər ki, niyə o cür gül kimi ideyası olan romanı dedektivlə yükləyib, korlamısan. Yenə deyirəm, insanlar dedektiv tələb edirlər. Mən də bu romanı oxutmağa çalışmışam. Yazıçı yazdığını oxutmağı bacarmalıdır. Nə cür olur olsun, ola bilsin dahiyanə təfəkkürlü bir insan olsun, yazıçılıq istedadı olsun, güclü ideyalı roman ortaya qoysun. Ancaq onu oxucuya oxutdurmaq bacarığı zəifdirsə, onu oxumayacaqlar. Günahı başqalarında görəcək ki, mən 20-30 il əlləşib, biliyimi ortaya qoyub bir roman yazmışam, o romanı bu gün oxumurlar, gedib kiminsə dedektivini oxuyurlar. Deməli, sən bunu oxutdurmağı bacarmamısan. Bunlar hamısı şərtlərdir. Dil şirin olmalıdır. 1 saat qarşımda oturub söhbət edən birinin dili şirin və sadə deyilsə, istəyir elmdən danışsın, mən yorulacam axı. Gözəl mənbələrdən istifadə etsin, çalışacam qulaq asım, amma yorulacam. Elə insanlar var ki, gözəl, şirin danışır. Bəzən elə olur ki, redaktorlar mənim cümlərimi dəyişmək istəyir, mən çox aqressiv yanaşıram ona. Həmişə deyirəm ki, mənim nəinki cümləmə, sözümə də dəyməyin. Deyirlər ki, Elxan müəllim, cümlələrinizdə Azərbaycan dilinin bəzi qanunları pozulur. Deyirəm ki, əzizim, məni o cümlələrə görə seviblər. Məni özüməməxsus danışıq tərzimə görə seviblər və sürətlə oxumağı bacarırlar. Mən yazanda oxucumu da düşünürəm. Elə edirəm ki, oxucu hardasa bir yerdə ilişməsin. Elə olur, oxuyursan, birdən ilişirsən, kotan torpaqda nəyəsə ilişən kimi, deyirsən nə oldu? Əlbəttə, məndə də o var, amma çox az olur. Sonradan özüm redaktə edəndə görürəm bu söz yaxşı sözdür, Azərbaycan dilindədir, oxucu bunu bilsə yaxşıdı, amma bir az ilişəcək. Qıymıram oxucuma, o sözü çıxarıb, yerinə sinonimini qoyuram. Mən bunu borc hesab edirəm. İstənilən yazıçı da bu yola getsə, hər halda kitabları da rahat oxunar, oxucular da narazı qalmazlar.

-"Dostluqda sədaqət, eşqdə sədaqət

Bizdə qiymətlənir dəyanət kimi

Dostluğa xəyanət, eşqə xəyanət

Ağırdır vətənə xəyanət kimi"

Əvvəllər sizin əsərlərinizdə oxuduğumuz xəyanət məsələləri insanlara dəhşətli gəlirdi. İndi isə bu xəyanət məvfumu hətta insanları məhşurlaşdırır. Bu məsələ dəfələrlə əsərlərində xəyanətə yer verən bir ziyalıya necə təsir edir?

-İlk vaxtlar bu barədə çox tənqid olunurdum. Mən özüm də bir az peşmançılıq keçirirdim, amma yenə də özüm özümə deyirdim ki, mənim yazdığım axı həqiqətdir? Niyə insanlar həqiqəti eşidəndə diksinirlər? Məltəm obrazını çox gözəl təsvir etmişdim. İnsani xüsusiyyətləri, mədəniyyət var bunda, hər şey var. Sonda onun başına intim məsələ gələndə deyirlər ki, sanki, bu qadını əvvəl bəzədiniz, gözəl təsvir etdiniz, sonra yerə çırpdınız. Deyirəm ki, yox, yerə də çırpmamışam, bu da təbii haldır. Qadın əslində o tiplidir, belə deyək.

-İnsanlar içlərində yatan xisləti qəbul etmək istəmir?

-Qəbul etmək istəmirlər, bəli. Onların hamısı pis insan deyil ki. Onların içində çox mehribanı da var, mədənisi də var. Eyni zamanda bu qadın gözəl insanda ola bilər, paxıl, xəbis də ola bilər, amma qadınlığından söhbət gedir. Çoxu qəbul etmirdi, şikayətlər də olurdu. Sonradan gördüm ki, bəzən o qəbul etməyənlərin özləri heç düzgün insanlar deyillər. Mənə çatdırırdılar ki, 100 adamın qarşısında çıxış edirsiniz, tək 1 nəfər o barədə danışıb, sizə etiraz etdi. O 1 nəfər elə sizin yazdığınız mənfi obrazlardan biridir. Niyə məhz o şikayətləndi? Maraqlıdır əslində. Qaldı ki xəyanət. Mən xəyanətə nifrət edirəm, amma söhbət tək o xəyanətdən getmir, ümumiyyətlə xəyanətdən gedir. Vətənə xəyanətdən böyük bir cinayət yoxdur, bilirsiniz. Xəyanət, xəyanətdir. Fikir vermisinizsə, bizdə ər-arvad xəyanətinin bir adı da aldatmaqdır. Bizim dilimiz çox gözəl dildir. Dilimizin içində çox psixoloji məqamlaryatır. Bəlkə də heç bir xarici dildə xəyanət sözününsinonim bir aldatma sözü yoxdur. Dəhşətli elə bu aldatmaqdır. Ər-arvad arasında açıq münasibət olsa, tutaq ki, ola bilsin, qadın heç etiraz etmir ki, əri getsin kənarda hansısa qadınla münasibətdə olsun. Buna xəyanət demək olmaz ki... Burda iyrənc görünən aldatmaqdır. Gəlir evə, deyir hardaydın? Deyir ki, işdə idim, ancaq hansı ki, bir başqası ilə görüşdədir. Üzünə baxa-baxa aldada bilir. Yaxud deyir ki, qadın artıq bir başqası ilə münasibətdədir. Kişi elə məqam gəlir deyir ki, səni sevirəm. Sonra deyir ki, düzünü de, yenə məni əvvəl ki kimi sevirsənmi? Nə desin qadın? O da deyir, əlbəttə, əvvəlkindən də çox sevirəm. Bu aldatmaqdır, özü də həyasızcasına. Üstü açılanda iyrənc görünür. Hər şeyə xəyanət adı qoymağın da tərəfdarı deyiləm. Ər öz ərliyin etmir, ailəyə baxmır, hər gün xəyanət edir, həyat yoldaşını da tutanda, az qala Vətənə xəyanət kimi, adınə da qoyublar dəhşətli bir şey, xəyanət. Artıq o sözün də çox işlənməsinin tərəfdarı deyiləm. Elə ən yaxşısı bizim xalqın dediyi aldatmaqdır. Aldatmaq ən nifrət etdiyim bir şeydir. Bilmirəm yeridir, ya yox. Bu yaxınlarda bir məlumat oxudum. Səhv etmirəmsə, Misirdə belə bir qərar çıxarıblar ki, ərin telefonuna baxmağa qadının qətiyyən ixtiyarı yoxdur. Bunu qurcalayıb, ayə tapıb, dinlə də uyğunlaşdırıblar. Ağır cəza gözləyir o qadını, çox maraqlıdır. Kişi yox ha, kişi baxa bilər. Qadın ərinin telefonuna baxırsa. Dində telefon vardı ki? (gülür) Bizim bəzi dırnaqarası dindarlar özünə sərf edən cəhəti Quranda axtarır. Deyir orda Allah -Təalanın dilindən deyilir ki, casusluq etməyin, kiminsə bir işini qurdalamayın. Bunu mən də deyirəm və tərəfdarıyam. Ən acığım gələn şeylərdən biri xəyanətdirsə, biri də kiminsə bir əməlini qurdalamaqdır. Amma bu başqa şeydir axı... Qadın ərinin telefonuna bəlkə sevdiyindən baxır, şıltaqlığından baxır. Bilmək istəyir, ərim məni sevir, sevmir. Əslində burda mən çox pis bir şey görmürəm, ancaq ağır cəza veriblər, özü də birbaşa dinlə əlaqələndirirlər.

-Əsəri yazan qələm sizin əlinizdədir. İstəsəniz, xəyanət yoluna girən bir qadın obrazınızı o yoldan döndərə bilərsiniz, amma etmirsiniz. Bir azərbaycanlı olaraq bunun Azərbaycan mentaliletinə görə olmadığını bilirsiniz. Bizdə qadının xəyanəti qəbul olunan deyil.

- Maraqlı sual oldu... Amma mən təbliğ də etməmişəm axı. Yadıma ilk olaraq "Dilənçi qadının sirri" düşdü. Orda qadın (Gülsevər) ərinə xəyanət edir. Qanbay Qasımlı da bunu bilir, açmır. Açmamağının da səbəbləri budur ki, onun əri Hakan bəy bir dəfə infarkt keçirdib. Bir az real danışaq. Qanbaq Qasımlı yad bir adamdı, açmaq heç onun borcu da deyil, amma o bir insan kimi deyə bilərdi ki, qoy açım, bu ailə dağılmasın. Amma dağılacaq axı, açsa, dağılacaq. Bu tərəfdən də Qasımlı eyni zamanda psixoloqdu. Baxır ki, bu qadın da o yola çox da həvəskar biri deyil, o yola düşməyinin səbəbləri var və böyüh ehtimalla peşman olub, geri qayıdacaq. Mənim yaratdığım qadın obrazlarının hansındakı o xüsusiyyət var, onların axırın bir o qədər xoşbəxt də göstərmirəm axı. Bəlkə də, belə nəzərdə tutursunuz ki, romanın sonunda onlar çox ağır cəzalanmalı, ölməli və kimlərsə də bundan ibrət dərsi götürməlidir. Ya bəlkə demək istəyirsiniz ki, qadın bəlkə özü romanda bundan peşman olub çəkilməlidir. Mən sizinlə razıyam, hətta tənqidinizi qəbul etdim. Amma yenə təkrar edirəm, təbliğ etmirəm, o başqadır. Yaratdığım obrazların içərisində həddindən artıq çox qeyrətli, hətta ideallaşdırılmış obrazlar da var axı. Məsələn "Qan ləkəsi"-ndə erməni əsirliyində özünə qəsd edən Mahirə. Göstərmişəm ki, Məltəm də onun bacısıdır, amma elə bir mühitə düşür ki, özü də bilmədən pis kişilərin ucbatından o yola düşür. Tam o yola da düşmür əslində, yəni başına o işlər gəlir, belə deyək, daha düzgün çıxsın. Əminə arvad kimi qeyrətli obraz var, "Xəstə ruhlar"-da Zibeydə xanım bir Azərbaycan qadını kimi, həm igid, həm qeyrətli, həm də namuslu bir qadındır. Bu obrazları da mən sevə-sevə yaratmışam, özü də seviliblər. Sevə-sevə yaratmışamsa, deməli içimdə belə qadınlara böyük rəğbət var. Eyni zamanda digər tərəfdən də demək istəyirəm ki, biz qadınlara qarşı həddindən artıq çox kəskin bir mövqe tuturlar. Bir oğlan evlənmək istəyir, görsə ki, bir qız kimləsəsadəcə söhbət edir, bunu ona çatdıran varsa, əlini üzür ki, mən bu qıza elçi göndərmərəm, evlənmərəm. Başqa cür istifadə edərəm, amma evlənmərəm. Bizdə bu əcaib psixologiya var. Çox təəssüf edicidir. Danışanda da o saat mentalitetin hansısa maddəsini qaşına qoyub deyirlər ki, mentalitetin əlehinədanışırsan. Mentalitet nədir? Bu günki gündə bizi doğru, yoxsa səhv yola aparır? Bununla qiymət vermək lazımdır. Mentalilet milli özəllikdir, bu özəlliyimiz var. Onsuzda biz istəsək də, istəməsək də dəyişilirik. Zaman bizi elə sürətlə dəyişdirir ki, dünənə qədər bu kameralar yox idi. Növbəti çıxacaq romanım "Şantaj" onunla bağlıdır. Nə kameralar, nə belə telefonlar yox idi. İndi hamının əlində kiminsə barəsində nəsə var. Nə bilim, qadın bacardığı qədər qapanır, qapanmağı da təbliğ edirik. İndi telefonlar uzağı 1 ilə elə adiləşəcək ki, hər kəsin cibindəki telefondan hər kəsin libasını soyundurmaq mümkün olacaq. Elə indidən də mümkündür. Bu cəmiyyətdən qaçıb necə qurtarasan? Hamı intihar da edəsi deyil, Marsa da uçası deyil. Bircə yol var, həyata uyğunlaşmaq. Biz istəsək də, istəməsək də zaman bizi harasa aparır, biz də gedirik. Uyğunlaşdıra-uyğunlaşdıra aparır özünü. 6-7 il əvvələ qədər notbukda yazmağın əleyhinə idim. Deyirdim ki, olmur axı, yazıçı notbukun qarşısında oturub barmaqlarını döyəcləyərək necə təbi gəlməlidi ki, bir əsər yaratsın? "Yazıçının əlində qələm olmalıdır",-belə deyirdim. Zarafatla deyirdim ki, Səməd Vurğun deyib ki, əlimdədir qələm. Deməyib ki, qarşımdadır hələ notbuk. Yazarlar notbukla yazmağa başlayanda hələ 3-4 il mən yenə qələmlə yazdım. Sonra birdən öz əziyyətimi gördüm. Həddindən artıq əziyyətli imiş, onu bu gün mən dərk edirəm. "Qanunsuz əməliyyat" romanında qorxa qorxa, cəsarətsiz başladım notbukla. Elə bir romanı yazıb bitirənə qədər tamamilə uyğunlaşdım ona. Başa düşdüm ki, mən səhv etmişəm, bundan sonra da zamanın, texnologiyanın gətirdiyi heç bir yeniliyə o cür etiraz etməyəcəm. Dərs aldım bundan. İstehzayla deyirdim, lağa qoyurdum mən o notbuku (gülür), amma indi düşnürəm ki, qələmlə yazırdım, sonra arada bir dənə abzas artırmaq lazım olanda başqa bir dənə vərəqə yazıb ora tikirik. Qalınlaşırdı dəftər, arasında dolu vərəqlər. Aparıb verirdim qızlar, operatorlar onu işləyirdi. Yadıma salanda dəhşətə gəlirəm, xəcalət çəkirəm ki, nə qədər ağır bir iş olub. Bunu misal çəkdim ki, qaçmaq mümkün deyil. Həyat bizi hara aparırsa, ora da gedəcəyik.

-Əlyazmalarınızı Əlyazmalar İnstituna vermisiniz?

- Evdədi, düşünürəm. Məndə qəribə bir xüsusiyyət var. Həm özümü bəzi məqamlarda həddindən artıq yüksək tuturam. Qətiyyən səhv anlamayın, məni tanıyanlar sadə insan kimi tanıyır. Yeri gələndə bir hörmətsizlik görəndə, hətta deyərdim yüksək vəzifəli bir adamdan hörmətsizlik görəndə ani olaraq məndə o hiss baş qaldırır. Düşünürəm ki, sən bir məmursan. Nə qədər vəzifən böyükdürsə də, gəldi-gedər bir insansan. Sən qələm adamı ilə müqayisədə əslində bir heçsən. Bax, bu düşüncə məndə var. Bu da kiməsə əcaib görünə bilər. Eyni zamanda daha çox mənə o şey hakim olur ki, özümü olduğum səviyyədən də çox aşağı tutmaq kimi bir xarakterim var. Məsələn, əlyazmalar dediniz. Ona görə vermirəm ki, düşünürəm, onların içlərindən keçər ki, sən kimsən ki sənin əl yazmanı bura qoyaq? Bu institutda Füzulinin, Vaqifin, M.S.Ordubadinin əlyazması var, sənin də əlyazmanı götürüb ora qoyaq? Belə bir duyğu.. Qusarda bir dəfə dövlət təşkilatı səviyyəsində görüş təşkil olunmuşdu və görüşü təşkil edən Kitab Yayımı Assosiasiyasının rəhbəri idi. Təşkil edib, məni aparmışdılar ora. 130-200 nəfərlik mədəniyyət evinin zalı dolmuşdu, ayaqüstə duranlar da var idi. Tribunaya dəvət etdilər, yanımda da həmin o məni aparan şəxs və oranın rəhbərləri də əyləşmişdilər. Sözü mənə ilk verəndə mikrofonu əlimə götürdüm, nəsə gülmək tutdu məni. Oxuculara dedim ki, mən sizə baxıram, özümə də qəribə gəlir ki, Qusarın uzaq kəndlərindən durub gəlmisiniz bura. Sözümdən belə çıxdı ki, boş bir şeyə görə niyə durub gəlmisiniz. Nəvar məni görüb, 2 kəlmə dinləyəcəksiniz. Buna oxşar bir söz işlətdim. Çıxanda dost münasibətimiz olan təşkilatçı mənə dedi ki, Elxan müəllim o nə söz idi sən dedin orda, o nə deməkdi? Elə bil sən onları qınayırdın ki, işiniz- gücünüz yoxdur, durub mənim üçün gəlmisiniz bura? Məndən aslı olmayaraq içimdən keçdi də o, ürəyimin içindən gəldi o fikir. Belə xüsusiyyətim də var, özümü bu günə qədər tam dərk edə bilmirəm. Yəni kənardan baxıb bir Elxan Elatlı görə bilmirəm. Adıma da tam alışmamışam, içimdə tam sadə bir Elxan var. Özümə də qəribə, hətta dediyim kimi bəzən gülməli gəlir ki, doğurdan mənə görə? (Gülümsəyir)

-"Susan Qadın" psixoloji-dedektiv romanınız işıq üzü görənə qədərki müsahibənizdə "Xəyanət"-inən sevdiyiniz kitabınız olduğunu söyləmisiniz. "SusanQadın" ümidlərinizi doğrultdu?

-Doğrultdu. Çünki, o qadın ki, obrazını yatarmışam, Əsmər obrazı. Əslində bir nəfəri nəzərdə tutmuşdum. O bir nəfərlə mənim tanışlığım yoxdu, amma gizlincəonun haqqındakı məlumatları mənə ötürən vardı. Əslində öz yaxınları, rəfiqələridir. Rəfiqələri öz artıq bu qızdan bezmişdi ki, adam nə qədər yazıq, kölə təfəkkürlü olar. Vallah məni çox düşündürmüşdü ki, doğurdanda, qadınlarımız niyə belədir? Sonra deyirlər ki, Azərbaycan qadını ailəyə, evə bağlıdır. Bu bağlılığın əslində çoxu maddiyatla əlaqəlidir. Bir beçə görüşdə mən bunu maraqlı olduğuna, başıma gəldiyinə görə demişəm. Çox hörmətli, nüfuzlu bir xanımın kabinetindəyəm. O da danışdı mənim 2 romanımdan sonra gəldi çıxdı xəyanət məsələsinə. Dedim ki, xanım, gəlin insafla danışaq. Deyirlər ki, bizim xanımlar ailəyə çox bağlıdır, boşanma əslində bizdə azdır. Dedim bir anlıq təsəvvür edin ki, hökümətimiz elan verir ki, hansı qadın ərindən boşansa, ona dərhal 2 otaqlı mənzil verilsin və ayda da 500-1000 manatlıq işlə təmin olunsun, şərait yaradılsın. Demək istəyirəm ki, inanın, qadınlarımızın 70%-i boşanar. Bu sözü demək istəyirəm, amma hələ cümləmin axırı gəlməyib. Cümləmin axırı gəlməmiş qadın mənim sözümü kəsdi, dedi onda hamısı boşanar (gülür). Dedim ki, yox, xanım, hamısı deməyəcəkdim. 70%-i deyəcəkdim, amma artıq xanım kimi özünüz razılaşdınız. Yəni bu həqiqətdir ki, çoxu maddiyatabağlıdır. Fikirləşir ki, boşansam, çıxıb getsəm özümü, uşağımı necə dolandıracam? Bu reallıqları bəzən görmürük, özümüzü həddindən artıq çox şişirdirik, istər kişiləri, istər qadınları. Məncə, real baxmaq lazımdır. Millətin gözəl xüsusiyyətləri həddən artıq çoxdur. İdeallaşıdırıb, bütün millətlərdən üstün yerə qoymaq lazım deyil. Mənim bu sevimli, gözəl millətimin yaxşılıqlarını, qadınlarının xüsusiyyətini heç bir millətlə dəyişmərəm. Yazdığım romanda mənfisini də vermək istəyirəm, müsbətini də. Bu da mənim sevgimdən irəli gəlir. Heç kəs incimir. Nəinki qadın söhbəti, hər dəfə bir neçə mənfi və müsbət polis obrazı da olur məndə. Polislər mənim kitablarımı çox oxuyurlar. Akademiyalarında da görüşdə olmuşam, çox gözəl görüş keçib. Hələ bir dəfə onlardan narazılıq eşitməmişəm ki, bizim mənfi obrazımızı yaratmısınız. Söz düşəndə deyirəm ki, hansı sənət sahibinin mənfisi yoxdur ki. Bəlkə də vəziyyət nisbətən daha yaxşıdır. Azərbaycanda neçə nəfər əsl müəllimdir, göstərmək olar, məncə çox azdır, 10%-i. Neçə yaxşı həkimimiz var? 10% güclə olar. Deməli, mənfisi də var, müsbəti də. Bunları ortaya qoymadan incimək lazım deyil.

-Adətən yazıçılardan sevdiyi müsbət obrazı soruşurlar. Mən əksini soruşum, sevdiyiniz mənfi obrazınız hansıdır?

- "Xəyanət" romanında ən mənfi qütbdə duran Ruslan Dadaşov var. O, orda ölür. Oxucuların bir çoxundan mənə məktublar gəlir ki, onu dirildim, yenidən roman qəhrəmanı edim. Mənə belə sual verən olmamışdı doğrusu, buna uyğun cavab vermək istəyirəm. Sevmək demək olmaz, ancaq mənim üçün o bütöv bir qəhrəman obrazdır. Elə insan nə arzulamıram, nə də dost olmaram. Onu bir obraz kimi yaxşı obraz sayıram. Mənfi deyən kimi mənim ağlıma Aybikəobrazı düşdü, amma ona, o tipli qadınlara nifrətim var. Ona görə onun adını çəkmədim. Yaratdığım obrazlar içərisində ən mənfisi "Adsız tablo"-dakı Aybikədir. Ara qarışdıran, ailə dağıdan. Oxucuların bir neçəsi deyib ki, Elxan müəllim, bizim binada bir qadın var onu yazmısınız, bizim bina ilə əlaqəniz var? Deyirəm ki, o qadından Bakıdakı bütün binalarda var, mən buna and içə bilərəm ki, elə bina olmaz ki, orda bir Aybikə tapılmasın, bəlkə hələ 2-si, 3-ü olar.

-Milli obrazımız Qanbay Qasımlı var. Bu obraz oxucularınıza o qədər doğmadır ki, sırf Qasımlı obrazı olan əsərləri seçib oxuyanlar çoxdur. Ələmdar Məlikovda müəyyən mənfi xüsusiyyətlər var ki, məsələn o, səbrsizdir. Qanbay Qasımlıda qüsur tapa bilmirik. Sizə elə gəlmirmi ki onu çox ideallaşdırmısınız?

-Qasımlı qüsursuz deyil ki. Mənə elə gəlir ki, o bəzi adamları çox tez bezdirər. Onun ən yaxını olan Nemət Sabirli nə qədər səbrli adamdır ki, onunla qonşuluq edir. 5 sual verəndə onun 1-ə cavab verir, ya vermir. Buna hər adam dözməz, o da hörmət etdiyinə görə qəbul edir. Düzdür, romanlarda bunu qeyd edib onu gözdən salmaq istəməmişəm, əslində qonaq sevən də deyil, təkliyə meyillidir. Bunlar bizim mentalitetdə mənfi xüsusiyyətlərdir. Bir qədər qəddarlığı da var. Qəddarlığı tutanda çox amansızdır. Bir çox romanlarda o özü əslində qətl törədir, insanlar onu alqışlayırlar. Bu da bizim millətin qəribə bir psixologiyasıdır ha, fikir verirsiniz? Qanun gözəl şeydir, onu hamı istəyir. Elə bil ki xalqın psiloxogiyasında qəddarlıq yatır, bunu hiss etmisiniz, ya yox.

-Qasımlını o qədər sevirlər ki, ona hər şeyi keçirlər.

-Həm keçirlər, həm də yox. Bu bəddi ədəbiyyatdır, burdakı cani televizorda eşitdikləri canidən deyil. Bu bədii ədəbiyyat olduğuna görə, o caniyə qarşı nifrəti mən onların qəlbində yaratmışam. Axırda ona yüngül cəza verəndə məndən də, Qasımlıdan da inciyirlər. Humanist qanunlara görə tutaq ki, bu adama 8 il həbs cəzası düşə bilər, hə? Amma insanların ürəyindən keçir ki, o, tikə-tikə doğransın. Siz də rast gələrsiniz yəqin ki, əksəriyyətindən soruşanda deyir ki, Qasımlı əslində yüngül cəza verdi. Yaxud Ələmdar. Erməni Tiqranı axırda sadəcə qadının ləçəyi ilə boğub öldürür. Narazı qalanlar olmuşdu ki, ona çox böyük əzablar verməli idi. Mən də bunu qəbul etmirəm ki, axı biz türk millətiyik, onların tayı deyilik ki, özümüzdən işgəncələr icad edək və ondan zövq alaq. İşgəncədən zövq alan insan insan deyil və bizim millət elə bir millət də deyil. Ələmdarı qoçaq, igid, hətta qəddar hesab edin, ancaq vəhşi hesab etməyin.

-Qasımlı ilə ən çox ünsiyyətdə olanlardan Nemət Sabirli niyə jurnalistdir?

-Jurnalistlərə onu yaradanda da, indi də çox böyük hörmətim var. Özüm də şagird olandan Şamaxıda həvəskar jurnalist kimi qəzetdə fəaliyyət göstərirdim. Məlumat xarakteri yazılar verirdim, məni tanıyırdılarvə çap edirdilər. Sovet dövründə kənddə olan ilk şəhid haqqında geniş məqalə yazdım. Redaktor gəlmədi, çıxanda dedim verərsiniz redaktora, deyərsiniz Elxan müəllim gətirdi. Ona bir məktub yazıb qoydum ki, xahiş edirəm, nöqtəsinə də, vergülünə də toxunmayın mənim yazımın. 2 gün sonra gördüm ki, "Nöqtəsinə, vergülünə toxunmadan..." adı altında çap ediblər. Belə çıxır ki, özümün də həvəsim var imiş, ona görə jurnalist. İlk vaxtlar Konan Doyldan və dünya dedektivlərindənnələrsə götürməli idim və götürürdüm də. Məsələn Şerlok Holms obrazının yanında həmişə dostu Vatson hərəkət edir. Bəlkə dedektivi yazmağın ən asan yolu budur. Xəfiyyəni sevdirmək üçün həmişə onun yanında gəzən adamın dilindən yazmalısan. Yazıçının dilindən olsa da, yanındakının nöqteyi-nəzərindən. Xəfiyyənin düşüncələrini vermək romana sərf etmi. Xəfiyyə bir qədər qaranlıqda qalmalıdır ki, oxucu onunla maraqlansın, sevsin. Mən də o cür başladım. Sanki, mənim Şerlokum Qasımlı, Vatsonum da Nemət Sabirli idi. Bir az sonra mən yeni üslublara keçdim, öz üslubunu tapdım. Bu üslubun da zəif cəhətləri var. Yalnız Nemət Sabirlinin dili ilə versəm, cinayətkarın düşüncələrini verə bilməyəcəm. Ona görə də yeni stilə keçdim. Bir fəsildə tutaq ki, cinayətkar düşünür, bir fəsildə xəfiyə düşünür. Bir qədər mürəkkəb stil seçdim. Yenə də qayıda bilirəm əvvəlki stilə, görürəm o yaxşı üsuldur. "Xəstə ruhlar"-da Nemət Sabirli deyil, bir polis, sahə müvəkkili xəfiyyənin yanında olur.

-Qanbay Qasımlının 70% xüsusiyyətləri sizi təmsil edir. Bəs 30%-i təşkil edən hansı xüsusiyyətləridir ki, onların sizdə olmadığını düşünürsünüz?

-Bəlkə də bunu deməzdim, amma sizə deyəcəm. Biri qadınla bağlıdır. Qasımlı qadınlara qarşı daha çox ciddi və bir qədər soyuqdur. Bəlkə mən də olmaq istəyərdim, amma helə deyiləm.

-Oxucularınız düşünür ki, Qasımlı elə siz özünüzsünüz. Əsərlərinizdə bəzi məqamlarda siz özünüzü "ifşa" edirsiniz. Məsələn, Qasımlı İslamın (əsərinin birindəki obraz) qızına riyaziyyat dərsi deyir, siz də riyaziyyat müəllimisiniz.

-Bunu bilərəkdən yazmıram ki, mesaj verim ki, mənəm. Bu sadəcə rahatlıq xatirinədir. Qasımlı obrazını hər yeni romanda yaratmaq mənim üçün yaratmaq asandır. Düşünməyəcəm ki, buna hansı xarakter verim. Bunun xarakteri elə içimdən gələn xarakterdir. Asanı qoyub, çətinə getmək nəyə lazımdır? Məsələn, mən özüm Qış parkında gəzirəmsə və Qasımlını burda təsəvvür etmək daha asandırsa, nəyə görə Qış parkını uzaqlaşdırım, Atatürk parkı yazım. Buna ehtiyac hiss etmirəm. Bir yerdə də doğum tarixini 19 dekabr yazmışam. Öz ad günüm.

-"Dilənçi qadının sirri" əsərində İslamın uşaq oğurluğu, şantaj və s. kimi bağışlanmayacaq çirkab əməlləri var. Qasımlı həm onun, həm Gülsevərin ailəsini düşünür, cinayət haqqında gəldiyi qənayəti bölüşmür. Sizcə real Azərbaycan polisi, xəfiyyəsi bunu edərdi?

-Qətiyyən etməzdi. 2 yoldan birinu tutardı. Ya tamamilə hüquqi, qanuni yolu tutub ona əsl ədalətlə cəzasını verdirərdi, ya da pul alıb, soyub buraxardı. Qanbay Qasımlı tamam başqadır. Hər bir şeyi düşünür, həm də ki, bəzən oxucu bunu anlamaq istəmir ki, o dövlət adamı deyil. Tamam müstəqil bir adamdır. İsdədiyi başladığı bir işi yarımçıq qoyub çıxıb gedə bilər. Öz düşüncəsi ilə kiməsə pislik, yaxşılıq etmək istəyər, o baxımdan onun öz ixtiyarındadır bunlar. Məsələn, o qızı (əsərdə İslamın qızı Şəms) görüb, dərs keçib axı. İndi düşünür ki, o atasız qalacaq. Həbsxana əslindı nə üçündür? İnsanı bir növ ağıllandırmaq üçün, ancaq hamı da bilir ki, ağıllandırmır, korlanıb çıxırlar biraz da ordan. Bunu düşünəndə, mənə elə gəlir, dəyər. Qasımlını bağışlamırlar, amma dəyər. Bizdə bir deyim var, "qurban olasan filankəsə". Çox olur ki, kimisə kiməsə qurban eləmək lazımdır. O da onu Şəmsə, Hakan bəyə qurban eləyir ki, bir dəfə infarkt keçirib, bir də keçirməsin.

-"Susan qadın" əsərinizdə də Qasımlı Eyvazın Əsmərin qatili olmadığını bilir. Əsməri ölümə sürükləyən Eyvaz idi, sanki Qasımlı Əsmərin intiqamını alır, bildiklərini demir. İnsan olaraq Qasımlının buna haqqı çatır?

-Yenə deyirəm, hər insan özlüyündə müstəqildir. Öz əməlinə özü cavabdehdir, Allah və dövlət qarşısında. İndi Qasımlının bəzi əməlləri dövlət tərəfindən bilinmir. Bilinsə, cəzalandıra da bilər. Orda o haqlıdır, içindən gələn şəxsi hisləri ilə hərəkət edir. Onu qınamaq olar, amma yolundan döndərmək olmaz. O işində müstəqildir. İçində birdən birə elə nifrət yaranır ki, ona düşür ki, hansı əsasa görə, heç ona pul da verməyəcəklər əməlli, durum gedim onu müdafiə edim. Çətinliklə də olsa, sübuta yetirim ki, bax bu dəlillər var, bunu buraxın, günahsızdır. Eləmək istəmir sadəcə. Niyə? Çünki, Əsmərə canı yanır, ona da ( Eyvaza) nifrət edir. Mən Azərbaycan yazıçısıyam, məndən ingilis təfəkkürü, İngiltərə, Rusiya üçün yazan yazıçı gözləməyin. Azərbaycan reallığını mən heç vaxt gizlətməmişəm. Azərbaycan reallığına görə Eyvaza cəza verməyəcəkdilər. Uzaqbaşı prokurorluqda üzünə tüpürəcəkdirlər ki, sənin ucbatından arvadın öldü, amma həbsxanaya salmayacaqdılar. Bizdə cinayət məsəlləsində var ki, ölümə təhrik etmə. Amma heç indiyə qədər inanmıram ki, kimisə buna görə həbs etsinlər. 5-10 manat da alıb buraxacaqdılar. Bunu açıq deyək də. Deyəcəklər ki, tutarıq ha səni, amma tutmaq fikirləri yoxdur, konkret qatil deyil axı. Mən deyirəm ki, Qanbaq Qasımlını yaradanda elə bilirsiniz hər şeyi düşünməmişəm? Mən niyə görə onu 15 il Rusiyada işlədib, sonra gətirdim? Çünki, mən o obrazı yaradanda (o vaxt 2000-ci illər idi) hələ də polisə hörmət yox idi, necə ki sovet dövründə yox idi. Bizim Azərbaycan polisi yavaş-yavaş o hörməti qazandı. Nə qədər şəhid verdi. 20 yanvar hadisəsində nə qədər polisimiz sinəsini qabağa verib, xalq tərəfə keçdi, rus qoşunlarının üzünə durdu. Belə-belə hörmət qazandı, hörmət yox idi. Mən də düşünürdüm ki, polisdə işləmiş Qanbay Qasımlı obrazı yaradıram, bunu Azərbaycan xalqına sevdirməliyəm, bu alınmayacaq. O vaxt bizdə belə bir psixologiya var idi, qanun Rusiyadadır, Moskvadadır. Burda da qanunsuzluq olanda, hamı ora şikayət edirdi. Doğurdan da xalqın içində qanuna meyillilik var bizə baxanda. Biz çox da qanun, rəsmiyyət, kağız-kuğuz sevən millət deyilik. Duma deyib, Azərbaycanda oldum, orda deyirlər kişi sözü, vəssalam. 1000 manat borc alır, heç bir qəbz də yazdırmır. Amma məsələn, rus, avropalı helə deyil. Orda bir qara eynəkli general vardı. Üstü örtülü yazılmışdı, o vaxtkı Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin generalını nəzərdə tuturdum. Dar ayaqda Qasımlının köməyinə çatırdı. Deyirdim ki, Azərbaycan reallığında mənim yaratdığım xəfiyyə o eynəkli olmadan hərəkət edə bilməzdi. Bəzi hallarda Qasımlı ilişir, bir maneyəninüstündən keçə bilmir. Yalandan keçirtsəm deyəcəklərki, Elxan müəllim, Qasımlı kim idi ki, burda prokurora güc gələ bildi? Bax, ona görə də, Azərbaycan reallığını nəzərə alıb, ona bir arxa vermişdim. O general çox nüfuzlu bir general idi və ən çətin anlarda Qasımlının köməyinə çata bilirdi. İndi son romanlarda da Ələmdar var. Ələmdarın yüksək postu var. Bunlar hamısı reallıqdan kənara çıxmamaq üçündür. Oxucular cəfəngiyyatı, şişirtməni sevmir. İstəyirlər ki, həqiqi reallığı və orda özlərini, ətraflarını, canlı insanları görsünlər.

-Bir gün Qasımlı mütləq ölməli olsa, qələminiz ona qıya bilər? Onun aqibətini düşünmüsünüz?

-Bir dəfə düşünmüşdüm, amma sonra fikirləşdim ki, bu yaxşı alınmayacaq. Bəzi yazıçılar kimi mən də peşman ola bilərəm. Bəlkə də qeyriləri, Ələmdar, Gültən ölə bilər, amma Qasımlı yox. Oxucu sual verib, demişəm ki, Qasımlının ölümü yazılmayacaq. Nə vaxtsa Elxan Elatlı öləndə deyəcəklər ki, Qasımlı da öldü. Çox güman ki, səbəbini də ora qoyacaqlar. Nədən öldü? Filan xəstəlikdən? Hə, Qasımlı filan xəstəlikdən öldü.

-Sizcə, Azərbaycanda xəfiyyəlik necə inkişaf edib?

-Bizdə hələ elə qanun yoxdur. Bax, onu da nəzərə almışam. Heç bir romanda yazılmayıb ki, Qanbay Qasımlı qanuni olaraq fərdi dedektiv kimi fəaliyyət göstərir. Fərdi dedektivlik bu gün, sabah bizdə olacaq. Artıq başlayıblar, bir az qeyri-qanuni. Sosial şəbəkələrdə elan verən də var ki, dedektivəm, gəlin, dərdinizi deyin. Qanuni şəkildə nə qadağan deyil, nə də təsdiq olunmayıb, ancaq çox ölkədə var. Səhv etmirəmsə, Gürcüstanda da var. Qasımlının heç yerdə elə bir səlahiyyəti yoxdur, amma yenə də Azərbaycan reallığı ilə getdiyi yerdə onu tanıyıb, hörmət edirlər. Rəis onu tanıyır, deyir ki, sizin kitablarınızı oxumuşam, ayağa durur, yer göstərir, çay gətizdirir. Burda artıq Qasımlının sözü keçə bilir. Yoxsa sənin fəaliyyətin qanuni deyilsə, qatili axtaranda polisdən necə istifadə edə bilərsən? Adama deyərlər, sən kimsən, bu işə baş qoşmusan? Ona görə də, yenə deyirəm, Azərbaycan reallığını nəzərə almışam. Həm onun arxası var, həm də hörməti var. O, hörmətlə hərəkət edir. Başqa cür mümkün deyildi. Elə yazılanda oxucular mütləq irad bildirərdilər ki, Elxan müəllim, bizdə heç fərdi dedektiv yoxdur və Qasımlının hərəkəti tamamilə qanunsuzdur. 7-8 il bundan əvvəl tanımadığım bir müstəntiq Bakıdan zəng vurdu, çox xoş sözlər dedi ki, kitablarınızı oxuyuram. Axırda da yarızarafat, yarıciddi dedi ki, Elxan müəllim, sizə bir söz deyim, romanlarınızın çoxunda Qanbay Qasımlının əməlində cinayət tərkibi var. Mənə də bir az gülməli gəldi. Çünki, bu bədii obrazdır. Dedim ki, cinayət tərkibi varsa, tutun, cəzasını verin. O da güldü, çünki, bədii obrazın necə cəzasını verəcək? Bədii ədəbiyyat hər şeyə imkan verir. Yazıçı əgər özü nələrdənsə çəkilməsə, qorxmasa, ədəbiyyat özü hər şeyə imkan verir. Ədəbiyyat çox zəngin bir dəryadır. Fantastika da yarada bilərsən, həqiqət də, nə istəsən. Mən romanda elə edirəm ki, mənim müsbət qəhrəmanım cinayət törədir. Kənardan hüquq mühafizə orqanı nə deyir desin, oxucum sevir də bunu. Əl çalır. İndi mən oxucunun əl çalmağına görə yazmıram ha bunu, mənim öz içimdən də keçir də. Həmin o qatilə o cəzanı vermək mənim də içimdən keçir. İndi mənə kim nə ad verir, versin. Desin ki, qanunlara hörmət etmirsən, ədalətsizsən. Mən helə düşünmürəm. Mən deyirəm, ilahi ədalət deyilən bir şey var. Bir uşağı öldürənə, düzdü, bəzən ömürlük cəza verirlər, o ağır cəzadır. Amma 10 il verəcəksən, gedəcək, çəkəcək, gələcək. Bunu çox da ilahi ədalət saymıram.

-Elxan Elatlı yazıçı olmasa, dedektiv olma ehtimalı var idi?

- Məncə yox. Helə həvəsim olmayıb.

-Yeni romanınız "Şantaj"-ın 2024-cü ilin ilk aylarında çıxacağı gözlənilir. Burda oxuculara tanış olan obrazlar olacaq?

-Yox. Burda oxuculara maraqlı gələn kirayədə qalan tələbə qızların həyatı olacaq. Bunu da tam real yazmağa çalışmışam. Bəlkə düşünəcəklər ki, Elxan müəllim elə bil ki, gündə gedib yoxlayıb onları, ya bir otaqda qalıb. Eyni zamanda şantaj da təsdiq edərsiniz ki, bu gün həyatımıza çox daxil olub. Çox təhlükəli bir şeydir. Hər sahədə ondan istifadə edib, hökmranlıq edib, insanları köləyə çevirə bilirlər. Çox pis şeydir. Zaman bizi hara aparır, söhbətinin əvvəlinə qayıdıram, bu kameralar məsələsi. Hər kəsin əlində bir əsas var. Bu o zaman qurtaracaq ki, insanların tamamilə tərbiyə sistemi tam dəyişiləcək. Helə bir dövr gələcək ki, birinə deyəndə ki, sənin məndə çılpaq videoların var. O da gülə-gülə deyəcək ki, get istəyirsən, bütün divarlara vur, istəyirsən, televizorda göstər. İstəmirəm ha, belə bir şey olsun, amma bizi o yerə aparır. Başqa cür nə şantajın, nə başqa pisliklərin qarşısı alınmayacaq. İnsanlar da, zaman da dəyişilir. Proqnoz vermək də bir qədər çətindir, amma Allah özü dadımıza çatsın, qorusun (gülür).

-Belə çıxır ki, siz həmçinin yeni bir xəfiyyə obrazı da yaradırsınız?

-Yox. Orda xəfiyyə obrazı yoxdur. Qətl var, amma xəfiyyə yoxdur.

Olaylar.- 2024.- 22 dekabr-11 yanvar, №1.- S.16; 18.