Üç prezidentin Moskva görüşü

Dağlıq Qarabağ haqqında iki fərqli fikir

Dağlıq Qarabağ məsələsinin həlli ilə bağlı proqnozlar səngimir. Bu məsələyə müxtəlif yanaşmalar var. Politoloqların təhlilləri göstərir ki, hələlik qəti bir fikir yoxdur. Rəsmi Bakının Sankt-Peterburq görüşünə münasibətini ifadə etməsindən sonra versiyaların sayı da artıb. Aydın olur ki, Azərbaycanı proseslərin gedişatı qane etmir. Rəsmi Bakı problemin həllini artıq tələb etməkdədir. Maraqlıdır ki, Avropanın özündə belə Dağlıq Qarabağa Qərbin münasibətindən narazılıq ifadə edilir. Azərbaycanı enerji əməkdaşlığında əsas tərəfdaş kimi görməkdə olanlara mesaj verirlər ki, Dağlıq Qarabağ problemini də eyni qərarlılıqla həll etmək lazımdır. Bu məsələlərin birini digərindən ayırmaq mümkün deyildir . Ona görə də Qərbin siyasi dairələrində Dağlıq Qarabağla bağlı düşüncələrin dəyişməsi ehtimalı az deyil. Bunun nə vaxt real nəticə verəcəyini demək çətindir. Eyni zamanda, yaxın gələcəkdə proseslərin gedişi məsələsi aktuallığını saxlayır. Bu sırada analitiklər Barak Obamanın Moskva səfərinə müəyyən ümidlər bəsləyirlər. Onların bəziləri hesab edir ki, ABŞ-ın Rusiyanı Qafqazdan sıxışdırmaq cəhdləri artıb və bunun fonunda Dağlıq Qarabağla bağlı hansısa razılıq əldə edə bilərlər. Hətta bəziləri bir qədər də irəli gedərək artıq belə bir razılaşmanın olduğunu deyirlər. Onlar Moskvada Obama, Sarkozi və Medvedyevin həmin razılaşmanı bəyan edəcəklərinə ümidlidirlər. Bununla yanaşı, hələ də bəzi məsələlərdə razılığın əldə olunmadığı vurğulanır. Onların sırasında Dağlıq Qarabağın statusu, Laçın məsələsi və məcburi köçkünlərin öz yurdlarına qaytarılması məsələsi qeyd edilir.

Bunlar həqiqətə uyğundurlarmı? Bizcə, bəzi politoloqlarımız emosiyalara qapanırlar. Qafqazdakı hadisələri yalnız ABŞ-Rusiya-Fransa üçbucağında cərəyan edən hadisələr kimi qələmə vermək olmaz. Çünki təcrübə göstərir ki, hətta böyük dövlətlərin razılaşdığı proseslər pozulur. Digər tərəfdən, hansı səbəblərdən Moskvada iyul ayında razılaşma ola bilər? Buna ümid verən bir əlamət varmı? Yəni deyək ki, Ermənistanın mövqeyində dəyişiklik müşahidə edilirmi? Və yaxud Rusiya hansı səbəblərdən ABŞ-la Qafqaz məsələsində ortaq nəticəyə gələ bilər? Həmin politoloqlar bir tərəfdən ABŞ-ın Rusiyanı Güney Qafqazdan çıxarmaqda olduğunu iddia edir, digər tərəfdən isə Dağlıq Qarabağ məsələsində ortaq nəticədən danışırlar. Bunlar bir-birinə zidd iddialardır. Həm də nəzərə alsaq ki, Dağlıq Qarabağda beynəlxalq qüvvələrin yerləşdirilməsi məsələsi müzakirə edilir və orada razılıq yoxdur, yuxarıdakı nikbinlikdən əsər-əlamət qalmaz. Proseslərin real məntiqi bir qədər başqa mənzərəni ortaya qoyur. Belə ki, Dağlıq Qarabağla bağlı danışıqlar formatının etibarlılığı məsələsi daha aktualdır. Yəni bu formatda müzakirələr davam etsə, sonucunun necə olacağı bəlli deyil. Rəsmi Bakı ATƏT formatını dəyişmək fikrində olmadığını bəyan edib. Eyni zamanda, həmsədrlərin fəaliyyətində bir səmərənin olmadığı da vurğulanır. Əslində, həmsədr dövlətlərin özləri elə taktika seçiblər ki, problemi həll etmək yox, süründürmək mümkün olur. Buna görə Moskvada Sarkozi ilə Obama və ya Medvedyevin hansısa razılığa gələ bilməsi ehtimalı minimumdur. İndidən proqnoz vermək olar ki, Moskvada Dağlıq Qarabağla bağlı heç bir nəticə olmayacaq. Orada prezidentlər öz dərdlərini danışıb, hər biri mümkün qədər daha çox divident götürməyə çalışacaq. Konkret desək, kimin-kimi daha çox aldatması məsələsi olacaq. Bunun fonunda Dağlıq Qarabağ məsələsində hansısa razılığın əldə olunması üçüncüdərəcəli bir olaydır. Mümkündür ki, ümumi fonda hansısa ümidverici bəyanat olsun. Lakin Rusiya rəsmi dairələrinin son günlər verdikləri bəyanatlar göstərir ki, onlar hələ də ermənilərlə azərbaycanlılar özləri razılığa gəlsin, məntiqində qalırlar. Bu mövqeni Obama və ya Sarkozinin dəyişə biləcəyinə ümid etmirik. Onu da demək lazımdır ki, elə ABŞ və ya Fransanın özünün bu problemə yanaşması problemlidir. Onlar obyektiv olmaqdan hələ uzaqdırlar. Xüsusilə Fransa ermənipərəst mövqeyi ilə dünyada məşhurdur. İndiyə qədər fransızlar ermənilərə hər hansı təzyiq göstərməyiblər, “erməni soyqırımı” ilə bağlı dünyada ən biabırçı qərarı Fransa parlamenti və hüquq-mühafizə orqanları verib. Sarkozinin türk dövlətlərinə münasibəti də ortadadır. Ona görə də Moskvada hər hansı razılığın əldə olunması ehtimalını sıfır hesab edirik. Dağlıq Qarabağ məsələsini həll edə biləcək yeganə qüvvə Azərbaycan xalqı və onun ordusudur. Dağlıq Qarabağa gedən yol Moskvadan yox, bizim qeyrətimizdən keçir.

Şahin Məhəmmədoğlu

Olaylar.- 2009.- 12 iyun.- S. 5.