“Dədə Qorqud günü” qeyd olundu

Azərbaycan Respublikasının ümummilli lideri Heydər Əliyevin şəxsi qayğısı və səyi nəticəsində “Dədə Qorqud kitabı”nın öyrənilməsində yeni bir mərhələ açıldı. Bir vaxtlar türk xalqlarının ana abidəsi olan “Dədə Qorqud kitabı”nın öyrənilməsinə xüsusi qadağa qoyulmuş və sonralar bu maneə aradan qalxsa da, eposun öyrənilməsində elə bir ciddi ənənənin mövcud olmaması tədqiqatların da səviyyəsinə təsir etmişdi.

“Dədə Qorqud kitabı”nın 1300 illik yubileyinin keçirilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin fərmanından sonra bu sahədə geniş işlər görülüb. Məlum olduğu kimi, AMEA Folklor İnstitutunda “Dədə Qorqud kitabı”nın 1300 illik yubileyinin ildönümü münasibətilə keçirilən “Dədə Qorqud günü” qeyd olunub. Tədbir iki hissədən ibarət olub.

Rəsmi hissəni giriş sözü ilə açan professor Hüseyn İsmayılov öncə məclis iştirakçılarını bu əlamətdar gün münasibətilə təbrik edib. Bir neçə min illik türk tarixinin yaddaşından süzülərək bizə gəlib çatan bu abidənin dünyada analoqu olmadığını deyən professor Hüseyn İsmayılov respublikamızda qeyri-maddi mədəni irsin qorunması işinə verilən yüksək önəmi də vurğulayıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan mədəniyyəti və abidələri UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilib.

“Dədə Qorqud kitabı” dünənimizin keçmişidir” mövzusunda məruzə edən AMEA-nın müxbir üzvü, professor Tofiq Hacıyev dastanın poetikasını təhlil edib. Bildirib ki, dastanın süjet və obrazlarının quruluşu şumer ənənəsi ilə yaxından səsləşir. Bu isə abidənin İslamdan öncəki dünyagörüşünü birmənalı şəkildə əks etdirməsini bir daha sübut edir.

Tədbirdə “Oğuz elinin xanımları” mövzusunda məruzə edən f.e.d. Kamran Əliyev bu mövzunun tədqiqata böyük ehtiyacı olduğunu deyərək ümumilikdə Oğuz həyatı və etnoqrafiyasının öyrənilməsində mühüm rolundan bəhs edib. Alim bildirib ki, dastanda xanım obrazlarının təhlili göstərir ki, burada tayfadaxili evlənmə ilə yanaşı tayfaxarici evlənmə detalları da mövcud olub. Məhz bununla bağlıdır ki, dastanın dilində tayfadan olan qızlarla tayfadan kənarda olan qızları biri-birindən fərqləndirən ifadələr də yer alıb.

Professor Əzizxan Tanrıverdiyev isə “Dədə Qorqud kitabı”nda dilin funksiyaları” mövzusunda çıxışı ilə dastanın söz dünyasına səyahət edib. İnkişaf etmiş dillərə xas olan ekspressiv-emosional çalarları əks etdirmək baxımından mövcud olan bütün xüsusiyyətlərin “Dədə-Qorqud kitabı”nda əks olunduğunu deyən Əzizxan Tanrıverdiyev konkret nümunələr əsasında eposun dili barədə danışıb. Professor Əzizxan Tanrıverdiyev məruzənin sonunda belə bir qənaət irəli sürüb ki, dastanın dili emosionallıq baxımından çox zəngindir və etnosun etnopsixoloji səciyyələndirilməsi barədə daha ətraflı məlumat verir.

Tədbirdə çıxış edən f.e.n. A.Hacıyevin “Zamanı yaşadan sözlər” mövzusunda etdiyi çıxışda dastanın dilinin oğuz elinin məişəti, həyatı, dostları, düşmənləri baradə ətraflı təəssürat yaratdığını vurğulayıb. Konkret olaraq dastandakı nümunələr əsasında öz fikrini sübut edən alim dastandakı sözlərin oğuz cəmiyyətinin güzgüsü olması qənaətinə gəlib.

“Dədə Qorqud kitabı”nda epik sosium” mövzusunda isə f.e.n.Yaşar Qasımbəyli məruzə edib. Məruzədə dastanın epik strukturundan nəzəri və praktiki əsaslandırmalar edilib. Çıxışçılara yönəldilmiş suallar isə “Dədə Qorqud kitabı”nın daha mürəkkəb məsələləri özündə ehtiva etməsi qənaətini ortaya qoyub. Tədbirdə işdirak edən f.e.d. M. Kazımoğlu, f.e.d. profeessor Füzuli Bayat, f.e.n. S.Rzasoy, f.e.n. A.Xəlil, f.e.n. O.Əliyev, f.e.n. R.Kamal və digərləri dastanın mürəkkəb və mübahisəli məqamları ətrafında fikir mübadiləsi apararaq dastanın daha aktual problemlərini diqqət önünə gətiriblər.

Tədbirin rəsmi hissəsində alimlər belə bir qənaətə gəliblər ki, artıq hər il keçirilməsi ənənəyə çevrilən “Dədə Qorqud günləri” növbəti illərdə davam etdirilsin.

Tədbirin bədii hissəsində isə AMEA “İrs” folklor ansamblının ifasında “Dədə Qorqud kitabı”ndan örnəklər səsləndirilib.

Hikmət Quliyev

Səfa Qarayev

Palitra. -2010. – 13 aprel. – S.13.