Türkiyədə Naxçıvanla bağlı simpozium keçirilib

2010-cu il aprel ayının 2-də Ankarada «Türk dünyası ilişkilərində yeni bir addım: Naxçıvanın ruhu» mövzusunda simpozium keçirilib. Naxçıvan Dövlət Universitetinin və AMEA Naxçıvan Bölməsinin əməkdaşları, tarix elmləri namizədləri Vaqif Məmmədov və Emin Şıxəliyev həmin simpoziumdan xoş təəssüratlarla qayıdıblar.

Simpoziumun proqramında da qeyd edildiyi kimi, Türkiyə dövlətinin cumhurbaşkanı Abdullah Gülün himayəsi ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) Senato salonunda keçirilən simpoziumu bir növ 2009-cu ilin oktyabr ayında Naxçıvanda keçirilmiş Türkdilli Dövlət Başçılarının Zirvə Toplantısının davamı, yaxud həmin toplantıda türk dünyası üçün qarşıya qoyulmuş vəzifələrin icrasında bir addım kimi də dəyərləndirmək olardı.

Türkiyənin nüfuzlu təşkilatlarından olan Altay Mədəniyyət, Təhsil və Sənət Vaqfının, Avrasiya Yazarlar Birliyinin, Türk Dünyası Yazarlar və Sənətçilər Vaqfının (TÜRKSAV) və Türk Dünyasında Birlik Vaqfının birgə keçirdikləri simpoziumun açılışı “İstiqlal marşı” və sayqı duruşu ilə başlandı. Simpoziumun açılış (plenar) iclasında çıxış edən Altay Mədəniyyət, Təhsil və Sənət Vaqfının rəhbəri, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin millət vəkili Vahid Erdem 2009-cu ildə Naxçıvanda keçirilən Türkdilli Dövlət Başçılarının Zirvə Toplantısını, xüsusilə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının yaradılması haqqında Naxçıvan sazişini XXI əsrin ilk onilliyində bütöv türk dünyası üçün çox əhəmiyyətli hadisə kimi dəyərləndirdi.

TÜRKSOY-un baş katibi Düsen Kaseinov öz çıxışında Naxçıvan zirvə görüşündə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin TÜRKSOY-un fəaliyyətinə verdiyi yüksək qiyməti xatırlayaraq rəhbərlik etdiyi qurumun inkişafında Azərbaycan dövlətinin və ölkə başçısının xüsusi rolunu qeyd etdi.

Plenar iclasda çıxış edən Türkiyənin dövlət naziri Faruk Çelik Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrindən daha geniş bəhs edərək Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin «Bir millət, iki dövlət» kəlamı üzərində xeyli dayandı. Ümidvar olduğunu bildirdi ki, 2009-cu ildə imzalanmış Naxçıvan sazişinə əsasən görülən işlər, yaradılmaqda olan strukturlar türk dünyası daxilində daha yaxın əlaqələr qurulmasına, xüsusilə elmi-mədəni əlaqələrin genişlənməsinə, ortaq mədəniyyətlərin yaranıb formalaşmasına kömək edəcək. Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsinin də təkcə Azərbaycan və Türkiyənin deyil, bütün türk dünyasının iqtisadi inkişafında rolu vurğulandı.

Simpoziumun başlanğıc iclasında Naxçıvandan gələn nümayəndə kimi çıxış üçün mənə verilən qısa vaxt fürsətindən istifadə edib simpoziumun adındakı «Naxçıvan ruhu» sözü üzərində dayanaraq həm Azərbaycan, həm də türk dünyası üçün Naxçıvanın strateji əhəmiyyətindən danışdım və bölgənin Azərbaycanla türk dünyasını birləşdirən yeganə ərazi olduğunu bir daha diqqətə çatdırdım. Həmçinin türk dünyası əlaqələrində Naxçıvan ruhunu çalışdığım Naxçıvan Dövlət Universitetinin timsalında dəqiq faktlarla simpozium iştirakçılarının nəzərinə çatdırdım. Universitetimizdən indiyə qədər 400 nəfərə yaxın türkiyəli tələbənin məzun olması, hazırda Türkiyədən 250 nəfərə yaxın tələbənin Naxçıvanda təhsil alması, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Ankara Universiteti, Qars Qafqaz Universiteti, Ərzurum Atatürk Universiteti, Elazığ Fırat Universiteti, Van Yüzüncü Yıl Universiteti, Ərdəhan Universiteti və s. ali təhsil ocaqları ilə elmi-mədəni əlaqələri, Naxçıvan və Türkiyə universitetlərinin müştərək hazırlayıb həyata keçirdikləri elmi konfrans və simpoziumlar haqda məlumatlar simpozium iştirakçıları tərəfindən maraqla qarşılandı.

Simpoziumun TÜRKSAV başkanı Yahya Akenginin rəhbərliyi ilə keçirilən «Türk dünyasının son iyirmi ili», Avrasiya Yazarlar Birliyinin sədri Yaqub Dəliöməroğlunun rəhbərliyi ilə keçirilən «Türkcə danışan ölkələrin ortaq türk dilinin yaradılmasında Naxçıvan sazişi», Dursun Dağaşanın rəhbərliyi ilə keçirilən «Gələcəyin türk dünyası» adlı bölmə iclaslarında da çox maraqlı məruzələr dinlənildi və simpozium iştirakçıları tərəfindən verilən suallar cavablandırıldı. Xüsusilə bölmə iclaslarında Avrasiya Yazarlar Birliyinin sədri Yaqub Dəliöməroğlunun Naxçıvanda zirvə tədbirinin keçirildiyi günün (3 oktyabr) «Türk dünyası günü» kimi qeyd edilməsi təklifi, Türk Dil Qurumunun sədri, professor Şükrü Haluk Akalının «Naxçıvan ona görə önəmli, müqəddəs yerdir ki, türk dünyasına Heydər Əliyev kimi böyük dahi bəxş edib» fikri, Azərbaycan Milli Məclisinin məsul işçisi Hatəm Cabbarlının Azərbaycan həqiqətlərini, Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrini əks etdirən strateji araşdırmaları, görkəmli professorlar İlber Ortaylının, Nevzat Yalçıntaşın və digərlərinin çıxışları maraqla qarşılandı.

Simpoziumun sonunda, yenə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin konsert salonunda türk dünyası musiqisindən ibarət çox maraqlı konsert proqramı nümayiş olundu. Təxminən 45 dəqiqəlik həmin konsert proqramında digər ölkələrdən 1-2, yalnız Azərbaycandan dörd musiqi nömrəsinin ifa olunması da Azərbaycanla Türkiyənin «Bir millət, iki dövlət» olduğunu bir daha sübut edirdi. Simpoziumun səhəri günü (aprelin 3-də) yalnız Naxçıvandan gələn iki nümayəndənin (tarix elmləri namizədi Emin Şıxəliyevin və bu sətirlərin müəllifinin) Avrasiya Yazarlar Birliyinin sədri Yaqub Dəliöməroğlu tərəfindən Birliyə dəvət olunması, onun qəbulunda aparılan çox səmimi söhbətlər də, sədrin iş otağında ən görkəmli yerdə Azərbaycanın Xalq şairi Səməd Vurğunun xalça üzərindəki portreti də sözün həqiqi mənasında türk dünyası əlaqələrində Naxçıvan ruhunun xüsusi yeri olduğunun sübutu idi. Simpoziumun gedişindən, simpozium müddətində Türkiyənin əksər bölgələrindən gəlmiş çox görkəmli tarixçi, dilçi, hüquqşünas, diplomat, filosof, şair və yazıçılarla söhbətlərdən bir daha bu qənaətə gəldik ki, türk dünyasında Azərbaycanın və o cümlədən Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanın xüsusi yeri var.

Məmmədov Vaqif

Palitra. -2010. – 14 aprel. – S.7.