Bütün vərəqləri yerində olan daş kitab

Azərbaycan dünyada insan sivilizasiyasının ən qədim mərkəzlərindən biri kimi elm aləmində tanınır və bu heç də təsadüfi deyil. Ölkəmizin ərazisində tapılmış zəngin tarixi-mədəni abidələr bunu sübut edir. Azərbaycanda 20-30-cu illərdə arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmiş görkəmli arxeoloq alim İvan Meşşaninov hesab edirdi ki, Azərbaycanın harasında qazıntı aparsan, maddi-mədəni nümunələrə rast gələrsən.

Qədim daş dövrünə aid və daşdan düzəldilmiş əmək alətlərinin tapıldığı Azıx mağarası, Qobustan və Gəmiqayada aşkar edilmiş qayaüstü rəsmlər və s. dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən birinin ölkəmiz olduğunu sözün həqiqi mənasında göstərən təkzibedilməz faktlardır. Tarixin sonrakı mərhələlərində də ölkəmizin ərazisində dünya mədəniyyətini zənginləşdirən abidələr yaradılıb. Təəssüflər olsun ki, bu abidələrin böyük bir qismi Ermənistan ordusu tərəfindən işğal edilmiş əzəli Azərbaycan torpağı olan Dağlıq Qarabağda və onun ətrafındakı ərazilərimizdədir. Dünya ictimaiyyətinin gözündə işğalçı əməllərinə haqq qazandırmaq üçün hazırda üzdəniraq erməni tarixçiləri Azərbaycana məxsus tarixi- mədəni abidələri öz adlarına çıxırlar. Və onların bu həyasızlığı Prussiya kralı İkinci Fridrixin işğalçı mahiyyətli fikirlərini yada salır. Prussiya kralı məsləhət görürdü ki, əgər başqa əyalət xoşunuza gəlirsə və yetərincə qüvvəyə maliksinizsə, durmadan onu ələ keçirin. Buna nail olduqda kifayət qədər hüquqşünas taparsınız və onlar sübut edərlər ki, həmin ərazini ələ keçirməyə sizin haqqınız çatır. Və mənə elə gəlir ki, Prussiya kralının sözlərini ermənilər nəinki özləri üçün həyat amalı seçiblər, hətta məkrlilikdə ondan xeyli irəliyə gediblər. Bədnam qonşularımız aqressiv niyyətlərinə çatmaq üçün təkcə hüquqşünasları deyil, həm də tarixçiləri, arxeoloqları, mədəniyyət xadimlərini, bir sözlə, bütün ziyalıları səfərbər ediblər.

Amma onu da qeyd edim ki, qonşularımızın saxtakarlıq əməlləri bu gün başlamayıb. Hələ çar Rusiyası dövründə “ərköyün” ermənilər Cənubi Qafqazda digər xalqların tarixinə, mədəniyyətinə, nəhayət, torpaqlarına sahib çıxmaq üçün xüsusi canfəşanlıqla fəaliyyətə keçmişdilər.

Ötən əsrin əvvəllərində görkəmli gürcü yazıçısı və ictimai xadimi İlya Çavçavadze “Erməni alimləri və fəryad edən daşlar” əsərində bədnam qonşuların gürcü tarixinə və mədəniyyətinə qarşı təcavüz və həqarətini ürəkağrısı ilə qələmə almışdı. Erməni saxtakarlığına toxunan müəllif qeyd edirdi ki, həmin qrup ermənilər “təkcə faktları təhrif etməklə kifayətlənmir, onlar başqasının həqiqətini gizlətməyi az bilir, üstəlik, öz yalanlarından həqiqət kimi car çəkirlər. Onlar gözəl başa düşürlər ki, nə qədər haqqında sussan da, həqiqəti gizlətmək olmur: gec-tez o bəlli olacaq. Əsas məsələ faktları məhv etməkdir: ya silmək, ya tarixi yazını abidələrin üzündən qazımaq, ya da öz xeyrinə dəyişdirməkdir”.

İlya Çavçavadze dəlillər gətirməklə qeyd edirdi: “Bizə xeyli fakt məlumdur ki, ermənilər gürcü məbəd və monastırlarından gürcü mənşəli izləri silməyə, ya da daşların üzündən gürcü yazılarını qazımağa, onları tikililərdən çıxararaq yerinə erməni dilində yazılmış daşları yerləşdirməyə çalışmışlar. Bu barədə hətta rus və gürcü qəzetlərində yazıblar”.

Azərbaycana məxsus maddi-mədəni abidələrin məhv edilməsi və ya mənimsənilməsi sovet dövründə ermənilər tərəfindən əslində dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldırılmışdı. Onlar İlya Çavçavadzenin qeyd etdiyi əməlləri Azərbaycan abidələrinin də başına gətiriblər. Müsəlman abidələrini dağıdaraq məhv edib, indiki Azərbaycanın ərazisində mövcud olmuş Qafqaz Albaniyasına məxsus maddi-mədəniyyət nümunələrini isə gürcü yazıçının qeyd etdiyi tərzdə mənimsəməyə çalışıblar.

Böyük təəssüf hissilə qeyd etməyə dəyər ki, Azərbaycan torpaqlarını işğal etdikdən sonra həmin ərazilərdəki abidələrin mənimsənilməsinə yırtıcı iştahası ilə girişiblər.

Hər şeydən öncə xalqımıza qarşı ərazi iddiaları irəli sürən bədnam qonşularımız işğalçılıq niyyətlərinə tarixi baxımdan həqiqət donu geyindirmək üçün Dağlıq Qarabağ ərazilərində alban məbədlərini “bərpa” edib erməni abidələri kimi xaricilərə nümayiş etdirir, arxeoloji qazıntılar apararaq Ağdam rayonu ərazisində guya “Tiqranakert” şəhərinin qalıqlarını axtarırlar və s. Bu zaman üzdəniraq erməni alimləri gülüş və təəssüf doğuracaq səviyyədə ifrata varırlar.

"News.am" saytının verdiyi məlumata görə, erməni arxeoloqları Azıx mağarasında 1999-cu ildən qazıntı işləri aparırlar və şübhəsiz ki, məqsəd ən qədim insan məskənini özününküləşdirmək, erməniləşdirmək cəhdidir. Məlum olduğu kimi, Azıx mağarasını 1960-cı illərdə Azərbaycan arxeoloqu Məmmədəli Hüseynovun rəhbərlik etdiyi ekspedisiya kəşf edib. Görkəmli arxeoloqumuzun apardığı geniş araşdırmalar nəticəsində arxeologiya elmində böyük yenilik kimi qəbul olunan 18 yaşlı bir qadına məxsus alt çənə sümüyü aşkar edilmişdi. Tarixçilərimiz o zaman belə qənaətə gəlmişdilər ki, tapıntının ən azı 350-400 min il yaşı var. Mütəxəssislər Azıxantrop adlandırılan insana məxsus çənə sümüyünü qədimliyinə görə dünyada dördüncü tapıntı hesab edirlər. Məmmədəli Hüseynovun ekspedisiyası mağarada həmçinin 1.5 milyon il əvvələ, yəni Paleolit dövrünə aid və çox mühüm tarixi əhəmiyyətə malik olan daş alətlər üzə çıxarmışdı. Bu isə o demək idi ki, 1.5 milyon il əvvəl Azərbaycan ərazisində insanlar məskunlaşmışdılar. Şübhəsiz, Azıx mağarasının kəşfi arxeologiya elminə Azərbaycan tarixçilərinin verdiyi böyük elmi töhfə oldu və mağara Quruçay ərazisində yerləşdiyinə görə tədqiqatçılar həmin dövrü "Quruçay mədəniyyəti" adlandırdılar. Eyni tarixi mərhələni əhatə etdiyinə görə tarixçilər onu ən qədim insan məskənlərindən olan Tanzaniyanın Olduvay düşərgəsilə müqayisə edirlər. O vaxtdan dünya alimləri bu böyük elmi kəşflə yaxından tanış olmaq üçün ölkəmizə gəlməyə başladılar.

Azərbaycan alimlərinin nailiyyətləri şübhəsiz, həmişə qısqanclıq nümayiş etdirən erməni alim və ziyalılarını maraqlandırmaya bilməzdi və onlar mağara ilə tanış olmaq üçün Yerevandan dəstə-dəstə Qarabağa gəlirdilər.

Hazırda Azıx mağarasında “tədqiqat” aparan erməni tarixçiləri Azərbaycan arxeoloqlarının böyük zəhmətini yerə vurmaq niyyətilə və əslində alim adına yaraşmayan bir hərəkət edərək Azıx mağarasının adını “dəyişib” "Varvan” mağarası adlandırıblar. Azərbaycana məxsus və tarix elmimizin nailiyyəti kimi tarixə düşmüş abidədən adımızı silmək üçün dəridən-qabıqdan çıxan erməni arxeoloqları görünür, dünyanın ən qədim xalqı olduqlarını “sübut” edən sənədləri mağarada üzə çıxarmaq niyyətindədirlər. Onlar üçün əsas tarixi gerçəkliklər deyil, tarixi gerçəklikləri öz istəklərinə uyğun təqdim etməkdir. İstək isə erməni alimlərində dinozavr iştahası qədərdir. Hələ sovet dövründə Azıx mağarası kəşf edildikdən sonra Qarabağa ermənilərin səfərləri barədə məzəli və qeyri-ciddi bir hadisə eşitmişdim. Azıx mağarasının içində insan abidəsinə oxşayan və yuxarıdan min illərlə axan damcıların sanki buzla örtdüyü iki metr hündürlüyündə daş salaktit olub. Şovinist erməni yazıçısı Sero Xanzadyan həmin təbii “abidəni” görərkən dərhal erməni qadınına oxşatmışdı! Ancaq yazıçı olduğuna görə fantaziyaya meydan verən Xanzadyanı bəlkə də başa düşmək mümkündür. Sən demə, erməni yazıçısı bu fikrində tək deyilmiş və onun hətta müxtəlif elmi titullar daşıyan tarixçi soydaşları da tam ciddiliklə belə düşünürmüşlər. Bakı Dövlət Universiteti Tarix fakültəsinin Arxeologiya və etnoqrafiya kafedrasının müdiri, Azıx mağarasında tədqiqat aparmış ekspedisiyanın üzvü, tarix elmləri doktoru Qüdrət İsmayılzadənin bu yaxınlarda APA-ya müsahibəsində oxudum ki, ermənilər o zaman Moskvada çıxan “Priroda” jurnalında tələsik bir məqalə çap etdirərək “sübut” edirmişlər ki, guya mağaradakı “buz heykəl” erməni abidəsidir. Onlar üstəlik “elmi” hipoteza da irəli sürərək bildiribmişlər ki, qədim haylar mağarada xüsusi döyüşkən arılar saxlayıblar. Düşmən gələndə o arıları səbətdə aşağı diyirlədirmişlər!

Təsəvvür edirsinizmi, bu üzdəniraq alimlər Qafqazda öz millətlərini nə qədər qədim hesab edirmişlər! Halbuki digər erməni alimləri, o cümlədən N.Adons “Brokhaus Yefronun yeni ensiklopedik lüğəti”ndə ermənilərin 350-400 min il bundan qabaq yox, eramızdan əvvəl 13-cü əsrdə balkanlardan Kiçik Asiyaya köçdüklərini yazırlar. Doğrudan da, qonşularımızın ağıla və məntiqə sığmayan fantaziyasının həddi-hüdudu yoxdur. Və belə alimi-biəməllərin yazdıqlarını ermənilər böyük həqiqət kimi qəbul etməklə özlərini sözün əsil mənasında ideallaşdırır, digər xalqlardan üstün tuturlar. Nəticə isə həm ermənilər, həm də qonşular üçün həlli müşkül problemlərə çevrilir.

Ermənilərin nə qədər ifrata vardığını “Komsomolskaya Pravda” qəzetinin 16 iyun 2009-cu il tarixli sayında dərc edilmiş yazı da aydın göstərir. Yerevanın tipik məclislərinin birində araqdan vurmuş bir ermənilə Darya Aslamova adlı jurnalist mübahisə etməli olur. “O məni tam ciddiyyətilə inandırmağa çalışırdı ki, İsa Məsihinin bir tərəfi ermənidir.

-Necə yəni? Hansı tərəfi?- mən heyrətləndim - Məlum olduğu kimi, İsanın anası yəhudidir, atası isə Allah hesab olunur. Belə çıxır ki, Allah ermənidir?

- Əlbəttə! - erməni qətiyyətlə cavab verdi”.

Ekspedisiya qrupunun rəhbəri Levon Yepiskopyan Quruçay ərazisində aparılan qazıntılarla bağlı jurnalistlərə bildirib ki, hər il mağarada müxtəlif yeni tapıntılar aşkarlanır. Həmin eksponatları “dərindən araşdırılması üçün” beynəlxalq ekspert mərkəzlərinə göndərməyi də planlaşdırırlar.

Bəs bu “elmi” araşdırmaların nəticəsi necə olacaq? Azıx mağarasına ilk ekspedisiyanın üzvü, tarix elmləri doktoru Qüdrət İsmayılzadə nikbindir: “Bundan narahat olmaq lazım deyil. Azıx dünya arxeoloji ədəbiyyatında öz yerini tutub. Azıx Azərbaycan torpağıdır. Azıxdan sonra daş dövrünə aid başqa abidələr də tapılıb. Naxçıvanda qazma düşərgələr, Buzeil mağarası, Kəlbəcərdə Zar mağarası... Amma Azıxın ən böyük dəyəri ondadır ki, burada daş dövrünün bütün mərhələləri aşkar olunub. Azıx bütün vərəqləri yerində olan kitabdır”.

Əbülfət Qasımov

Palitra. -2010. – 28 aprel. – S.13.