Naxçıvandakı qədim Oğlanqala şəhəri müstəqil dövlətin mərkəzi olub

Naxçıvan MR-in Şərur rayonu ərazisində qədim arxeoloji abidə olan Oğlanqala Urartunun tərkibinə daxil olmayan müstəqil dövlətin mərkəzi olub. ABŞ Universitetinin Arxeologiya və Antropologiya Muzeyinin əməkdaşı, ekspedisiyanın rəhbərlərindən biri Lauren Ristved Naxçıvanda keçirilən Amerika-Azərbaycan birgə arxeoloji ekspedisiyasına dair mətbuat konfransında qeyd edib ki, ekspedisiya belə qərara gəlib.

“Bizim Şərur rayonunda apardığımız arxeoloji araşdırmalar və qazıntılar zamanı aşkarlanmış, eramızdan əvvəl I minilliyə aid maddi mədəniyyət nümunələri əsasında cəsarətlə təsdiq etmək olar ki, Oğlanqala, Naxçıvan qədim Urartu dövlətinin ərazisi olmayıb”, - deyə ekspedisiyanın rəhbəri qeyd edib. Onun sözlərinə görə, Amerika-Azərbaycan birgə arxeoloji ekspedisiyası Şərur rayonunun ərazisində 2008-ci ildən tədqiqat aparır və qazıntılar nəticəsində Oğlanqala abidəsində qədim sarayın, gözətçi qülləsinin, digər saray və qala tikililərinin qalıqları, böyük sayda əmək alətləri, saxsı qablar və mixi yazı nümunələri aşkarlanıb.

Oğlanqalada arxeoloji qazıntılar zamanı mərkəzi şəhərinin aşkarlandığı Naxçıvan MR-in Şərur rayonunun ərazisindəki qədim dövlətin Urartuya aid olmadığını həmçinin Almaniya, İtaliyadan olan alimlər də təsdiq edir”, - deyə L.Ristvet bildirib. O vurğulayıb ki, son zamanlar bəzi erməni saytları ABŞ Universitetinin Arxeologiya və Antropologiya Muzeyinin əməkdaşlarından Naxçıvan MR-in Şərur rayonunun ərazisində qazıntı işləri barədə məlumat aldıqlarını yayıblar. “Biz heç zaman ermənilərə Naxçıvanda apardığımız arxeoloji araşdırmalar barədə məlumat verməmişik. Bunlar hamısı yalandır. Bundan əlavə, Urartunun qədim erməni dövləti olduğu barədə ermənilərin yaydığı fikir yanlışdır. Qədim Urartu dövlətinin ermənilərə heç bir aidiyyatı olmayıb və bunu dünya alimləri təsdiq edir”, - deyə amerikalı arxeoloq bildirib.

“Naxçıvan tarixi Azərbaycan ərazisidir və bu ərazidə həmişə azərbaycanlılar yaşayıb”, - deyə Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan bölməsinin sədri, AMEA-nın həqiqi üzvü İsmayıl Hacıyev mətbuat konfransında qeyd edib. O vurğulayıb ki, 1820-30-cu illərdə Şimali Azərbaycan xanlıqları, o cümlədən İrəvan və Naxçıvan xanlıqları Rusiya tərəfindən işğal edilib və rus çarı I Nikolayın 21 mart 1828-ci il tarixli xüsusi fərmanı ilə onların ərazisində erməni vilayəti yaradılıb ki, bu da gələcəkdə burada erməni dövlətinin yaranmasına imkan yaradıb.

“Erməni “tarixçiləri” bu faktı saxtalaşdırır və bu erməni vilayətini Ermənistan quberniyası adlandırırlar. Lakin bu faktdır ki, Ermənistan adlanan dövlət yalnız 1920-ci ildə yaradılıb. Bundan əlavə, bu ərazidə heç zaman heç bir erməni dövləti olmayıb”, - deyə akademik söyləyib. Onun sözlərinə görə, ermənilər tarixən Balkan yarımadasında yaşayıblar, tarixin müxtəlif mərhələlərində isə Anadoluyaya, sonra Van gölünün sahillərinə və sonda tarixən Azərbaycan torpağı olan və indi Ermənistan adlanan əraziyə köçüblər. “Lakin erməni “tarixçiləri” dünya ictimaiyyətinə üzərində Ermənistan Respublikasının yarandığı qədim Azərbaycan ərazisini tarixi erməni torpaqları kimi təqdim etməyə cəhd göstərirlər, o cümlədən qədim Azərbaycan torpağı olan Naxçıvana qarşı ərazi iddiaları irəli sürürlər. Lakin obyektiv mövqe tutan bəzi erməni tarixçiləri özləri etiraf edirlər ki, 20-ci əsrə qədər bu məmləkətdə heç bir erməni dövləti olmayıb”, - deyə İ.Hacıyev qeyd edib.

O vurğulayıb ki, ermənilər Naxçıvanın qədim, etnik, müasir tarixini saxtalaşdırır. “Digər dövlətlərin beynəlxalq tədqiqatçıları, tarixçiləri həmçinin birmənalı qaydada etiraf edirlər ki, ermənilərin sayı, hətta onların Naxçıvan ərazisinə köçdüklərindən sonra bu məmləkətin əhalisinin ümumi sayının 35-36%-dən çox deyildi. Hətta Naxçıvanda çoxlu sayda erməninin yaşadığı dövrlərdə belə məmləkətin milli tərkibində azərbaycanlılar 61-67% təşkil edirdi",- deyə tarixçi alim söyləyib.

O qeyd edib ki, Naxçıvan MR-in ərazisində olan tarixi, mədəni, memarlıq abidələrinin pasportlaşdırılması, qeydiyyatı və tədqiqi aparılıb və araşdırma zamanı aşkarlanmış maddi mədəniyyət nümunələri həmçinin sübut edir ki, azərbaycanlılar bu ərazidə ən qədim sakinlərdir.

İ.Hacıyevin sözlərinə görə, ermənilərin Naxçıvanda yaşadığı dövr ərzində onların öz tarixi və mədəni abidələrini yaratması mümkün olmayıb, çünki burada məskunlaşa bilməyiblər. “Naxçıvanda ermənilərlə bağlı toponim, coğrafi adlar yoxdur. Bir tərəfdən dövlət idarəçilik strukturunda, Naxçıvanın hakimiyyət strukturunda heç zaman heç bir nəfər də olsun erməni olmayıb. Burada böyüyən görkəmli erməniləri barmaqla saymaq olar, halbuki Naxçıvan torpağı minlərlə görkəmli azərbaycanlı - elm, mədəniyyət, incəsənət, dövlət xadimləri yetişdirib”, - deyə Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan bölməsinin sədri söyləyib.

Məlumat üçün qeyd edək ki, Oğlanqala Şərur rayonundakı eyniadlı kəndin şimal-şərqində, hündürlüyü 140 metr olan Qaratəpə dağı üzərində yerləşir. Tədqiqatlar göstərir ki, qalada yaşayış miladdan öncə 2-ci minilliyin sonu-1-ci minilliyin əvvəllərində başlasa da, onun müasir dövrədək saxlanan qala divarları Orta Dəmir dövrünə aiddir. Arxeoloji abidədəki narınqalanın tədqiqi zamanı aşkar olunan maddi-mədəniyyət nümunələri başlıca olaraq Orta və Son Dəmir dövrünə aid olub, amma orta əsrlər və 20-ci əsrin əvvəllərinə aid arxeoloji materiallar da aşkar olunub. Qazıntı zamanı abidədə aşkar olunan mixi yazılar miladdan öncə 8-7-ci əsrlərə aiddir. Həmçinin çuxurların birindən üzərində mixi yazı olan saxsı parçası tapılıb. Bundan başqa Dəmir dövrünə aid ağ rəngli üzvi qarışığı olan bir neçə döşəmə qatı aşkar edilib. Abidənin divarlarındakı bəzi sıralarda rustikalı (qabartmalı) yonulmuş daşlara rast gəlinir. Bu tip daşlar Şərqi Anadolu və Cənubi Azərbaycan abidələrində miladdan öncə 7-ci əsrdən istifadə edilib. Bu, Oğlanqalanın divarlarının daha əvvəlki dövrlərdə tikildiyini təsdiq edən faktlardan biridir.

Tədqiqat yerindən həmçinin dəmir ox ucları, sümük bəzək elementi və digər mühüm arxeoloji nümunələr aşkarlanıb.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qazıntılar hələ də davam etdiyindən bir sıra məsələlər hələlik öz həllini tapmayıb. Gələcək qazıntıların bu cür məqamlara aydınlıq gətirəcəyi bildirilir.

İlkin Ağayev

Palitra. – 2010. – 23 iyun. – S.6.