“İstənilən zirək sahibkar yaradılmış şəraitdən istifadə edərək uğurlu və gəlirli fəaliyyətlə məşğul ola bilər”

Xanoğlan Qasımov: “Turizm şirkətlərinin işi-gücü xaricə turist göndərməklə bağlıdır ki, bu da ölkənin pul itirməsinə aparıb çıxarır”

Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə keçirilmiş, 2009-2013-cü il Regionların Sosial-İqtisadi İnkişafı Dövlət Proqramının birilliyinə həsr olunmuş müşavirədə sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı məsələlərə xüsusi diqqət yetirilib. Belə ki, sözügedən müşavirə daha çox sahibkarlığın və regionların inkişafı ilə bağlı olan məsələlərə həsr edilib. Bu, Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı ciddi dövlət iradəsinin mövcudluğundan irəli gəlir. Çünki ölkədə bu sahə həm siyasi, həm də maddi tərəfdən məqsədyönlü şəkildə himayə olunur və dəstəklənir.

Sahibkarlara müxtəlif yollarla yardımlar edilir, həmçinin Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə güzəştli kredit şəklində böyük vəsait verilir. Eləcə də Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətinin xətti ilə bu sahənin inkişafı üçün vacib olan layihələr icra edilir. Bu tədbirlər ölkənin ümumi və hərtərəfli inkişafına hesablanıb. Müxtəlif bazarlara çıxmaq, o bazarlarda uğurla təmsil olunmaq dövlətin prioritet iqtisadi məqsədləri sırasındadır. Ona görə də sahibkarlığın rentabelli sahə olması üçün son zamanlar daha intensiv və ciddi addımlar atılır. Bu baxımdan Azərbaycan dövlətinin getdikcə artan beynəlxalq imkanları fonunda sahibkarlığa diqqətin daha da artırılması ciddi önəm kəsb edir, bu sahədə inkişaf etmiş ölkələrin müsbət təcrübəsi əsas götürülür. Nəzərə almaq lazımdır ki, iqtisadiyyatın əsas hissəsini təşkil edən kiçik və orta sahibkarlıqdır. Prezident son müşavirədə belə bildirib: “Biz də elə etməliyik ki, kiçik və orta sahibkarlıq nə vaxtsa Azərbaycan iqtisadiyyatının əsasını təşkil etsin. Bu gün bu, belə deyildir və əlbəttə ki, bunu bu gün gözləmək sadəlövhlük olar. Çünki bizim böyük neft-qaz hasilatımız vardır. Biz sahibkarlığı nə qədər inkişaf etdirsək də, yenə də sahibkarlıqda yaranan məhsul, milli gəlir ona, neft-qaz sektoruna çatmaz. Amma bunu etməliyik, bütün şəraiti yaratmaqla, xarici bazarlara çıxmaqla, eyni zamanda, xaricə investisiyalar qoymaqla biz buna nail olmalıyıq”.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu sahədə həyata keçirilən tədbirlər və nəzərdə tutulan planlar sistemli xarakter daşıyır. Həmçinin son dövrdə xüsusi diqqətə götürülən sahələrdən biri də turizmdir. Bu sahədə effektli sahibkar fəaliyyətinin formalaşması üçün tədbirlər görülür. Ötən il Dövlət Proqramının icrası çərçivəsində turizm infrastrukturunun inkişafı ilə bağlı işlər davam etdirilib, Prezidentin iştirakı ilə Şahdağ Qış-Yay Turizm Kompleksinin təməli qoyulub, Gəncədə beynəlxalq standartlara cavab verən “Ramada” mehmanxanası istifadəyə verilib. Hazırda müasir standartlara cavab verən 20-dək turizm obyektinin tikintisi davam etdirilir. Ümumiyyətlə, bu sahədə də sahibkarlar üçün münbit şərait var. Bununla belə, qarşıda turizmin rentabelini artırmaq üçün konkret vəzifələr durur. Mövzu ilə bağlı münasibətini bildirən “Azər ko LTD” turizm şirkətinin rəhbəri Xanoğlan Qasımov fəaliyyətləri ilə bağlı belə deyir: “13 ildir ki, fəaliyyət göstəririk. Əsas fəaliyyətimiz həm ölkəyə turist gətirmək, həm də xarici turizmlə bağlı olub. Xaricə ildə təqribən 2000-3000 turist göndəririk, təqribən 500-ə yaxın turist qəbul edirik. Eləcə də sanatoriyalarımıza turist göndəririk. Bu sahədə işlər normal gedir. Ümumiyyətlə, turizmin daha sürətlə inkişaf etdirilməsi üçün son dövrlərdə ciddi tədbirlər görülməyə başlayıb. Sahibkarlığa diqqət xeyli dətəcədə artırılıb. Təsadüfi deyil ki, Prezident hökumət nümyəndələrinin son müşavirəsində bu məsələyə xüsusi şəkildə toxundu. Prezident ifadə etdi ki, sahibkarlara yaradılan mühit sahibkarlığın inkişafı üçün daha da canlandırılmalıdır, sahibkarlara mümkün olduqca kömək etmək lazımdır. Sahibkarlara kreditlər ayrılması, onların həvəsləndirilməsi ilə bağlı bütün tədbirlər həyata keçirilir və bundan sonra da keçiriləcək. Həmçinin daha diqqətçəkən bir məqam odur ki, Prezident müşavirədə sahibkarlara qarşı yaradıla biləcək hər hansı maneə halları ilə bağlı ciddi xəbərdarlıq etdi. Bu, ciddi siqnal olmalıdır.

Konkret bizim şirkətin fəaliyyəti ilə bağlı məqama gəldikdə isə deməliyəm ki, fəaliyyətimizə hələ indiyə qədər heç bir qurum tərəfindən süni maneəçilik törədilməyib. Fəaliyyətimiz qanuni çərçivədə davam edir və qanuni olaraq da müvafiq qurumlara hesabat veririk. Bu baxımdan heç bir problemimiz yoxdur. Məncə, istənilən zirək sahibkar yaradılmış şəraitdən istifadə edərək uğurlu və gəlirli fəaliyyətlə məşğul ola bilər. Əgər hansısa sahibkarlara süni maneələr varsa, bu barədə qoy fikirlərini bildirsinlər, şikayətlərini çatdırsınlar. Qeyd etdiyim kimi, Prezident özü də belə maneələrə son qoyulması ilə bağlı ciddi xəbərdarlıq etdi. Ona görə də məhəlli səviyyədə belə maneələrə rast gəlinsə belə, sahibkar lazımi instansiyalara müraciət etməlidir ki, problemi həll edilsin”.

Sahibkar bildirir ki, onun həmkarları eyni zamanda cəmiyyətdəki sosial proqramlara, xüsusən də xeyriyyəçilik işlərinə ciddi diqqət yetirməlidirlər: “Bu barədə hər bir sahibkar müəssisəsinin və özünün gücü çatdığı təqdirdə imkansızlara, şəhid ailələrinə və sair bu kateqoriyadan olanlara yardım edə bilər. Biz də gücümüz çatdığı qədər bir neçə dəfə belə xeyriyyə işləri həyata keçirmişik və xəstələrə, əməliyyata ehtiyacı olanlara pul yardımları etmişik. Eləcə də Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin bu məqsədlə həyata keçirdiyi tədbirlərdə iştirak etmişik”.

X.Qasımov sahibkarlığa yaradılan şərait fonunda bu sahənin inkişafı üçün vəsait tələb olunduğunu da düşünür: “Avstriyanın əhalisi 9 milyondur. Ərazisi 82 min kvadratkilometrdir. Büdcəsi isə 192 milyard avrodur. Bu ölkənin gəlirinin 85 faizi turizmdən formalaşır. Amma bizdə daxili turizm çox zəifdir. Əsas fəaliyyətimiz insanlarımızı xaricə göndərməklə bağlıdır. Bu isə əslində büdcəmizə xeyir gətirmir. Hər bir turist xarici ölkəyə yollananda heç olmasa, 2000-3000 dollar pul aparır. Bu pullar onun getdiyi ölkədə xərclənir, həmin ölkənin büdcəsinə gedir. Əgər o pul, ya da xaricdən gələn turist axınından daxil olan pul bizdə xərclənsəydi, büdcəyə xeyli gəlir gələrdi. Hələ sovet dövründə bizə Rusiyadan, digər sovet respublikalarından xeyli turistlər gəlirdi. O vaxt bütün əsas turizm yerlərimizdə bu cür turistlər dəstə ilə gəzirdilər. İndi yenidən bu qədər sayda turisti cəlb etməyin çoxdan vaxtı gəlib çatıb. Əslində ən böyük bazarımız Rusiyadır. Biz elə rusları turist kimi cəlb edib ölkəmizə gətirsək, büdcəmizə xeyli pul daxil olar. Elə bizimlə sərhəd ərazilərindəki Rusiya vətəndaşlarını cəlb edə bilsək, xeyli qazanmış olarıq. Əsas turizm fəaliyyəti bu istiqamətə yönəldilməlidir. Bununla bağlı turizm təşkilatları, onların fəaliyyətləri ciddi koordinasiya olunmalıdır. Təşkilatlar bununla bağlı stimullaşdırılmalı, hətta lazım gələrsə, məcbur edilməlidir. Hazırda qeydiyyatdan keçmiş 380 turizm təşkilatı var. Amma onların işi-gücü xaricə turist göndərməklə bağlıdır. Bu, bizim xeyrimizə deyil. Çünki ölkə pul itirir”.

Sahibkarın bildirdiyinə görə, daxili turizmin standartlarının yüksəldilməsi də bu sahəni büdcəmiz üçün gəlirli edəcək: “Daxili turizmin inkişafı üçün ciddi tədbirlər həyata keçirilməlidir. Burada əsas məqamlardan biri daxili turizm bazarında xidmətin səviyyəsi və qiymətlərlə bağlıdır. Qiymətlərimiz xarici qiymətlərlə müqayisədə çox bahadır. Məsələn, xaricə yollanan turist on günə 500 dollar sərf etməklə qala bilər. Amma bizim Nabranda o qiymətlə qalmaq mümkün deyil, çünki qiymətlər çox bahadır. Həmçinin hələ də otellərdəki çarpayıların sayı çox azdır. Bəlkə də çarpayıların sayı xeyli artandan sonra burada qiymətlər düşə bilər. Eləcə də xidmətlər çox aşağı səviyyədədir. Tutalım, Antalya ilə Nabranı müqayisə edək. Antalya həddindən artıq istidir, orada 45 dərəcədən də artıq isti var. Orada yayda nəfəs belə almaq olmur. Nabran isə ora nisbətən çox sərindir. Amma Antalyada müxtəlif aparatlar yerləşdirməklə, istinin, ağcaqanadın təsirini itirə biliblər. Bizdə isə Nabranda bir gecə qalsan, ağcaqanadların əlindən birtəhər olarsan. Həmçinin nəmişlik, zir-zibil də “öz yerində”. Yemək-içki qiymətləri isə xariclə müqayisəyəgəlməz dərəcədə bahadır. Məsələn, 3 nəfər birdəfəlik yeməyə görə 100 man pul ödəməlidir. Amma 100 manata həmin üç nəfər Antalyada 4 günə qədər dolana bilər. Elə camaatımızın xaricə daha çox üz tutmasının əsas səbəbi də belə məqamlardır. Eləcə də xarici turistlər belə məsələlərə görə ölkəmizə gəlməkdə maraqlı deyil. Ona görə də birinci olaraq daxili turizmin səviyyəsini yüksəltmək lazımdır. Təkcə regionlarda yeni turizm obyektləri tikməklə kifayətlənmək olmaz. Onların standartlara uyğun xidmət və qiymətlərlə fəaliyyət göstərməsinə nail olmaq lazımdır. Məsələn, Lerikdə tikilmiş “Relax”da bir günlük qalmaq 180 manata, Masallıdakı İstisuda elə yer var ki, 200 manata başa gəlir. Bu yerlərdəki əhalinin şəraitinə həmin qiymətlər qətiyyən uyğun gəlmir. Gərək birinci növbədə, həmin rayonların əhalisinin cibinə uyğun qiymətlər təklif olunsun. Çünki birinci olaraq onlar yaxın istirahət yerlərinə gedirlər. Onlarsa yəqin ki, bu qiymətlərlə razı ola bilməzlər. Heç avropalı da həmin qiymət və şərtlərlə bizə gəlməyə ürək etməz. O, 200 avroya burada birgünlük qalmağa heç vaxt razı olmaz”.

Sahibkar deyir ki, bütün qeyd edilənlərə görə, qiymətlərlə bağlı ciddi islahatlar aparmağa dəyər: “Orası doğrudur ki, müvafiq nazirlik xidmətlərə görə bir sıra otellərin ulduzlarının ləğvi kimi tədbirlər həyata keçirir, eləcə də verilən ulduzlara uyğun xidmət səviyyəsinin olmasına diqqət yetirilir, hər otelə ulduz verilmir. Amma buna baxmayaraq, müəyyən inzibati müdaxilələr, ictimai nəzarət və sair tədbirlər də həyata keçirilməlidir. Yoxsa turizmin səviyyəsini yüksəltmək çətin olacaq”.

Digər bir məqam isə Xəzərsahili yerlərdə bir sıra ərazilərin çəpərə alınmasıdır ki, bu da turizm şəraitinə, bu sahənin inkişafına əngəl törədir: “Bu kimi faktlar təəssüf ki, var və bu, mənfi qarşılanmalıdır. Belə ki, əgər hər hansı sahilyanı ərazi hasara alınıbsa və orada pullu çimərlik elan olunubsa, onda xidmət təşkil edilməlidir. Belə ki, həmin ərazidə suyun təmiz olması, qumun zibillik olmaması, sanitariya və gigiyenik qaydalara riayət olunması, digər məsələlər reallaşdırılmalıdır. Yoxsa, hansısa şəxs sahili yalnız hasara aldığına görə pullu çimərlik elan edirsə, bu, ədalətli və ağlabatan deyil”.

X.Qasımov sonda qeyd etdi ki, bütün bildirilən məsələlərlə əlaqəli olaraq Prezidentin sonuncu çıxışı bütün sahibkarlar və əlaqədar qurumlar üçün bir proqramdır: “Nəinki turizm işçiləri, bütün sahə sahibkarları bu proqramdan yüksək səviyyədə bəhrələnə bilərlər”. Onun sözlərinə görə, Turizm Nazirliyinə də bu məqsədlə müəyyən vəsait ayrılmalıdır ki, nazirlik öz xətti ilə turizm-istirahət zonaları təşkil estin. Bu sahəni intizam və qaydaya salmaq üçün nazirlik yeni təşəbbüslərlə çıxış edə bilər.

Ağayev İlkin

Palitra. -2010. – 16 mart. – S.6.