Məmməd Vəliyev: “Rusiya ilə qarşılıqlı elmi əməkdaşlığı gücləndirmək vacibdir”

Azərbaycan elmini inkişaf etdirmək üçün digər ölkələrin elmi mərkəzləri ilə əlaqələri sıxlaşdırmaq və qarşılıqlı elmi əməkdaşlıq da önəmli məqamdır. Bu baxımdan müəyyən əlaqələr bazası olan ölkələrlə yenidən əlaqələri bərpa etmək mühümdür. Məsələn, Rusiya elmi mərkəzləri bu baxımdan daha əlverişli sayıla bilər. Çünki bizimlə sıx əlaqələri olan bu ölkənin elm məktəbi həm də daha qabaqcıl sayılır. Bununla bağlı layihə çərçivəsində bizə fikirlərini bildirən AMEA-nın Polimer Materialları İnstitutunun laboratoriya müdiri,kimya elmləri doktoru, professor Məmməd Vəliyev belə deyir:

“Son dövrdə Azərbaycan dövlətinin elmi-tədqiqat müəssisələrində fəallıq hiss olunmaqdadır. Bu əsasən onunla əlaqədardır ki, elmimizin qayğıkeşi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2009-cu il may ayının 4-də “Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya” və “Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya”nın həyata keçirilməsi ilə bağlı Dövlət Proqramını təsdiq edib. Bununla yanaşı, Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin bir müddət öncə dərc olunan, humanitar və ictimai elmlərlə bilavasitə bağlı olan məqaləsi elm sahəsində olan çatışmazlıqlara diqqəti daha da artırdı. Bu məqalədə elmdə olan nöqsanlar göstərilməklə bildirilib ki, elm sahəsindəki müxtəlif məsələlərə aid nöqsanlar aradan qaldırılmalıdır. Eyni zamanda elmdəki neqativ halların aradan qaldırılması üçün daha ciddi addımların atılmasının labüd olduğu və gələcək inkişafının konkret yolları göstərilib. Əslində bu cür nöqsanlar dəqiq elmlər sahəsində də rast gəlinir.

Bütün bunları nəzərə alaraq qeyd etmək olar ki, elm sahəsində mövcud olan durğunluğun aradan qaldırılması üçün ilk növbədə inkişaf etmiş ölkələrlə, o cümlədən Rusiya ilə elmi əlaqələri gücləndirmək lazımdır.

Məlumdur ki, tarixən Azərbaycan elmi həmişə dünyada məşhur olub. Sovet dönəmindən başlayaraq Azərbaycanda müxtəlif elm sahələrinin (fizika, riyaziyyat, biologiya, kimya və s.) inkişafında Rusiyada olan alimlərlə əlaqələrin genişləndirilməsi mühüm rol oynayıb. Göstərilən sahələrdə olan Azərbaycan alimlərinin yetişməsində Rusiyada olan elmi məktəblərin böyük rolu olub ki, bu da ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasına rəhbərlik etdiyi dövrü əhatə edir. Belə ki, həmin illərdə Azərbaycandan çoxlu sayda tələbə və aspirantlar Rusiyanın müxtəlif şəhərlərinə (Moskva, Sankt-Peterburq, Kazan və s.) göndərilərək elmi mütəxəssislər kimi formalaşıblar.

Qeyd etmək lazımdır ki, elm o vaxt daha güclü olur ki, alimlər dünya elmində olan ən yüksək elmi nailiyyətlərdən, nəticələrdən, o cümlədən texnologiyalardan istifadə edə bilsinlər.

Buna görə də ilk növbədə elm və texnika cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrlə, o cümlədən Rusiya ilə elmi tədbirlərdə qarşılıqlı iştirakı və həmçinin, elmi əməkdaşlığı intensiv şəkildə bərpa etmək və gücləndirmək vacibdir. Bunun üçün ilk növbədə alimlərimiz ezamiyyətlərə yollanmalı, elmi institutların fəaliyyətləri ilə tanış olmalı və sair mərhələlərdən keçməlidirlər. Bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm ki, elmlər namizədi və yaxud elmlər doktoru adını almaq istəyənlər gedib xaricdə müəyyən laboratoriyalarda işləməklə təcrübə mübadiləsi keçməlidirlər.

1982-84-cü illərdə mən Moskva şəhərində N.D.Zelinski adına Üzvi Kimya İnstitutunda Azərbaycan MEA Rəyasət Heyətinin qərarı ilə elmi-tədqiqat işləri aparmışam. Orada olduğum müddətdə eyni zamanda M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, D.İ.Mendeleyev adına Kimya Texnologiya İnstitutunda və M.V.Lomonosov adına Zərif Üzvi Sintez Texnologiyası institutlarında olan konfrans və elmi seminarlarda iştirak etmişəm. Bu dövrdə mənim Rusiyanın kimya sahəsində ən tanınımış və istetadlı alimləri ilə birbaşa işləmək və təcrübə aparmaq imkanlarım olmuşdur. Bu isə öz növbəsində, ümumiyyətlə, tədqiqatçının elmi fəaliyyətinə, ciddi tədqiqatlar aparmasına və kariyerasına çox müsbət təsir göstərir. Mənim kimi bir sıra Azərbaycan alimlərinin inkişafında bu cür elmi əlaqələrin müsbət rolu olub. Bu istiqamətdə Rusiya elmi institutları və təhsili ilə olan zəifləmiş əlaqələrimiz 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra bərpa olunmağa başlayıb. Əlbəttə, bu əlaqələri birdən qurmaq mümkün deyil, amma ümummilli liderimiz Azərbaycan elminin, təhsilinin inkişafı naminə çalışırdı ki, bu iş müsbət istiqamətə yönəlsin.

Hazırda postsovet ölkələrinin elm sahəsindəki problemləri oxşar səviyyədədir. O cümlədən, Rusiyada da bu kimi müəyyən çətinliklər olmasına baxmayaraq, burada hər halda elmi ənənə və məktəblər öz varisliyini itirməyib. Bu isə bir daha Rusiya elmi mərkəzləri ilə əməkdaşlığı genişləndirmək zərurətini yaradır. Bir məsələni də qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya elm-təhsil mərkəzləri ilə əməkdaşlıq edib, öz elm və təhsilimizi inkişaf etdirmək üçün ən yaxşı hallardan biri də Azərbaycanda son dövrlərdə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin filialının açılmasıdır. Bu filialda bir neçə fakültə, o cümlədən də kimya fakültəsi fəaliyyət göstərir. Lakin gələcəkdə bu fakültələrin artırılması daha məqsədəuyğun olardı. Bu universiteti qurtaran tələbələrin daha sonralar magistratura, doktorantura və digər elmi fəaliyyətləri birbaşa Rusiya alimləri, professorları və akademikləri ilə əlqədə olacağı təqdirdə bu sahədə müsbət nəticələr gözləmək olar. Bu isə elmimizin və təhsilimizin inkişaf etdirilməsi baxımından ən effektiv yollardan biridir.

Beləlikə, bir daha qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycanın elmi inkişafı üçün digər xarici ölkələrlə yanaşı, Rusiya elmi mərkəzləri ilə də əməkdaşlıq edərək birgə çalışmaq və tədqiqatlar aparmaq lazımdır”.

İlkin

Palitra. -2010. – 5 may. – S.6.