İKT sahəsində səriştəli kadrların formalaşması üçün maddi-texniki bazanın səviyyəsi qənaətbəxş olmalıdır

Layihə çərçivəsində İKT sektoruna aid təcrübəli, savadlı və peşəkar kadrlarımızın formalaşması məsələlərinə də toxunmağı lazım bildik. Çünki sözügedən sahə getdikcə dünya çapında daha çox aktuallıq kəsb etməyə başlayıb. Belə ki, hazırkı informasiya əsrində İKT sahəsi aparıcı və cəmiyyətin inkişafını yönləndirən ən əsas sahələrdən birinə çevrilib. Cəmiyyətin müasir inkişaf şərtlərindən biri hazırda məhz İKT sektorunun inkişafı ilə sıx şəkildə bağlıdır. Bu baxımdan ölkəmizin İKT sahəsi ilə bağlı mövcud olan vəziyyət, problemlər və onların həlli yolları kimi məsələlərə toxunmağı məqsədəuyğun hesab edirik. Eyni zamanda ölkəmizdə bu sahəyə aid kadr qıtlığının olması da tez-tez gündəmə gətirilir və bildirilir ki, İKT sektorunu inkişaf etdirmək üçün birinci növbədə bu mütəxəssis çatışmazlığı aradan qaldırılmalıdır. Həmçinin onu da nəzərdən qaçırmaq lazım deyil ki, insan kapitalının formalaşması prosesində İKT sahəsi üzrə mütəxəssislərin çəkisini və rolunu artırmaq müasir ictimai inkişaf məqsədlərinə xidmət etmiş olardı.

“Orta məktəblərdə informatikanı tədris edən normal, yüksək səviyyəli kadrların sayı çox azdır”

Mövzu ilə bağlı bizə fikirlərini bildirən ekspert Osman Gündüz ölkəmizdə sözügedən sahə üzrə daha çox hansı konkret sahələr üzrə kadr çatışmazlığı olduğu ilə bağlı belə düşünür: “Orta məktəblərdə informatikanı tədris edən normal, yüksək səviyyəli kadrların sayı çox azdır. Bu kadrların sayının olduqca çox olmasına ehtiyac duyulur. Çünki bu ixtisaslarla bağlı çoxlu sayda vakant yerlər var. Halbuki həmin vakansiyalar hazırda başqa ixtisaslara aid mütəxəssislər tərəfindən doldurulur. Bu fənni tədris etmək ayrı-ayrı fənn müəllimlərinə həvalə edilir. Məsələn, fizika müəllimi, riyaziyyat, bəzən hətta, bədən tərbiyəsi müəllimi bu fənni tədris edir. Bəzən isə mühasib işləyən şəxsləri də informatikanı tədris etməyə göndərirlər. Ona görə də biz hesab edirik ki, ali məktəbləri bitirən, xaricdə bu cür ixtisaslarla bağlı təhsil alan və İKT üzrə ixtisaslaşan mütəxəssislər bu problemi həll etmək üçün bir plan hazırlanmasına cəlb edilməlidirlər. Eləcə də müvafiq qurumlar, dövlət orqanları bu məsələni ciddi nəzarətə götürməlidirlər. Bununla bağlı olaraq biz də bir təklif irəli sürürük. Məsələn, xüsusi olaraq məktəblərdə İKT sahəsi üzrə laborant hazırlayan bir kollecin yaradılması lazımdır. Bu məsələ gündəmə gətirilə bilər. Yəni orta məktəblərdə informatika fənni üzrə kadr problemini həll etmək üçün bu, əsas addımlardan biri olmalıdır. Yoxsa informatikanın tədrisində keyfiyyət əldə etmək mümkün deyil. Biz bunun üçün orta məktəblərə normal hazırlıq səviyyəsi olan peşəkar kadrlar göndərməliyik ki, sonra İKT bilgiləri üzrə şagirdlərdən normal keyfiyyət tələb edək”.

“Ali məktəblərin əksəriyyətində hələ də köhnə proqramlaşdırma dilləri tədris olunur”

Məlum olduğu kimi, İKT sahəsi çox geniş bir sahədir və burada müxtəlif istiqamətlər üzrə kadrların hazırlığına ciddi ehtiyac duyulur. Konkret hansı istiqamətlər üzrə daha çox ehtiyac duyulduğu ilə bağlı fikirlərini bildirən O.Gündüz onu da dedi ki, orta məktəblərdə İKT üzrə laborantlardan başqa, tədrisdə internet, məktəbin bununla bağlı şəbəkəsi, kompyuterlərə xidmət və sair məsələlər nəzarətə götürülməlidir: “Bir sözlə, bir istiqamət məhz orta məktəblərlə bağlıdır. İkinci istiqamət isə ali məktəblərdə müasir proqramlaşdırmanın tədrisi ilə bağlıdır. Bizim ali məktəblərin əksəriyyətində hələ də köhnə proqramlaşdırma dilləri tədris olunur. Bu isə İKT üzrə keyfiyyətli təhsil səviyyəsinə uyğun deyil. Çünki dünyada artıq bunlardan istifadə olunmur. Amma bizdə hələ də bu köhnəlik qalmaqdadır. Çünki müəllimlərimiz ancaq bunu bilirlər. Ona görə də hesab edirəm ki, xarici ölkələrdə müasir proqramlaşdırma dillərini öyrənməklə bağlı çoxlu təyinatlar lazımdır. Xarici təhsil alan gənclərimiz bu sahədə ixtisaslara yiyələndikdən sonra ölkəyə qayıdıb yeni və keyfiyyətli İKT təhsilinin standartlaşmasında yaxından töhfələrini verməlidirlər. Çünki hazırda bu sahədə ciddi problem duyulur”.

“Mobil, “Java” texnologiyaları ilə bağlı sahələrdə çatışmazlıqlar var”

Mütəxəssisin sözlərinə görə, üçüncü məqam dövlət orqanlarında və özəl şirkətlərdə sistem proqramlaşdırması, yeni proqramlaşdırma dillərində hazırlanacaq məhsulların yaranması ilə bağlı da ciddi problemlərin, çatışmazlığın olması ilə əlaqədardır: “Məlumdur ki, müxtəlif texnologiyaların bir-birinə inteqrasiyası prosesi gedir. Hər gün bu cür məsələlərlə bağlı KİV-dən də yeni inormasiyalar alırıq. Bu inteqrasiya prosesində isə bizdə də müvafiq, vahid proqram məhsulları olmalıdır ki, onların üzərində iş aparılsın. Bunun da əldə edilməsi üçün sırf peşəkar kadrların mövcudluğu lazımdır. Onlar ən yeni İKT texnologiyaları ilə işləməyi və onları İKT sistemimizə tətbiq etməyi bacarmalıdırlar. Amma qeyd etdiyimiz kimi, bu sahədə kadrlarımız defisit təşkil edir”.Çatışmazlığa misal olaraq O.Gündüz bir sıra sahələrin də adını çəkdi: “Məsələn mobil, “Java” texnologiyaları ilə bağlı sahələrdə bununla bağlı çatışmazlıqlar var. Bu istiqamətlərdə bizdə kadrlara ehtiyac var və ehtiyac zaman keçdikcə daha da artmaqdadır. Amma bunun qarşılığı olaraq həmin sahələr üzrə yeni kadr artımını müşahidə etmirik”.Yeni İKT texnologiyalarının tətbiq edilməsi ilə bağlı şəraitin yaradılması, bunun üçün lazımi və müasir avadanlıq və texnologiyaların mövcudluğu da əsas şərtlərdən biridir. Bu baxımdan İKT sahəsində ciddi və səriştəli kadrların formalaşması üçün maddi-texniki bazanın ümumilikdə səviyyəsi də qənaətbəxş olmalıdır. Bununla bağlı ekspert öz fikirlərini belə bildirdi: “Bu sahədə də bizdə hələlik bir sıra problemlər mövcuddur. Ümumiyyətlə, bu problemlərə bir qədər qlobal və ciddi yanaşsaq, bizdə İKT bazarında müəyyən bir anlaşılmazlıq var. Yəni bu sahədə sərbəst, azad rəqabət, inkişafa ciddi stimul verən şəraitin olması zəruridir. Bizdə hələ belə bir rəqabət şəraiti tam formalaşmayıb. Bu sahədə özəl tərəflərin fəaliyyətinə ciddi şərait yaratmaq lazım gəldiyi bir halda, hələ də dövlətin İKT-də xüsusi çəkisi ağırlıq təşkil edir. Məsələn, adicə internet bazarını götürsək, bu sahədə dünyada analoqu olmayan bir situasiya ölkəmizdə var. Belə ki, bu bazarda dövlətin nəzarətində olan provayderlər özəl provayderləri sıxışdırıraraq, onlara çox az rol ayırıb. Dövlətin özü burada qiymətləri diktə edir. Konkret qeyd etsək, “Aztelekom” və “Bakinternet” provayderləri dövlətin internetlə bağlı subyektləri sayılır və onlar bazarda əksər imkanları ələ keçiriblər. Bunlar kommersiya ilə məşğuldurlar. Özəl provayderlər son illərdə bunlarla rəqabətə tab gətirə bilmirlər. Ona görə də bu problemə ciddi diqqət yetirmək lazımdır”.Ekspertin sözlərinə görə, bu məsələdə başqa bir məqam da xüsusi olaraq qeyd edilməlidir: “Bu məsələyə köklü yanaşma birinci ondan ibarət olmalıdır ki, bu cür kommersiya və ticarətlə məşğul olan provayderlər özəlləşdirilməlidir. Bunun üçünsə tədrici addımlar atılmalıdır. Çünki onlar birdən-birə özəlləşdirilə bilməz. Hər halda, bu özəlləşdirilmə prosesinin əsası qoyulmalıdır və nəticədə həm provayderlər, həm də operatorlar özəlləşdirilməlidir. Daha sonra isə İKT bazarında Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin kommersiya və tənzimləmə səlahiyyyətləri ləğv edilə bilər. Bundan başqa isə bazarda bütün beynəlxalq aləmdə olduğu kimi, müstəqil tele-kommunikasiya şurası yaradılmalıdır. Məhz dövlətin də normal fəaliyyətinə diqqət yetirməli olduğu belə bir şura bazarda müvafiq fəaliyyət tənzimləmələri ilə məşğul olmalıdır. Belə olarsa, sözügedən sahədə vəziyyət xeyli yaxşılaşacaq və qabaqcıl standartlar tətbiq edilmiş olar”.

İlkin

Palitra.- 2010.- 8 noyabr.- S. 11.