«Telekanallarda nümayiş olunan bəzi
proqramlar məktəblilərə mənfi təsir edir»
Layihə çərçivəsində
müsahibimiz Biləsuvar şəhər Nizami Gəncəvi
adına 1 saylı tam orta məktəbin psixoloqu Azər
Kazımlıdır:
- Ölkəmizdə təhsilin inkişafı ilə bağlı genişmiqyaslı islahatlar həyata keçirilir. Müxtəlif dövlət proqramlarının reallaşdırılması nəticəsində təhsilimizdə ciddi uğurlar əldə edilməyə başlanıb. Bu gün respublikamızın hər bir bölgəsində yeni və müasir məktəblər inşa edilib və bu proses hələ də davam edir. Ehtiyac duyulan yerlərdə yeni məktəblərin inşasının həyata keçirilməsi dövlətimizin bu sahəyə nə qədər ciddi yanaşdığını göstərir. Üstəlik, yeni inşa edilən məktəblər bütün müasir avadanlıqlarla təmin edilir, həmin məktəblərin birbaşa internetə çıxışının olması yenilikləri təqib etməyə imkan verir. Dövlətin maddi imkanları artdıqca büdcədən təhsil sahəsinə ayrılan vəsaitlər də artır. Ötən illərin statistikasına diqqət edəndə aydın görürük ki, bu sahəyə ayrılan vəsaitlər artan templə davam edir. Dövlətin inkişafının nəticəsidir ki, bu gün minlərlə gəncimiz dünyanın nüfuzlu ali məktəblərində təhsil alır. Bu əslində dövlətin ölkənin gələcəyinə yatırdığı ciddi sərmayədir. Həmin gənclər təhsillərini başa vurduqdan sonra respublikamıza qayıdaraq ölkəmizin inkişafına öz töhfələrini verəcəklər. Hazırda təhsil sahəsində ölkəmizdə görülən işlər onu deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə respublkamızda təhsillə bağlı bütün problemlər həllini tapmış olacaq.
- Məktəblərdə psixoloqların işinin əsasını nə təşkil etməlidir?
- Məktəblərdə
psixoloji xidmətin əsas vəzifəsi şagirdlərin təlim
və tərbiyəsi sahəsindəki çətinlikləri,
onların şəxsi və intellektual inkişafındakı
qüsurları aradan qaldırmaq, bununla da təlim-tərbiyə
sahəsində məktəbdə aparılan işin səmərəliliyini
yüksəltmək, sosial cəhətdən fəal yüksək
ideya inamına malik şəxsiyyətin
formalaşdırılmasında pedaqoji kollektivə köməklik
göstərməkdən ibarətdir. Məktəbdə
psixoloji xidmət fəaliyyətinin aktual istiqaməti
şagirdlərin təlim və tərbiyəsindəki bu və
ya digər çətinliklər, onların
davranışlarında, ünsiyyətlərində, şəxsiyyətlərinin
formalaşmasındakı qüsurlarla bağlı
bugünkü problemlərin həllinə yönəldilmiş
istiqamətdir. Məktəbin gündəlik
həyatında həmişə bir sıra problemlərə
rast gəlmək olur və müəllim, şagird, valideynlərə
konkret kömək göstərməyə ehtiyac duyulur ki,
bunlar məktəbdə psixoloji xidmətin bugünkü
mühüm vəzifəsi hesab olunur. Psixoloji
tədqiqatlar artıq çoxdan sübut edib ki, şagirdin
psixi inkişafında baş verən bu və ya digər
qüsuru aradan qaldırmaq əvvəlcədən həmin
qüsurun baş verməsinin qarşısını almaqdan
qat-qat çətindir. Buradan isə
psixoprofilaktik işlərin əhəmiyyəti xüsusi olaraq
diqqəti cəlb edir. Həmin cəhət
məktəbdə psixoloji xidmət zamanı da nəzərə
alınmalıdır. Profilaktik işlər
başlıca olaraq məktəb təlimi prosesində
uşaqların psixi inkişafında baş verə biləcək
qüsurların qarşısını almaq məqsədilə
həmin inkişafın gedişi üzərində nəzarətin
təşkilindən ibarətdir. Müəllimlə
birlikdə psixoloq şagirdin əqli inkişafında və
şəxsiyyətinin formalaşmasında müəyyən
qüsurların, yayınma hallarının baş verməsinə
səbəb ola biləcək xüsusiyyətləri
aşkara çıxarmağa cəhd göstərərək
müvafiq tədbirlər həyata keçirməlidir. Bu zaman
birinci növbədə uşağın həyatının
keçid mərhələləri, məsələn, onun əsas
fəaliyyət növünün kəskin şəkildə dəyişməsi
ilə nəticələnən məktəbə daxil olma
dövrü, yaxud yeniyetməlik dövrünün
başlanması və s. üzərində nəzarətə
xüsusi yer verilməlidir. Məktəbdə
psixoloji xidmət fəaliyyətində müəllim,
şagird və valideynlərlə aparılan məsləhət
işləri əsas yerlərdən birini tutur. Məktəb psixoloqlarının apardığı
bu cür məsləhətlər fərdi və qrup
halında keçirilə bilər. Hər
ikisində əsas məqsəd bu və ya digər çətinliklərin
mahiyyətini açmaq və onları aradan qaldırmaq
üçün müvafiq psixoloji yollar göstərməkdən
ibarətdir. Adətən məktəb psixoloqu ilə məsləhətləşməyə
valideynlər daha çox ehtiyac hiss edirlər.
- Psixoloqlara tələbatın artması nə ilə
bağlıdır?
-
Yaşadığımız dövr elədir ki, təkcə
məktəblərdə deyil, digər sahələrdə də
psixoloqlara ciddi ehtiyac hiss edilir. Bunun da müxtəlif
səbəbləri var. Amma mən bir məqamı xüsusi
olaraq vurğulamaq istəyirəm. Bu da istəsək
də, istəməsək də, hər birimizin evinə, həyatına
daxil olan televiziyalarla bağlıdır. Televiziyalarda
nümayiş olunan filmlər, müxtəlif proqramların gənc
nəslə təsiri çox böyükdür. Düşünürəm ki, bizim telekanallar da məktəbli
və yeniyetmələrə çox mənfi təsir göstərir.
İlk növbədə zorakılıqdan bəhs
edən filmlərin nümayiş etdirilməsinə ciddi nəzarət
olunmalıdır. Təbii ki, internetin də
burada mənfi rolu var. Doğrudur, internet və ya televiziyalara
qadağa qoymaq olmur. Amma gərək
televiziyalarımız bu məqamı diqqətdə
saxlasınlar. Proqramların tərtib olunmasına
psixoloqların cəlb edilməsi daha yaxşı ola bilər. İnternet oyunlarının
geniş yayılması və bu oyunların əksəriyyətinin
döyüş, adam öldürmə səhnələri
ilə zəngin olması da uşaqlara mənfi şəkildə
təsir edir. Təəssüf ki, bizim
özümüzün milli internet oyunlarımız yoxdur.
Ona görə də uşaqlarımızı,
şagirdlərimizi zorakılığı təbliğ edən
oyunlardan qorumalıyıq. Bu onların
psixoloji durumuna cəddi şəkildə təsir edir. Məktəbdə psixoloq həm də ona görə
lazımdır ki, şagirdlər arasında, yaxud da müəllimlə
şagird arasında hər hansı bir anlaşılmazlıq
yarandıqda həmin problemi yoluna qoysun. Bundan
əlavə məktəb psixoloqu şagirdlərə evlərində
valideynləri ilə yaşadıqları problemin həllində
də köməklik göstərməlidir. Psixoloq məktəbdə hər hansı bir konfliktin
yaranmasını da gözləməli deyil. Belə
halların baş verməməsi üçün psixoloq məktəblilərlə
yaxından iş aparmalıdır. Onların hər birinin
problemi ilə
- Çalışdığınız məktəbdə
şagirdlərlə işinizi necə qurmusunuz?
- Bildiyiniz kimi, şagirdlər
müəllim məsləhətləri ilə yanaşı
psixoloq məsləhətləri ilə də maariflənirlər.
Mən də bu işdə psixoloq proqramına əsasən
şagirdlərlə psixoloji problemlərin həlli və təhlili
ilə bağlı profilaktik tədbirlər həyata keçirir,
diskussiyalar aparıram. Əlbəttə
ki, məktəb psixoloqlarının əsas vəzifələrindən
biri də hər bir şagirdə fərdi yanaşmaq,
onların qabiliyyətini, motiv və maraqlarını,
xarakterini aşkara çıxarmaq, inkişaf etdirməkdir.
Bu cəhətdən şagirdlər arasında
müşahidələr aparır, ünsiyyət qurmaqla bir
sıra psixi xüsusiyyətlərini üzə
çıxarır, təhsildə geri qalmanın psixoloji səbəblərini
müəyyənləşdirirəm. Dövrün
tələblərinə uyğun olaraq şagirdlərin
intellektual səviyyələrini inkişaf etdirir, istedadlı
uşaqlarla məşğul oluram. Bundan
başqa şagird-şagird, şagird- müəllim, müəllim-müəllim,
şagird-valideyn münasibətlərinin də düzgün
qurulması ilə bağlı işlər həyata
keçirirəm. VII-XI siniflər
arasında apardığım müxtəlif anket
sorğuları və testlər də bu işdə səmərə
verib. Məktəbdə psixoloji iqlimin
yaradılması, müəllim kollektivinin, eləcə də
valideynlərin psixoloji maarifləndirilməsi psixoloqdan
çox asılıdır. Şagirdlər
müxtəlif ailələrdən gəlir, aldıqları tərbiyə
də təbii ki, eyni deyil. Həm də nəzərə
almaq lazımdır ki, bəzi valideynlərin insan
psixologiyası ilə bağlı bilikləri çox
kasaddır. Məktəbdə psixoloji xidmətin
əsas istiqamətlərindən birini psixoloqun müəllimlərlə,
valideynlərlə və şagirdlərlə
apardığı konsultativ işlər təşkil edir.
Ailə və məktəb iki əsas sosial institut
kimi uşaqların təlim-tərbiyə və sosiallaşma
prosesinə, şəxsiyyətinin inkişafına əsaslı
təsir göstərir. Ona görə də
ailə tərbiyəsindən çox şey
asılıdır. Təcrübə
göstərir ki, bəzi ailələrdə uşağın
tərbiyəsi üçün zəruri olan psixoloji şərait
yaradılmadığı, onun psixoloji xüsusiyyətləri
nəzərə alınmadığına görə bir
sıra psixi çətinliklər meydana gəlir. Bu cür çətinlikləri aradan qaldırmaqda
ailəyə psixoloji xidmətin rolu böyükdür. Təməli
düzgün qurulmayan tərbiyənin nəticəsidir ki, yeniyetmələr
“küçə mühiti”nə alışır, arzuolunmaz
qrupların təsiri altına düşür,
narkomaniyanın geniş vüsət aldığı dövrdə
onun aludəçisinə də çevrilə bilirlər. Bunu nəzərə alaraq IX-XI sinif şagirdləri
ilə ''Narkomaniya ölümə açılan
qapıdır '' mövzusunda vaxtaşırı maarifləndirmə
işi aparıram. Onlarla peşə
yönümü ilə bağlı, eyni zamanda ilboyu vətənpərvərlik
mövzusunda söhbətlər aparıb onları
düzgün yola yönəltməyi özümə borc bilirəm.
Orduda xidmətlə bağlı psixoloji
hazırlıq işlərinin aparılması şagirdlərdə
hərbi xidmətə marağı artırır, onlarda vətənə
ləyaqət, torpağa məhəbbət hislərini
artırır. Peşə
yönümünə gəldikdə isə bununla
bağlı işlər aparıram, şagirdlərə
müxtəlif peşələrin xüsusiyyətlərini, bu
peşə sahiblərinin cəmiyyətdə nə kimi yer
tutduğunu, ictimaiyyət tərəfindən necə qarşılandığını
başa salmaq işimin əsas məğzini təşkil edir.
Qeyd edim ki, şagirdlərin fənn-sınaq imtahanları, fənn
olimpiadaları, eləcə də ali məktəbə
hazırlıqla bağlı özlərində stressi dəf
etmək bacarığını formalaşdırmaq, onları
belə sınaqlara psixoloji cəhətdən hazırlamaqda
biz məktəb psixoloqlarının üzərinə
düşən əsas vəzifələrdən biri də
onlarla aparılan özünəinamla bağlı söhbətlərdir.
Təbii ki, bütün bunların müvəffəqiyyətlə
nəticələnməsində məktəb rəhbərliyi
bizə yaxından kömək etməlidir və edir. Bu
baxımdan Biləsuvar şəhər Nizami adına
1 saylı orta məktəbdə psixoloqlara əməli kömək
göstərilməsi nümunəvi formadadır.
Anar Miriyev
Palitra.- 2011.- 20 aprel.- S. 10.