Arif Həşimov: “Akademiyada varisliyi qorumalı, eyni zamanda elmi mütləq gəncləşdirməliyik”

AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, akademik Arif Həşimovun “Azadinform”a müsahibəsini təqdim edirik:

- Arif müəllim, ölkə rəhbərinin iştirakı ilə akademiyanın illik ümumi yığıncağı keçirildi. Burada Prezident bir sıra təkliflər irəli sürdü. Onlardan biri də AMEA-da aqrar bölmənin yaradılması oldu

- Cənab Prezident akademiyanın illik ümumi yığıncağındakı çıxışında Azərbaycanda ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələsinə toxundu, gələcəkdə ərzaqla bağlı respublika qarşısında duran problemlərin həllində müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün aqrar bölmənin yaradılmasını qeyd etdi. Orada bunun əhəmiyyəti bir daha vurğulandı və qarşıya qoyulan məsələlər göstərildi. Prezidentin bütün tapşırıq və tövsiyələrini Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası öz fəaliyyətində əsas götürüb.

- Bununla bağlı qarşıda hansı vəzifələr durur? AMEA bu işlərin reallaşmasına hazırdırmı?

- Elmlər Akademiyasında fəaliyyət göstərən Biologiya Elmləri Bölməsi əvvəllər aqrar sahələrə aid olan məsələləri əhatə edirdi. İndi bu bölmə daxilində olan elmi-tədqiqat institutları və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin sərəncamında olan elmi-tədqiqat institutları tərəfindən qarşıya qoyulan məsələlər birlikdə həll edilməlidir. Qeyd edim ki, AMEA bu yaxınlarda iş planını dəqiqləşdirəndə bu sahədə qarşıya çıxan məsələlərin həllini də təhlil edib.

- Arif müəllim, toplantıda o da vacib məsələ kimi qarşıya qoyuldu ki, elmi tədqiqatların ölkədə aparılan iqtisadi siyasətlə bağlılığı diqqətdə saxlanılmalıdır.

- İclasda bu məsələ də bu və ya digər formada öz həllini tapdı. Məsələn, orada akademiyanın üzvlərinin çıxışında Azərbaycanda neft istehsalının hansı səviyyədə saxlanılması məsələsinə toxunuldu. Prezident öz yekun çıxışında göstərdi ki, doğrudan da ölkəmizin neft istehsalı elə bir səviyyədə saxlanılmalıdır ki, bu, bütün qarşıya qoyulan məsələlərin həllini təmin etmiş olsun. Yəni bugünkü hasilatın səviyyəsi, bunun gələcəkdə artırılıb-artırılmaması və sair. Yəni bütün bu proseslər elm tutumlu tədqiqatlar nəticəsində tənzimlənə bilər. Bu, Prezidentin dediyi kimi, təkcə akademiyanın alimlərinin deyil, eləcə də Azərbaycan elmi ictimaiyyəti qarşısında duran vəzifələrdən biridir. Düzdür, Prezident nefti misal kimi dedi, ancaq o biri sahələrdəki məsələlər də eyni formada həll edilməlidir. Yəni bütün bu işlərin həlli elmə söykənməlidir.

- Arif müəllim, elm, təhsil, iqtisadiyyatın birliyinin yaradılması da digər bir vəzifə kimi qarşıya qoyulub. Bu proses necə qurulmalıdır?

- Prezident göstərdi ki, elm, təhsil bir sahədir. Bütün bunlar zəncir kimi bir-birilə bağlıdır. Həm təhsilin inkişafı, həm də elmi kadrların yetişdirilməsi və elmi nəticələrin istehsalatda tətbiqi bir-birilə əlaqəlidir. Prezident göstərdi ki, hər üç məsələ bir yerdə həll edilməlidir. Burada elmi kadrların hazırlanmasına da xüsusi diqqət yetirilməlidir. Kadrların hazırlanması da təhsil prosesi ilə bağlıdır. Bu prosesdən sonra kadrların aldığı elmi nəticələr istehsalatda tətbiq edilməlidir. İstehsalatda tətbiq üçün isə ən vacib məqamlardan biri innovasiya yönümlü elmi-tədqiqat işlərinin həyata keçirilməsidir. Yığıncağın ən böyük nəticəsi ondan ibarətdir ki, elmi ictimaiyyətimiz bir daha əmin oldu ki, Azərbaycan dövləti və onun rəhbəri elmə çox böyük üstünlük verir, gələcəkdə də ölkənin inkişafını elmin inkişafı ilə bağlayır, elm xadimlərinin əməyini yüksək qiymətləndirir, onlara böyük ümidlər bəsləyir, eyni zamanda da onlardan çoxlu yaradıcılıq işi gözləyir.

- AMEA-da struktur islahatı da toplantının bir mövzusu oldu. Sizcə, bu islahatlar necə aparılmalıdır?

- Prezident də dedi ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası struktur islahatları ilə bağlı təklifi özü hazırlayıb verməlidir. Yəni hansı strukturda hansı islahatların aparılması təklifini birbaşa akademiyanın özünə tapşırdı. Biz də işimizi elə qurmalıyıq ki, bu islahatlar həm dövlətin, həm də xalqın inkişafına yönəlsin.

- Bəs, islahatlarla bağlı hansısa planlarınız var?

- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, ümumiyyətlə, ölkə elmi ictimaiyyəti öz işini Prezident tərəfindən təsdiq olunmuş elmin inkişaf strategiyası üzərində qurur və həmin strategiyaya uyğun olaraq tədbirlərimizi həyata keçiririk. Həm toplantıda qarşıya qoyulan məsələlər, həm də strategiyada əks olunanlar birgə həll edilməlidir. Digər tərəfdən də gənclərin elmə olan marağını artırmaq və onların əməyini stimullaşdırmaq lazımdır. Yeri gəlmişkən, bu günlərdə Prezident tərəfindən gənclərin inkişafı ilə bağlı dövlət proqramı təsdiq olunub. Yaxşı olar ki, həmin proqram çərçivəsində veriləcək təkliflər vəhdət təşkil etsin. Odur ki, yığıncaqdakı tapşırıqlar və strategiyada qoyulan məsələləri bir yerdə həll etməliyik. Bu istiqamətdə də akademiya müvafiq işlərini davam etdirəcək. Digər tərəfdən, gələcəkdə akademiyanın bölmələrində və həmçinin Rəyasət Heyətində bu kimi məsələlər müzakirə ediləcək, müəyyən edilən prioritetlərə yenidən baxılacaq. Ancaq bu prioritetlərə yenidən baxmaqla elə başa düşülməsin ki, onları dəyişəcəyik. O prioritetlər qoyulan məsələlərin həllinə cavab verirsə, onlar yenidən baxılaraq daha da təkmilləşdiriləcək.

- Yer gəlmişkən, islahatlarla bağlı YUNESKO mütəxəssisləri ilə iş birliyiniz də var.

- YUNESKO-nun tövsiyələrinə baxacağıq. Ümumiyyətlə, elmin inkişafına, elmi potensialın qorunmasına, elmi potensialdan istifadənin səmərəliliyinin artırılmasına aid hər hansı təklifə akademiyada baxılacaq və bu təkliflərin ən əhəmiyyətlisini qəbul edərək onlardan öz işimizdə istifadə edəcəyik.

- Yığıncaqda Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı sanballı elmi əsərlərin çoxaldılması təklifi də var.

- Aydın məsələdir ki, bu əsərlərin hamısı məqsədyönlü aparılmalı və çap edilməlidir. Bu əsərlər təkcə Azərbaycan dilində deyil, eyni zamanda müxtəlif xarici dillərə tərcümə olunaraq geniş oxucu kütləsinə çatdırılmalıdır. Elə olmalıdır ki, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması məsələsində olan hansısa informasiya boşluğu vaxtında doldurula bilsin. Ədalət bizim tərəfdədir, tarixi faktlar Azərbaycanın xeyrinədir. Ona görə də bu faktların düzgün, elmi əsaslarla dünyaya çatdırılması qarşıya qoyulub. Bu, yığıncaqda da bir daha akademiya qarşısında yeni məsələ kimi qoyuldu. Bundan irəli gələn məsələləri həll etmək üçün Humanitar və İctimai Elmlər Bölməsinin institutları, ilk növbədə Tarix İnstitutu bu sahədə gördükləri işin səmərəliliyini daha da artırmalı və müəyyən təkliflər hazırlayıb verməlidir.

- Arif müəllim, təhsil sistemində kadrların yaşlanması, onların təqaüdə göndərilməsi məsələsi də son vaxtların gündəmindədir. AMEA-da da kifayət qədər yaşlı kadr var. Akademiya bu məsələni müzakirə edibmi?

- Biz bu məsələyə baxırıq. Ümumiyyətlə, həm elmdə, həm də təhsildə yaş müəyyən çərçivə daxilində olmalıdır. Hər hansı bir elmi nəticələrin alınmasında yaş məsələsinin böyük əhəmiyyəti var və biz həmişə çalışırıq ki, ümumi yaş həddi gəncləşsin. Ancaq biz yaşlı nəsildən də imtina edə bilmərik və onlardan istifadə etməliyik. Gənc nəslin yetişməsi üçün əvvəlki nəslin təcrübəsindən də istifadə olunmalıdır. Yəni elmi varisliyin qorunması məsələsi burada öz əksini tapmalıdır. Ona görə də biz həm akademiyada varisliyi qorumalı, həm də elmi mütləq gəncləşdirməliyik.

- Arif müəllim, gənclərin təhsildən ayrılaraq hərbi xidmətə göndərilməsi də son vaxtlar aktual mövzuya çevrilib. Bu məsələyə sizin yanaşmanız necədir?

- Dövlət maraqları imkan verərsə, istərdik ki, həm magistraturadan, həm də doktoranturadan gənclərin hərbi xidmətə çağırılmasına möhlət verilsin. Bu məsələ həll olunsa, məqsədəuyğun olardı. Ümumiyyətlə, təhsilin ardıcıllığının pozulmaması üçün bu prosesin reallaşması daha yaxşı olar. Hesab edirik ki, bu, müsbət nəticə verə bilər, çünki hərbidən qayıdanın elmə yönəlməsində müəyyən mənada problemlər var.