“Elektron elm mühiti yaratmaq istəyirik”

Prezident yanında Elmin İnkişafı Fondunun elmi-tədqiqat proqramlarının, layihələrinin və digər elmi tədbirlərin maliyyələşdirilməsi məqsədilə qrantların verilməsi üzrə 2011-ci il üçün 1-ci müsabiqəsi çərçivəsində 82 qalib layihə müəyyənləşdirilib. Qaliblər arasında olan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun “Azərbaycan milli elmi informasiya resursları və elmi istinad indeksinin formalaşdırılması mexanizmlərinin işlənməsi” mövzusundakı layihəsinin icrasına 130 min manat ayrılıb.

Bu layihə 2 il müddətində həyata keçiriləcək. AMEA İTİ-nin direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Rasim Əliquliyev fondun keçirdiyi müsabiqəni müsbət qiymətləndirib və deyib ki, bu, elmimizin inkişafına öz töhfəsini verəcək: “Bilirsiniz ki, Elmin İnkişaf Fondu Azərbaycan xalqının, dövlətinin marağını operativ olaraq təmin etməyə xidmət edən, bu istiqamətdə aparılan elmi araşdırmalara həm fərd, həm kollektiv olaraq prioritet mövzulara, problemlərə elmi, maliyyə dəstəyi vermək üçün Prezidentin təşəbbüsü ilə yaradılmış bir qurumdur. Əlbəttə ki, Azərbaycanın büdcəsindən elmi qurumlara müəyyən vəsaitlər ayrılır. Bu vəsaitlər hesabına hər bir qurum öz fəaliyyətini qurur, müəyyən smetası var və o smeta əsasında fəaliyyətini həyata keçirir. Yəni, müxtəlif problemlər araşdırırlar, alimlər, elmi kollektivlər bu və ya digər işləri həyata keçirirlər. Amma bundan başqa Azərbaycan dövlətinin qarşısında müəyyən məsələlər var ki, artıq bu məsələlərə operativ reaksiya tələb olunur. Bir də görürsən ki, əvvəlcədən proqnozlaşdırıla bilinməyən prioritetlər ortaya çıxır ki, onlara reaksiya vermək, həll etmək lazımdır. Bu gün Azərbaycanın maraqlarına xidmət edən həm ideoloji, həm də dəqiq elmlər sahəsində müəyyən problemlər var. Xüsusən də dəqiq elmlərdə problemlər daha qabarıq görünür. Dəqiq elmləri iki yerə bölmək olar: fundamental və tətbiqi elmlər. Tətbiqi elmlər adından da göründüyü kimi, haradasa tətbiq olunur və müəyyən qədər vəsait əldə edə bilir. Amma bu gün fundamental elmlərin bazarlarda müəyyən vəsaitlər əldə etməsi, özünü dolandırması real görünmür. Onu da nəzərə çatdırım ki, bu təkcə Azərbaycanda deyil, bütün dünyada belədir. Hətta dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrində fundamental elmlər bazar iqtisadiyyatının predmeti olmur. Yəni, ona pul verən, maliyyə ayıran investorlar olmur, olsa da çox nadir hallardadır. Çünki çox riskli məsələdir ki, fundamental elmlərə pul ayırasan, müəyyən müddətdən sonra bəhrəsini görəsən. Ona görə də fundamental elmlərin qayğısını dövlət öz üzərinə götürür. Yəni, fundamental elmlərə qayğı göstərmək, onu inkişaf etdirmək dövlət büdcəsi çərçivəsində həyata keçirilir. Azərbaycanda bu prinsip gözlənilir. Tətbiqi elmlər özlərinin məhsullarını həm daxili, həm dünya bazarına çıxara bilir. Amma hər halda bu sahəyə də diqqət ayırmaq vacibdir. Ona görə də mən Elmin İnkişafı Fondunun bu istiqamətdə atdığı bütün addımları təqdir edirəm”.İnstitut rəhbərinin sözlərinə görə, qalib olmuş layihələrin əksəriyyəti ilə tanışdır və bu layihələrin hamısı Azərbaycan dövlətinin, cəmiyyətinin maraqlarına xidmət edir, elmi əhəmiyyətə malikdir.

Elektronlaşdırılan Azərbaycan elmi

İnstitutun layihəsi və onun mahiyyətindən söz açan R.Əliquliyev bildirib ki, bu layihə Azərbaycan cəmiyyətinin və elmi ictimaiyyətin marağına cavab verən mövzudur. Direktor, burada elektron elmin formalaşdırılmasının əsas xətt kimi götürüldüyünü bildirdi: “Burada əsas məqsəd Azərbaycan alimlərinə açıq informasiya resurslarını Azərbaycana gətirmək, ölkədə lazımi informasiya resurslarını yaratmaq və onları alimlərə təqdim etmək, onların materiallarını bir yerə toplamaq, provayder kimi dünyaya çatdırmaq bizim məqsədimizdir. İkincisi isə bu resurslar formalaşarsa resursların içərisində jurnalların elektron versiyası olacaqsa, bu o deməkdir ki, artıq Azərbaycan alimlərinin çap etdirdiyi məqalələr də bu mühitdə olacaqsa onların qiymətləndirilməsi məsələsi də mühümdür.Bilirsiniz ki, dünyada ayrı-ayrı fəaliyyət növlərində olduğu kimi, elmi fəaliyyətin özündə də indikatorlar, ölçmə texnologiyaları, qiymətləndirmə texnologiyaları tətbiq olunmaqdadır. Qeyd etdiklərimin ümumi adı elmmetriyadır, yəni elmin özünün ölçülməsi texnologiyasını işləmək lazımdır. Dünyada belə bir mexanizm var. İnkişaf etmiş ölkələrin özlərinin ölçmə, qiymətləndirmə texnologiyaları, elmi məqalələri qiymətləndirən müxtəlif indeksləri mövcuddur. Bizim alimlər də orada iştirak edirlər. Xüsusən bizim institutun əməkdaşları həmin o yüksək indeksli jurnallarda çap olunurlar. Bunların hamısı çox gözəldir, amma eyni zamanda hər bir ölkənin özünün elmi siyasəti olmalıdır. Azərbaycan elminin ümumi siyasətinin tərkibində elmi doktrinası, onun da özünün qiymətləndirilməsi, statistikanı aparması, elmi araşdırmaları qiymətləndirmək, yəni həm kollektivin, həm fərdin, həm də başqa sahələrdə qiymətləndirmə mexanizmini işləyib hazırlamaq lazımdır. Çünki ölçü, qiymətləndirmə olmasa, səmərəli qərar qəbul etmək, idarə etmək olmur. Bütün bunları nəzərə alaraq, elektron elm mühiti yaratmaq məqsədi güdürük. Bu informasiya resurslarının arxasında da milli qiymətləndirmə mexanizmi olmalıdır. Bu layihə çərçivəsində bizim də qarşımıza qoyulan vəzifə ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda milli informasiya strukturu formalaşdıraq və onun əsasında milli istinad indekslərinin işlənməsini, qiymətləndirilməsini həyata keçirək. Bu layihə çərçivəsində alimlərimizin məqalələrini indeksləşdirmək, qiymətləndirmək, müəyyən reytinq cədvəllərinə gətirmək, bunun vasitəsi ilə də problemlərin həll vəziyyətinin qiymətləndirilməsinə nail olmağa çalışacağıq. Bütün bunlar elmin idarəçiliyinin səmərəsinin artırılması üçün çox gözəl əsas verəcək. Bir sözlə Elmin İnkişafı Fondunun müsabiqəsində qalib olan layihəmizdə əsas məqsədimiz açıq olan milli informasiya strukturunun formalaşdırılması və milli istinad indeksinin müəyyənləşdirilməsi üçün metodikanın hazırlanmasıdır. Çalışacağıq ki, bu istiqamətdə bütün səylərimizi birləşdirib qarşıya qoyulan məqsədə çataq”.

Qrant vəsaitləri alimlərin sosial-iqtisadi durumuna müsbət təsir edəcək

R.Əliquliyev qrant vəsaitlərinin ayrılmasının alimlərin sosial-iqtisadi durumuna da müsbət təsir göstərəcəyini deyir. Onun sözlərinə görə, qrant vəsaitlərinin xərclənməsi olduqca şəffaf olacaq və hər qəpik elmə, alimlərə xərclənəcək: “Hazırda qrupu formalaşdırıram, institut daxilindəki potensialı işə cəlb edirəm. Hətta kifayət etməsə, ayrı-ayrı qurumlarda fəaliyyət göstərən alimləri də bura cəlb edəcəyəm. Bizim məqsədimiz ondan ibarətdir ki, həmin o resursları formalaşdıraq. İki il ərzində çevik bir elmi qrupun yaradılması, onlara müəyyən proqram çərçivəsində maliyyə vəsaiti verilməsi nəzərdə tutulub”.R.Əliquliyev onu da qeyd edib ki, qrant layihələrinin tətbiq olunmasında əsas məqsədlərdən biri də elm sahəsində çalışanların sosial-iqtisadi problemlərinin həll olunmasıdır. Onun fikrincə, layihənin həyata keçirilməsi bu yöndə də müsbət nəticələr verəcək: “Elmin İnkişafı Fondunun da məqsədi ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın marağına xidmət edən elmi problemləri maliyyələşdirsin və alimlərin əməkhaqlarına əlavələr gəlsin. Bu zaman alimlərin dolanışığı daha yaxşı olar, onlar da daha yaxşı işləmək üçün stimul əldə edərlər. Bizim institutda çalışanlara bu istiqamətdə şərait yaradılır. Çünki bizim müxtəlif yerlərdən gəlirlərimiz olur. Biri var büdcə təşkilatı kimi verilən maaşlar, biri də var ki, əlavə olaraq innovativ xarakterli layihələrdə işləyərək əmək haqqı almaq. Hər bir layihədə kimin fəaliyyətində faydalılıq nisbəti necədirsə, ona müvafiq əməkhaqqı alır. Elmin İnkişafı Fondunun müsabiqəsində qalib olan layihəmizdə çalışan əməkdaşlarımız da ayrılan vəsaitdən yararlanacaqlar. Yəni həm elmi araşdırmalar, nailiyyətlər əldə olunacaq, həm də bu nailiyyətlərə imza atan alimlərimiz qazanacaqlar. Bir sözlə, bir qədər aşağı sosial-iqtisadi təminatları yüksəlmiş olacaq. Hesab edirəm ki, bu kimi layihələr davamlı olmalıdır, elmə, elm adamlarına qayğı və diqqət artırılmalıdır”.

Nigar

Palitra.- 2011.- 26 avqust.- S.10.