Azərbaycan modern dövlətə çevrilib

Prezident İlham Əliyevin dövlət başçısı kimi fəaliyyətə başladığı vaxtdan prioritet olaraq elan etdiyi sahələrdən biri də cəmiyyətin modernləşməsi məsələsidir. Müasir cəmiyyətin və infrastrukturun yaradılması və müasir insanın formalaşdırılması isə Prezidentin modernləşmə siyasətinin əsasını təşkil edir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın modernləşməsi siyasəti elmi əsaslarla aparılır.

Bu çərçivədə elmi şəkildə əsaslandırılmış proqramlar üzrə ölkənin bütün infrastrukturunun, cəmiyyət həyatının bütün sahələrinin müasirləşdirilməsini nəzərdə tutan ardıcıl və intensiv tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Beləliklə, modern inkişafa əsaslanan konsepsiyalar dəqiq düşünülmüş dövlət proqramları çərçivəsində reallaşmaqda, Azərbaycan insanının həyat səviyyəsini, bilik və vərdişlərini, peşəkarlıq xüsusiyyətlərini daim artırmaqdadır. Prezidentin “neft kapitalı insan kapitalına çevrilməlidir” müddəası bu gün çoxistiqamətli bir şəkildə müasir, dünya çağırışlarına və tələblərinə, qabaqcıl toplumlar arasındakı rəqabətə qabil cəmiyyətin formalaşdırılmasını şərtləndirir. Həmçinin modernləşmiş infrastrukturun idarə edilməsi məqsədilə müasir, güclü elmi bazaya malik milli kadr potensialı, insan kapitalı formalaşdırılır. Millət vəkili Ceyhun Osmanlı bu məqamla bağlı qəzetimizə bildirir ki, modernləşmə siyasəti və insan kapitalının formalaşdırılması ilk növbədə islahatçı kadrlar sinfinin yaradılması, formalaşdırılması, gənclərin dövlət proqramı əsasında xaricdə təhsilə göndərilməsi, özəl təhsilin inkişaf etdirilməsi, son beş ildə 2000 yeni məktəbin tikilməsi və sair önəmli məqamlarda üzə çıxır. Deməli, insanların yaradıcı düşüncəsinin, təhsilinin, peşəkarlığının inkişafı, hər kəsə münasib, yüksək təhsil şəraitinin yaradılması birbaşa olaraq insanların inkişafına, modernləşməsinə gətirib çıxarır. Bu isə ümumilikdə cəmiyyətin modernləşməsi deməkdir. Milət vəkili bildirir: “Bu gün Azərbaycanda bütün istiqamətlərdə görülən işlər - yol, infrastruktur, təhsil, səhiyyə infrastrukturu və digər sahələrin inkişafı dövlət proqramlarına əsaslanır. Dövlət proqramlarını təsdiq edən şəxs birbaşa Prezidentdir. Onun arzu və istəkləri bu proqramların modern bir şəkildə həyata keçirilməsində və yüksək nəticələr əldə edilməsində özünü göstərir. Modern düşüncənin bir göstəricisi odur ki, proqramlar eləcə də əhalinin arzu və istəklərinə əsaslanır. Əlbəttə ki, cənab Prezidentin sözü də həlledicidir, amma insanların arzu və istəkləri də nəzərə alınır. Məsələn, “Azərbaycan gəncliyi 2011-2015-ci illərdə” Dövlət Proqramı təsdiq olunmazdan öncə işçi qrup yaradılmalı idi. Prezidentin şəxsi təşəbbüsü ilə gənclərlə görüş keçirildi. Gənclərin özündən onların bütün düşüncələri öyrənildi və nəzərə alındı. Yalnız ondan sonra proqram hazırlandı. Əlbəttə, Prezident qaldırılan hər bir təklifə öz tövsiyələrini verdi. Qaldırılan təkliflər tövsiyələrlə birlikdə öz əksini tapdı. Xalqın istəklərinin nəzərə alınması və öz həllini tapması üçün proqrama salınması, vaxtında icra olunması ümumilikdə modernləşmə siyasətinin parlaq göstəricisidir”. Bu cür göstəricilərdən də bəlli olur ki, ölkə rəhbərliyi qarşısına modern inkişaf hədəfləri qoyanda və bunun reallaşmasına başlananda inamlı bir şəkildə bütün cəmiyyətin modernləşməsinə birbaşa təsir göstərilir. Bu, modernləşmə kursunun Azərbaycanda alternativsiz və prioritet olduğunu göstərir. Çünki ən əsas məsələ insan kapitalı, insanın müasir tələblərə uyğun olaraq yüksək hazırlığı məsələsidir. Azərbaycan insan kapitalını inkişaf etdirməklə yanaşı, buna uyğun intellektual infrastruktur və şəraiti də formalaşdırır. Bu sırada intellektual kapitalın formalaşdırılmasının xüsusilə böyük önəmi var. C.Osmanlı misal olaraq bildirir: “Məsələn, ölkədə Diplomatiya Akademiyası kimi bir brendin meydana gəlməsi və yaxud da özəl universitetlərin inkişafı, qeyri-neft sektorunun prioritetlərindən biri kimi turizmin, təhsil turizmi anlayışının yaranması, universitet kampuslarının yaradılması ideyalarının ortaya çıxması və bunun müqabilndə tələbə qismində 3-4 illik daimi turistlərin ölkədə olması bütövlükdə insan kapitalının inkişafına gətirib çıxaracaq. Bunlar isə cəmiyyətin inkişafının yeni indekslərinə nail olunmasına səbəb olacaq”. Qeyd edək ki, insan kapitalının formalaşması məsələsində elmi-texniki sahənin inkişafı və modern texniki ixtisaslara kütləvi yiyələnmə də əsasdır. Bu gün bir çox inkişaf etmiş dövlətlər, xüsusilə də Yaponiya, Cənubi Koreya kimi “Asiya möcüzələri” məhz sözügedən sahəyə aid mütəxəssislərin çiyinlərində yüksəliblər. Ölkəmizin də hazırkı inkişafı, gələcək perspektivləri elmi-texniki sahələrin inkişafına və bu sahədə müasir kadrlara ehtiyac zərurəti yaradır. Əslində bu sahəyə aid ənənə çoxdan formalaşıb. Məsələn, neft-qaz yataqlarının işlənməsi, neftin dünya bazarlarına nəql olunması, neft-kimya sənayesi və sair. Bununla belə, bu sahələrin daha da inkişaf etdirilməsi, yaxın gələcəkdə metallurgiya, qida, elektrik, su təchizatı, ekologiya və başqa istehsal və nəzarət sahələrinin inkişafı üçün yüksək ixtisaslı mühəndis kadrların hazırlığı planlaşdırılır. Bununla yanaşı ölkənin elmi-texniki bilik mərkəzinə çevrilməsi və texnologiya ixrac etməsi üçün də yenə texniki sahələrə daha çox diqqət ayrılmaqdadır. Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqəti ilə bu sahələrdə müasir kadrların inkişafı prosesi başlayıb. Bu məqamla bağlı olaraq bizə fikirlərini Xəzər Mühəndisləri İctimai Birliyinin(Caspian Engineers Society) sədri, BP şirkətinin mütəxəssisi Rüfət Əzizov bildirir: “Prezidentimizin 2011-ci ilin aprel ayında gənclərlə görüşü zamanı ən çox yadımda qalan sözlər də məhz onun elmi-texniki sahələrdə gənclərin inkişafı barədə söylədikləridir. Cənab Prezident qeyd etdi ki, hər bir dövlətin inkişafı onun təbii sərvətlərinə deyil, intellektual potensialına bağlıdır. Bir sıra məqamlara diqqət yetirəndə Prezidentin dediklərini anlamaq çətin deyil. Bu sahədə düşünülmüş bir strategiyanın olduğunu hiss etmək olar. Bu yolun əsası artıq Azərbaycan dövləti ilə xarici şirkətlər arasında neft kontraktları bağlananda qoyulmuşdu. Bəlkə də 10-20 il sonra başa düşəcəyik ki, neft kontraktlarının bizə qazandırdığı əsas müsbət məqamlardan biri mühəndis kadrların inkişafı olub. Bütün bunlar gözümün qabağında baş verdiyi üçün bunu tam əminliklə deyə bilirəm. Həmin neft kontraktlarının sayəsində ölkədə mühəndislər üçün iş yerləri açıldı, xarici şirkətlər qarşısında milli kadrların inkişaf etdirilməsi məsələsi qoyuldu. Gənclərin bu sahələrə yönəlməsi kütləvi hal aldı, ümumiyyətlə mühəndislik sahələri prestijli sayılmağa başladı. Artıq 2000-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq, mühəndislik sahələrində xaricdə və daxildə təhsil alan gənclər ölkədən getmədilər, əksinə, əksəriyyət qayıtdı, mövcud imkanlardan istifadə və təcrübə əldə etdi. Bu, təbii şəkildə baş verdi, heç kimi süni şəkildə ölkəyə qaytarmaq mümkün deyil”. R.Əzizov bildirir ki, Prezidentin qətiyyətli addımları sayəsində dövlətimiz gücləndikcə, Dövlət Neft Şirkəti vasitəsilə xaricdə investisiyalarımz artmaqdadır. Bu investisiyalardan da bəlkə ən çox qazanan sonda yenə gənclər olacaq: “Artıq gənclərimiz beynəlxalq şirkətlərdə təcrübə qazanaraq peşəkar mühəndislərə çevriliblər və dövlətimizin idarə etdiyi layihələrdə məsuliyyətli vəzifələr tuta bilərlər, artıq bu proses başlayıb. Əgər 15 il qabaq bir amerikan və ya ingilis Azərbaycana xarici işçi kimi gəlib yüksək maaş alırdısa, indi artıq azərbaycanlılar dövlətimizin layihələrini icra etmək üçün xarici ölkələrdə xarici işçi kimi yüksək maaşlar almağa başlayıb. Bu proseslər yenidir, lakin əminəm ki, getdikcə güclənəcək. Burda da yenə çoxplanlı bir yol düşünüldüyü görünməkdədir”. R.Əzizov deyir ki, Prezidentin səyləri nəticəsində neft sənayesilə yanaşı digər sahələrin də tədricən inkişafı, xüsusən inşaat, qida, informasiya texnologiyaları və sair sahələrdə olan kadrlara da yol açılır. Yeni sahələrin inkişafı xüsusilə müasir biliklər, xarici şirkətlərlə danışıqlar tələb edir, burda da yenə də liderlik gənclərin əlinə keçir. Eyni zamanda Prezidentin planlı addımlarının nəticəsi olaraq gənc mühəndis kadrların, mühəndislik peşəsinin inkişafı sürətlə gedir: “Bunun müsbət nəticələrini gələcəkdə daha çox görəcəyik. Artıq bu sahələrdə gənclərimizin inkişafı o həddə gəlib çatıb ki, 3000 manatlıq maaşa belə bəzən gənclərimizi cəlb etmək mümkün olmur. Əgər 10 il qabaq xarici şirkətlərə girib işləmək “böyuk xoşbəxtlik” hesab olunurdusa, indi artıq gənclərimiz bəzən oturub düşünürlər, onlara gələn təkliflər üzərində fikirləşirlər. Çox rahatca yüksək maaşlı işi tərk edib digərinə keçə bilirlər. Bu isə o deməkdir ki, elmi-texniki potensial gənclərimizdə müəyyən güvənc yaradır. Bu özünəinamı dəfələrlə beynəlxalq konfranslarda hiss etmişəm. 10-20 il qabaq əgər tədbirlərə qulaq asmağa gedirdiksə, indi artıq getdiyimiz yerdə ən yaxşı olmağa, tədbirlərə liderlik etməyə, heç kimdən geri qalmamağa çalışırıq. Artıq bizdən də öyrənməyə başlayırlar, artıq biz kiməsə təlim verə bilirik, artıq azərbaycanlı portreti insanların gözündə dəyişməkdədir. Müqayisə aparsaq, 25-35 yaşlı azərbaycanlı və erməni gənclərin dəyərləri arasında, təsəvvür etmədiyimiz dərəcədə fərqlər var. Xüsusən texniki sahələrdə olan gənclərimizin dəyəri öz erməni yaşıdları ilə müqayisədə dəfələrlə çoxdur. Bunu təkcə ermənilər deyil, bir çox Avropa, Asiya və MDB ölkələri ilə müqayisədə görmək olar. Bu, məhz Prezidentin məqsədyönlü siyasətinin nəticəsidir. Prezidentimizin elmi-texniki sahələrə verdiyi önəm sənaye ilə yanaşı təhsildə də özünü göstərməkdədir”. R.Əzizov deyir ki, xaricdə təhsillə bağlı proqramda da elmi-texniki sahələrə üstünlük verilib: “Xaricdə təhsilə göndərilənlərin 50-60%-i mühəndislər və təbiət elmlərinə aiddir. Həqiqətən müxtəlif ölkələrdə azərbaycanlı gənclərin heç bir maddi problemlə üzləşmədən təhsil almalarını görmək adamda inanılmaz milli qürur hissi oyadır. Nəhayət, bir neçə gün öncə Prezidentin sərəncamı ilə Bakı Ali Neft Məktəbi yaradılması qərara alınıb. Hesab edirəm, bu da çox mühüm və dəyərli addımdır. İnanıram ki, bu ali təhsil müəssisəsi dünyanın güclü neft məktəbinə çevriləcək”. Bu fikirlərdən də göründüyü kimi, Prezidentin təşəbbüsü ilə reallaşan hər bir proqram və ya layihə insan kapitalının inkişaf prinsiplərini özündə əks etdirir. İldən -ilə artan büdcə, sosial sahədə artan ödəmələr, insan təminatı və insan inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən, planlaşdırılan yeni layihələr, daha yaxşı peşəyə yiyələnməyə, yeni iş yerlərinin tapılmasına, sağlamlığın qorunmasına böyük şərait yaradır. Nəticədə insan kapitalı öz mahiyyətini daha dərinləşdirmiş olur. Önəmli məsələlərdən biri odur ki, Prezident İlham Əliyevin modernləşmə kursu sivil ictimai münasibətlərin, müasir siyasi təfəkkürün formalaşmasına, milli birliyin, vətəndaş həmrəyliyinin güclənməsinə aparır. Millət vəkili, politoloq Aydın Mirzəzadə bu məqamla bağlı bizə bildirir: “Əgər vətəndaş dövlətin qayğısını öz üzərində hiss edirsə, vətəndaş öz azadlığını cəmiyyətdə reallaşdıra, istəklərini təmin edə və özünü təkmilləşdirmək üçün şərait görə bilirsə, onda onun sivil yanaşma tərzi, ictimai təfəkkürü də yüksəlmiş olur. Vətəndaş öz hüquqlarından tam istifadə edirsə, onda şüur da yüksəlir, milli birlik də yaranmış olur. Vətəndaşın dövlətlə təması daha yüksək dəyərlərə və ictimai mənafeyə, milli maraqlara dayanmış olur”. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, modern, dünya rəqabəti ilə ayaqlaşan cəmiyyət formalaşdıqca, Azərbaycanın çatmaq istədiyi hədəflər daha da qloballaşır və regional kontekstdən çıxır. Azərbaycan öncəki illərdə daha çox regional kontekstdə dəyərləndirilirdisə, artıq Azərbaycan təşəbbüşçü, iddialı dünya ölkəsinə çevrilib. Qarşımızda qlobal inkişaf və liderlik hədəfləri durur. C.Osmanlı bu barədə qeyd edir: “Məsələn, BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzvlük dediyinizə misaldır. Burada tək Avropa deyil, bütün dünya ölkələrinin problemlərinin həlli ilə bağlı məsuliyyət daşıma etibarı özünü göstərmiş olur. Yaxud dünya mədəniyyət müsabiqələrində qalib gəlməyimiz mədəni inkişafımızıın da keyfiyyətcə yeni, daha modern kontekstdə və intensiv davam etdiyini göstərir. Bütün bunlar qlobal dünya hədəflərini qarşıya qoyduğumuzu və modernləşmə əsasında həmin hədəflərə çatmağımızı göstərir. 2020-ci il olimpiya oyunlarına hazrılıqla bağlı Azərbaycanın iddialı ölkələr sırasına qoşulması özü bir modern hədəfdir və ölkənin hərtərəfli modernləşməsi, standartlara cavab verməsi kontekstində ortaya qoyulmuş iddiadır. Belə bir qlobal yarışa qoşulan ölkə öz infrastrukturundan, insan hazırlığından, idman qurğularından tutmuş, hava limanına qədər hər şeyi modern səviyyədə təqdim etməyə hazırdır”. Deməli, bu məqam da insanlarımızın bir modern və dünya çapında təşəbbüskar ölkə təşkil etməyə başlamasının göstəricisidir. Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin prinsipial siyasəti nəticəsində modern bir cəmiyyət və dövlət kimi formalaşmaqla yanaşı, dünyanın qlobal öncüllərindən biri kimi çıxış edir və dünyada da insan inkişafına öz töhfəsini verməyə qərarlıdır.

İlkin AĞAYEV