Masallıda turizm: əlverişli şərait və müasir standartlar mərhələsi

Ölkənin sürətli iqtisadi inkişafı bütün sahələrin, o cümlədən qeyri-neft sektorunun tərəqqisi üçün geniş perspektivlər açıb. Prezident İlham Əliyev bu barədə həmişə bildirir ki, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi, bu məqsədlə proqramların hazırlanması, investisiyaların yatırılması ölkəmizin gələcəyi üçün çox böyük əhəmiyyət daşıyır. İlk növbədə inkişafı nəzərdə tutulan sahələrin başında isə turizm sektoru gəlir ki, müasir dünyada turizm imkanlarının mövcudluğu təbii sərvətlər qədər əhəmiyyətli və qiymətlidir.

Çünki turizm hazırda dünyada ən gəlirli sahələrdən biridir. Bu gün dünyanın inkişaf etmiş bir çox dövlətlərinin milli gəlirlərinin böyük bir hissəsini turizmdən gələn gəlirlər təşkil edir. Turizmin inkişafı minlərlə yeni iş yerlərinin açılması, gəlirlərin sürətlə artması və şəhərlərin, regionların, kəndlərin tərəqqisi deməkdir. Buna görə də ölkə Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2011-ci ilin “Turizm ili” elan olunması respublikanın inkişafında yeni yollar açır və hədəflər müəyyənləşdirir. Bu baxımdan əlverişli turizm imkanları və resursları olan region və rayonların inkişafı xüsusilə diqqət mərkəzinə götürülüb. Belə rayonlardan biri isə Masallıdır.

Yerləşdiyi coğrafi mövqeyi və təbii gözəllikləri ilə sözügedən rayonda turizmin inkişaf etdirilməsi üçün münbit şərait var. Bu şəraitdən səmərəli istifadə edilməyə çalışılır. Qeyd edək ki, rayonda səfərdə olduğumuz müddətdə biz rayonun turizm imkanları ilə bir daha əyani tanış olduq və müşahidələr apardıq.

Masallı Rayon İcra Hakimiyyətindən aldığımız məlumata görə, son dövrlərdə turizmin müasir standartlara uyğun sürətli inkişafı yönündə xeyli yeni tədbirlər həyata keçirilib. Keçən müddətdə rayonda ilk növbədə mövcud potensial imkanlara malik 31 turist obyekti qeydə alınıb. Bu obyektlərdə 1100-ə yaxın yer var. Bunlardan 70-ni lüks nömrələr, 660-nı 1-ci dərəcəli, 310-nu isə turist dərəcəli nömrələr təşkil edir. Ulduz dərəcəli sertifikata malik mehmanxanalar isə hələki yoxdur. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyindən xüsusi nümayəndələr dəvət olunaraq qeydiyyata alınan müəssisələrin rəhbərləri ilə işgüzar görüşlər keçirilib, xidmət və istirahət obyektlərində çalışanlardan 20 nəfəri Bakıda keçirilən müxtəlif seminar, treninq və s. tədbirlərdə iştirak edib. Hər bir turizm obyekti haqqında foto-stend, foto-albom, bukletlər hazırlanıb, respublikada nəşr olunacaq alboma daxil edilmək üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə göndərilib. Habelə rayonda fəaliyyət göstərən turizm obyektləri və rayonun turizm potensialı haqqında əlavə kitab çıxarılması 2011-2012-ci illərin planına daxil edilib. Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Qəzənfər Ağayevin tapşırığı əsasında hazırlanan bu kitab üç dildə - Azərbaycan, rus və ingilis dillərində nəşr olunacaq.

Rayonun Mədəniyyət və turizm şöbəsi isə obyekt sahibləri ilə 3 ayda bir dəfə olmaqla görüşlər keçirir, təcrübə mübadiləsi aparır, onlara metodik kömək göstərir, qəbul olunan qərar və əmrlərin onlara çatdırılmasını təmin edir: “Bütün turist marşrutları boyu ərazilərin və obyektlərin sanitariya vəziyyəti, meşə ərazisinə yaxın xidməti obyektlərdən tullantıların həmin əraziyə atılmaması üçün xüsusi yerlərin düzəldilməsi, məişət sularının ərazilərə axmaması üçün xüsusi quyuların qazılması, xidmət obyektlərinə kadrların işə qəbulunda müvafiq kriteriyaların qoyulması, arzu edənlərin turizm fakültələrində oxumağa göndərilməsi, istirahət ocaqlarında yanğın təhlükəsizliyi tədbirlərinin görülməsi, turistlərə tarix və mədəniyyət abidələri, görməli yerlər barədə məlumat təqdim edilməsi, əlavə xidmətlərin - ekskursiya, əyləncə, idman oyunları və sair təşkil edilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilir. Rayonda mövcud yerli əhəmiyyətli 88 tarixi abidə, 12 arxeoloji və 9 təsviri sənət abidəsi, habelə ölkə əhəmiyyətli 46 mədəniyyət obyekti turistlərin xidmətindədir. Bundan əlavə 10 mindən çox eksponata malik Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi, müxtəlif gəzinti yerləri, ekoloji və digər turist xidmətləri əsasən mövsümi fəaliyyət göstərməklə həmin məqsədlərə xidmət edir”.

Rayondakı turist obyektlərinin, demək olar ki hamısında dövlət dili - Azərbaycan dilində, bəzi yerlərdə isə ingilis dilində yazılmış lövhələr vurulub, bəzi obyektlərdə ilkin tibbi xidmət şəraiti yaradılıb. Bu sahədə “İsti su” sanatoriyasında tibbi xidmət xüsusilə yaxşı təşkil edilib. “Dəştvənd”, “Masallı” otel və “İsti su” sanatoriyasında işçilər ştat cədvəli üzrə fəaliyyət göstərir. Onu da qeyd qeyd etməliyik ki, Masallının turist şəbəkələri əsasən meşə zolağında yerləşir. 2006-cı ildə lisenziyalı obyekt 5 idisə, indi onların sayı 24-ə çatdırılıb. “Çənlibel”, “Olimp”, “Ulduz”, “Nil bağı”, “Yanar dağ”, “Yeddi bulaq”, “Gülüstan”, “Turist”, “Cənnət bağı” və digər obyektlər lisenziya ilə təmin edilib. Amma 7 obyekt hələ də lisenziyasız fəaliyyət göstərir. Onlardan 2 müəssisə lisenziya almaqla bağlı müvafiq sənədləri Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə təqdim edib. Həmçinin yeni tikilən obyektlərin sahibləri ilə də söhbət aparıldığı, lisenziya almaq barədə müvafiq tövsiyələr verildiyi bildirilir. Primitiv tikililərdən ibarət olan bir-iki obyekt istisna olmaqla Masallının bütün turizm şəbəkələri normal şəraiti olan binalarla əvəzlənib.

Son bir il ərzində rayonumuzun turist obyektlərinin xaricdə tanınması üçün də xeyli işlər görülüb: “2010 və 2011-ci il illəri aprelin 26-dan 30-dək Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Bakıda keçirilən Beynəlxalq turizm sərgisində rayonumuzun turist obyektlərindən 6-sı, “Dəştvənd”, “Dəmirağac”, “İstisu”, “Gülüstan”, “Zirvə” və “Çənlibel” iştirak edib. Həmçinin rayonun turist obyektləri haqqında geniş məlumatı sərgi iştirakçılarına çatırmaqla xarici turistlər üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin xüsusi saytında məlumatlar yerləşdirilib. Respublika sərgisində iştirakçılara rayonun turist obyektləri haqqında 15 min buklet paylanıb. Həmin sərgidə iştirak edən rayonun 6 turist obyektinin hamısı beynəlxalq turizm şirkətlər qrupunun lisenziyasını alıblar. 2010-cu ilin mayında Türkiyədən 5 sahə üzrə mütəxəssis cəlb olunmaqla keçirilən kurslarda rayonun turist obyektlərində çalışan 95 nəfərin iştirakı təmin edilib və onlara sertifikatlar təqdim olunub. Cari ilin iyun ayında isə 3 sahə üzrə mütəxəssis dəvət olunaraq (masa xidməti, menecer, qeydiyyat-qəbul xidməti) 10 günlük kursların təşkil olunması nəzərdə tutulur”.

2010- cu ildə rayonda fəaliyyət göstərən turist obyektləri 13850 nəfər turist qəbul edib. Onlardan 500 nəfər xarici turist olub. Cari ilin I rübündə 3800 nəfər turist qəbul edilib ki, onların 100 nəfəri xarici turistlərdir.Əldə olunan uğurlara baxmayaraq bu sahədə hələ də bir çox nöqsanlar və çatışmazlıqlar qalır. Məsələn, müşahidə etdik ki, bir sıra turist obyektləri hələ də primitiv qaydada, yüksək xidmət göstərilməsi üçün lazımi şəraiti və səviyyəsi olmayan yerlərdə fəaliyyət göstərir. Xüsusən də xidmət səviyyəsinin qənaətbəxş olmaması ilə bərabər ixtisaslı və peşəkar kadrların azlığı bu sahədə mövcud problemlərin əsas səbəblərindəndir. Turizm sahəsində fəaliyyət göstərən bir çox sahibkarlar mövcud problemlərin aradan qaldırılması üçün lazımi təşəbbüskarlıq göstərmir və günün tələbləri ilə uyğunlaşmaq istəməyərək qeyri-peşəkarlıq nümayiş etdirirlər. Rayonda çoxlu tarixi abidələrin, gözəl təbiətin və bir çox görməli yerlərin olmasına baxmayaraq turistlərin bu yerlərə ekskursiyaları təşkil olunmur. Eyni zamanda rayona istirahət məqsədilə gələn şəxslərin mədəni istirahətinin təşkili məqsədilə mədəni-kütləvi tədbirlərin həyata keçirilməsi yetərli səviyyədə deyil. Halbuki turistlərin yüksək istirahətinin təşkili üçün bu sahəyə münasibət kökündən dəyişməli və turist obyektlərimiz müasir tələblərə cavab verə biləcək səviyyəyə gəlməlidir. Bu, rayona gələn turistlərin sayını sürətlə artırardı. Bu sahədə yeni layihələrin həyata keçirilməsi iş adamlarının qarşısında yeni imkanlar açmaqla bərabər çox sayda yeni iş yerlərinin yaradılmasına və rayon iqtisadiyyatının inkişafına müsbət təsir göstərəcək. Həmçinin rayonda fəaliyyət göstərən turist obyektlərində sanitariya və sağlamlıq, təmizlik yaradılması, “İsti su” istirahət mərkəzində müalicə alanlara yüksək səviyyədə tibbi xidmət göstərilməsi üçün əlavə tədbirlərə ciddi ehtiyac var. Eyni zamanda bəzi obyektlərdə azyaşlıların əməyindən qeyri-qanuni istifadə olunması həlli vacib məsələlərdən biri kimi qarşıda durur.

Masallıda turizmin ən orijinal və gəlirli növlərindən biri nə ola bilər?

Müşahidələrimizə əsasən, Masallıda turizmin maraqlı və daha gəlirli ola biləcək bir növünün inkişaf zərurəti barədə bildirmək yerinə düşər. Əslində qeyd edəcəyimiz sahə tək Masallıya yox, ov və balıqçılıq turizmi üçün imkanları olan bütün rayonlara aiddir. Beləliklə, Azərbaycanda inkişaf etdirilməsi çox aktual olan bir sahə var - balıqçılıq turizmi. Balıqçılıq turizmi ölkədə bir sıra standartlar baxımından demək olar ki, yox səviyyəsindədir. Əslində bu sahəni daxili turizmin ən gəlirli sahələrindən birinə çevirmək olar. Məsələn, Rusiyada ardıcıl olaraq neçə ildir ki, balıqçılıq turizmi daxili turizmdə ən gəlirli sahə kimi qeyd edilir, bu sahənin daha da inkişaf etdirilməsi üçün ciddi tədbirlər görülür, investisiya yatırılır. Azərbaycanda isə balıq ovuna maraq və buna şərait heç də Rusiyada olduğundan az deyil. Söhbət qarmaq və ya spininqlə balıq ovundan gedir. Bir sıra əlverişli bölgələr var ki, həmin bölgələrdə əhali tarixən, ənənəvi olaraq balıq ovu ilə məşğuldur. Bu, peşə olaraq balıqçı olanlara yox, sadəcə balıqçılığı hobbiyə çevirmiş insanlara aiddir. Həmin insanların balıq ovuna kütləvi və daimi marağı kənd turizminin bu sahəsinin ciddi inkişafı üçün əsas ola bilər. Amma buna mane olan bir sıra amillər mövcuddur.

Əlverişli turizm bölgələrində (Xüsusilə də cənub bölgəsi - Masallı, Cəlilabad, Lənkəran, Astara, eləcə də Lerik, şimal bölgəsi rayonları, yaxud Muğan - Salyan, Neftçala və sair) iri çaylarla yanaşı çoxlu kiçik göllər var. Həmin göllərin çoxu bu gün imkanı olan ayrı-ayrı adamların fərdi istifadəsindədir. Araşdıranda həmin kiçik göllərin çoxunun ya qeyri-rəsmi, ya da qeyri-qanuni formada fərdi istifadəyə verildiyi bəlli olur. Bu cür fərdi istifadədə olan göllərdən isə adətən qeyri-səmərəli şəkildə yararlanılır, ya da həmin göllərin ətrafı sadəcə çəpərlənir və ora kimsə buraxılmır. Fərdi istifadədə olmayan belə göllər isə çox vaxt baxımsızlıqdan və biganəlikdən quruyur. Belə ki, insanlar müxtəlif məqsədlərlə onların suyunu axıdıb qurudurlar. Yaxud da hansısa restoran ümumi istifadədə olan bir gölün ətrafını çəpərləyərək oradan sırf biznes məqsədləri üçün və yerli camaat üçün təsərrüfat və ümumi istifadədə sərfəli olmayan bir şəkildə yararlanır. Bu, istər yerli əhali, istərsə də ümumilikdə ölkə turizmi üçün qətiyyən sərfəli olmayan bir hal yaradıb.

Araşdırmalar göstərir ki, əvvəllər həmin göllərdə, eləcə də çaylarda və axarlarda çoxlu balıq növləri olub. Yerli əhali balıqçılığa və balıq ovuna çox meyilli olduğundan bu məqsədlə həmin göl və çaylardan çox yararlanıb. Son dövrlərdə isə daha çox yuxarıda bildirilən səbəblər üzündən, eləcə də həddindən ziyadə insan müdaxiləsindən (məsələn, elektrik enerjisi ilə balıq ovlama və sair) balıqlar demək olar ki, yoxa çıxıb. Məsələn, cənub bölgəsində yerli camaat balıq ətindən çox istifadə etdiyinə görə bazarlara üz tutur, balıq ovu həvəskarları isə artıq bu mədəni təsərrüfat növü ilə məşğul olmağa heç bir meydan görmürlər. Yəni artıq qaydalara uyğun balıq ovu üçün demək olar ki, heç bir göl və ya çay qalmayıb.

Halbuki həmin kiçik göllər, eləcə də çaylar balıq ovu üçün yararlı hala gətirilsə, onların əsasında ov turizmi formalaşdırmaq mümkündür. Nəzərə alınmalıdır ki, bu il “Turizm ili”dir, turizmin inkişafı üçün ölkədə ciddi tədbirlər həyata keçirilir. Bu baxımdan istər xarici, istərsə də yerli turistləri cəlb etmək üçün həmin gölləri, eləcə də çayları hazırlayıb, balıq ovu turları təşkil etmək olar. Unudulmamalıdır ki, bir sıra bölgələlərdə balıqdan milli mətbəximizə aid müxtəlif orijinal yemək növləri(o cümlədən ləvəngi) hazırlanır ki, bu da həmin regionların koloritini turistlər üçün daha əsrarəngiz və maraqlı edir. Bu baxımdan əlverişli bölgələrin turizm imkanlarının reallaşdırılması yolları müzakirə ediləndə həmin göllərin və digər su hövzələrinin balıqçılıq potensialı da nəzərə alınmalıdır. Doğrudur, həmin göllər vətəqə əhəmiyyəti baxımından çox da önəmli olmaya bilər, bununla belə, ov turizminə görə onlar böyük səmərə gətirə bilər. Xüsusilə yerli balıq ovçularını kütləvi surətdə turist qismində həmin göllərə cəlb etmək olar. Eləcə də ölkənin başqa yerlərindən həmin turizm bölgələrinə axışan yerli turistlər üçün bu cür kütləvi balıq ovu turları təşkil etmək olar. Bu isə birinci növbədə daxili turizmin inkişafına töhfə verəcək, eyni zamanda qlobal ekoloji gərginliklər fonunda biomüxtəlifliyin qorunması prinsipi ilə balıqçılıq turizmi mədəniyyətini və standartlarını formalaşdırmağa yardımçı olacaq. İstər hökumət, istərsə də qeyri-hökumət təşkilatları bu sahədə effektli təşəbbüslərlə çıxış etsələr, ölkədə qədimdən müəyyən ənənəsi olan turizmin bu maraqlı növünü ən gəlirli sahələrdən birinə çevirə bilərlər. Xarici ölkələrin bu sahədə əldə etdikləri nəticələr də dediklərimizdən xəbər verir.

İlkin AĞAYEV

Palitra.- 2011.- 7 iyun. –S.10.