Azərbaycan özünü taxıl məhsulları ilə təmin edə bilər

“Məqsəd 2015-ci ildə taxıl bitkilərinin məhsuldarlığını 32 sentnerə çatdırmaqdır”

Ölkə başçısının sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2010-cu ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və 2011-ci ildə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında cari ildə önəmli məsələlərdən biri kimi kənd təsərrüfatının inkişafını stimullaşdırmaq üçün əlavə tədbirlərin görülməsi vurğulandı. Bu istiqamətdə görüləcək tədbirlərlə bağlı suallarımızı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Bitkiçilik məhsullarının istehsalı, emalı və ərzaq ehtiyatlarının tənzimlənməsi şöbəsinin müdiri Sabir Vəliyev cavablandırdı:

- Ölkə başçısının sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin ilin yekunlarına dair iclasında ümumiyyətlə kənd təsərrüfatı işçiləri qarşısında çox böyük vəzifələr qoyulub. Çünki ənənəvi olaraq Azərbaycanın torpaq-iqlim şəraitinə uyğun, bölgələr üzrə ölkənin kənd təsərrüfatı sahələri ixtisaslaşdırılıb. 2009-cu ildə ölkədə rekord miqdarda taxıl istehsal olunub. Lakin 2010-cu ilin aprel-may aylarında yağan yağışlar ümumiyyətlə bütün dünyada, o cümlədən ölkəmizdə kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurdu. Ancaq ölkə başçısının apardığı siyasət nəticəsində Baş nazirin rəhbərliyi altında xüsusi dövlət komissiyası yaradıldı. Bir çox aidiyyəti dövlət orqanları, mərkəzi icra orqanları, yəni nazirliklər, komitələr, baş idarələrin də daxil olduğu bir tərkibdə hər bir dövlət qurumu bu fəlakətin vurduğu ziyanın aradan qaldırılması istiqamətində tədbirlər görüblər. Biz fəxrlə qeyd edə bilərik ki, ölkəmizdə bu fəlakətin vurduğu zərərlər heç bir insan tələfatına səbəb olmadı. Ancaq təbii fəlakət nəticəsində təxminən 60 min hektar sahədə ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı bitkilərinə ziyan dəydi, müəyyən miqdarda heyvan tələfatına yol verildi. Buna baxmayaraq lazımi orqanlar, o cümlədən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi qərargah yaratmışdı. Şirvan şəhərində yerləşən bu qərargaha nazirliyin bütün qurumları daxil edilmişdi. Aidiyyəti üzrə hər gün biz ayrı-ayrı rayonlardan insanların etdiyi müraciətlə bağlı lazım olan tədbirlər haqqında Fövqəladə Hallar Nazirliyinə mütəmadi məlumat vermişik. FHN çox çevik şəkildə bu təbii fəlakətin aradan qaldırılması, xüsusilə Meliorasiya Təsərrüfatı Komitəsi ilə birlikdə Kür çayının daşmasının, ayrı-ayrı kəndlərə, yaşayış məntəqələrinə, torpaq sahələrinə vurulan ziyanın qısa müddətdə aradan qaldırılması üçün tədbirlər görüb. Nəticədə torpaq kərpiclə tikilmiş evlərin əksəriyyəti müasir tipli, xüsusi kommunikasiya sistemi ilə təmin olunmuş evlərlə əvəz edilərək, gözəl evlər tikilərək istifadəyə verilib. Hətta biz yerlərdə olarkən əhali ölkə başçısına yaradılan şəraitlə bağlı öz təşəkkürünü bildirib.

- İclasda ölkə başçısı bildirib ki, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün çox mühüm sahə sayılan toxumçuluğu inkişaf etdirməliyik. Bu istiqamətdə hansı tədbirlərin reallaşmasını vacib hesab edirsiniz?

- Son müşavirədə adiyyəti qurumlar qarşısında qoyulan məsələlərdən biri də odur ki, Azərbaycan özünü kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin etməlidir. Xatırladaq ki, 2008-ci ildə “Əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” qəbul edilib. Ümumiyyətlə, toxumçuluq dedikdə buraya kənd təsərrüfatı məhsulları, xüsusilə də meyvə, giləmeyvə bitkiləri, ting də aid edilir. Azərbaycanda son illər, xüsusilə yeni meyvə bağlarının salınması artıqlaması ilə yerinə yetirilib. Bizim üçün ən önəmli məsələlərdən biri dənli taxıl, dənli paxlalı bitkilərin toxumları ilə fermerləri, əkin sahələrini təmin etməkdir. Fərəhli haldır ki, ölkəmiz bu gün özünü bir sıra ərzaq məhsulları ilə təmin edir. Buraya məsələn, kartof, tərəvəz, bostan, meyvə, giləmeyvə daxildir. Bizim ən çox ehtiyacımız buğdaya, buğda ununadır ki, bu, dənli və dənli paxlalı bitkilərin intensiv yolla inkişafı ilə bağlıdır. Yəni intensivləşmə prosesi, yeni texnologiyanın tətbiqi sahəsində məhsuldarlığı qaldırmalıyıq. Fərz edək ki, əkin sahəsinin 60 faizi taxıl, dənli taxıl, paxlalı bitkilər altında gedir. Amma buradan alınan məhsul nə qədərdir? Bugünkü çatışmazlıq ondan ibarətdir ki, hektardan məhsuldarlıq 20-25 sentnerdən yuxarı çıxmır. Bizim qarşımızda qoyulan məqsəd odur ki, 2015-ci ildə taxıl bitkilərinin məhsuldarlığını 32 sentnerə qaldıraq. Mən deyərdim ki, ölkəmiz üçün orta rəqəm azdır. Çünki biz lazım olan tədbirləri, xüsusilə torpaqların münbitliyinin yaxşılaşdırılması, yerlərdə suvarma sisteminin yenidən qurulması, şorakənd torpaqların yuyulmasını başa çatdıra bilsək, yəni hər hektardan məhsuldarlığı qaldıra bilsək, Azərbaycan özünü tam təmin edə bilər. Bizim təcrübələr göstərir ki, Qarabağ, Qərb bölgəsində, Şirvan və ayrı-ayrı zonalarda qabaqcıl texnologiyalar tətbiq edən insanlar var və nəticədə həm yerli, həm də gətirilmiş sortlardan hektardan 60-65 sentner məhsul alırlar. Bu təcrübəni həm dəmyə, həm də suvarılan torpaqda tətbiq etsək, məhsuldarlığı qaldırsaq, yəni ekstentiv yoldan intensiv yola keçsək, sahənin artırılması yox, məhsuldarlığın artırılmasını tətbiq etsək, Azərbaycan özünü taxıl, taxıl məhsulları ilə də təmin edə bilər.

- Ölkədə çörəyin qiyməti ilə bağlı müxtəlif fikirlər səslənsə də, hazırda bu stabillik qalmaqdadır...

- Biz hər il xaricdən, xüsusilə də Qazaxıstandan 1 milyon ton taxıl alırıq. Hətta ötən il Rusiya taxıl ixrac edən ölkə olduğu halda az taxıl istehsal etdiyi üçün idxal etməyə başladı. Ona görə də Qazaxıstanla diplomatik münasibətlər yüksək səviyyədə olduğuna görə taxıl gətirməyə məcbur olduq. Hökumət də qərar qəbul etdi ki, gələn ilə qədər idxal olunan buğda, buğda unu, çəltik bitkiləri əlavə dəyər vergisindən azad olunsun. Bu da çox müsbət haldır və sahibkarlar üçün yaradılan şəraitdir. Bu məhsullar Azərbaycan üçün çox mühümdür, çörək, çörək məhsulları məmulatları çox istifadə olunur. Ona görə də bu sahə daim diqqət mərkəzindədir. KTN tərəfindən qaldırılan bu məsələ ilə bağlı hökumətin qərarı ilə əlavə dəyər vergisindən azad olunduğuna görə görülən tədbirlər nəticəsində çörəyin qiyməti qalxmadı və sabit qaldı. İndi də ölkədə müxtəlif çeşiddə çörək məmulatları istehsal olunur. Çörək sənayesində çox böyük texnologiyalar ölkəmizə gətirilir. Azərbaycanın istehlak bazarına nəzarət gündən-günə yaxşılaşdırılır. Mətbuatdakı çıxışlarımız, xüsusilə də mənim ayrı-ayrı orqanlara tənqidi yanaşmağım öz təsirini göstərir. Tənqid olmasa, inkişaf olmaz. Ayrı-ayrı orqanlarda rəhbərlik deyil, qurumların tərkibində adamlar vardı ki, məhsulların qiymətinin qaldırılmasına şərait yaradırdılar. Biz KİV vasitəsilə bir daha onların yadına saldığımıza və rəhbərlik tədbir gördüyünə görə çörək, çörək məhsullarının qiyməti qalxmadı. Biz istehsalçının marağını qorumalıyıq.

- Ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində hansı yeni addımların atılmasına ehtiyac var?

- Ümumiyyətlə, meyvə, tərəvəz, bütün ərzaq məhsulları əziyyətlə becərilir. Kənd təsərrüfatı bütün sənaye sahələrindən 10 dəfə ağır başa gəlir. Məsələn, təbii fəlakət olan məhsul olmur, ona qarşı mübarizə aparmaq lazımdır. Miçurin də deyib ki, “Heç vaxt təbiətdən mərhəmət gözləmək olmaz”. Ona görə də biz mübarizə aparmalıyıq. İldən-ilə də ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində davamlı tədbirlər həyata keçirilir. Bu, müxtəlif istiqamətlərdə, o cümlədən təhsil sistemində də özünü göstərir. Ölkə başçısının sərəncamı ilə Dövlət Aqrar Universiteti adlanan təhsil ocağında çox böyük yeniləşmə işləri gedir. Ümidvaram ki, kənd təsərrüfatı təmayüllü, lazımlı mütəxəssislər yetişəcək. Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələrində onlar kənd təsərrüfatına rəhbərlik etməlidirlər, özlərini göstərməlidirlər. Dünya miqyasında baş verən bütün elmi-tədqiqat, təcrübə mübadiləsi Azərbaycana gəlməlidir və ölkəmizin kənd təsərrüfatı inkişaf etməlidir. Əhalinin gündəlik tələbatı, yaşayış tərzini yaxşılaşdırmaq üçün mütləq onların normal şəraitdə qidalanması vacibdir. Ölkə başçısı tərəfindən aqrar sahəyə hər il 80, 90, 100, bu il də ayrı-ayrı sahələrin inkişafı üçün 111 milyon manat vəsait ayrılıb. Bu vəsait Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə bölünüb. KTN-də xüsusi dövlət komissiyası var, 5 nazirlik və qurum bu komissiyanın tərkibində iştirak edir. Azərbaycanın taxıla, toxuma olan tələbatı 150-160 min tondur. 2008-ci ildə ölkə rəhbərliyi tərəfindən 5 milyon vəsait ayrıldı və 7 min tondan yuxarı xaricdən taxıl gətirdik. Bu ötən il bizə 70 mindən yuxarı reproduksiyalı toxum verdi. Bizim öz elmi-tədqiqat institutlarımız yerlərdə təcrübə təsərrüfatlarında 1500 ton elit toxum istehsal edir. Bu, gələcəkdə 8-10 dəfə çox reproduktiv toxum istehsal etməyə imkan verir. Qabaqcıl dövlətlərin, xüsusilə BMT-nin ərzaq və kənd təsərrüfatı təşkilatının (FAO) rəhbərliyi altında biz sortları sınaqdan çıxarırıq. Ölkələrarası əməkdaşlıqda KTN fəal iştirak edir. Baxmayaraq ki, bizim müxrəlif nazirliklərlə memorandumumuz var, eyni zamanda dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində olan əməkdaşlıq bizə çox böyük fayda verir. Bitki sortları, yeni heyvan cinsləri ölkəmizə gətirilir və Azərbaycan şəraitində intensiv kənd təsərrüfatının inkişafına kömək edir. Bizim qarşımızda duran əsas məsələlərdən biri odur ki, ixracyönümlü qurumlar yaratmalıyıq.

Nigar

Palitra.- 2011.- 1 mart.- S. 4.