Eldar Aslanov: “Turizm ili” ATİ-nin qarşısında keyfiyyətli kadr hazırlanması vəzifəsini qoyur”

Layihə çərçivəsində növbəti müsahibimiz, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Turizm İnstitutunun (ATİ) tədris işləri üzrə prorektoru, dosent Eldar Aslanovdur:

- Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də dəyişiklik və islahatlar gündəmə gəldi. Ölkənin son illərdə əldə etdiyi iqtisadi uğurlar təhsil sistemində illərlə yığılıb qalmış problemlərin həllinə diqqəti artırıb. Son illərdə təhsilin maddi-texniki bazasını, ədəbiyyat təminatını, normativ-hüquqi bazasını təkmilləşdirmək istiqamətində mühüm işlər görülüb. Ölkədə təhsilin bütün parametrləri üzrə inkişaf etdirilməsi üçün müəyyən işlər görülüb. Məlumdur ki, təhsildə inkişafa yönəlmiş dövlət proqramları icra olunur. On illərlə görülməmiş işlər son bir neçə ildə görülüb. İllərlə yaranmış sovet təhsil ənənələrinin yerini ümumavropa təhsil dəyərlərinin tutması prosesi gedir. Bu zaman sözsüz ki, çətinliklər və nöqsanlar da olur. Əsas məsələ onları görmək və aradan qaldırmaq üçün davamlı səylər göstərməkdir. Bu mənada görülən işləri, Bolonya prosesinin getdikcə dərinləşməsini və son illərdə insanlarımızın təhsilə marağının artmasını nəzərə alsaq, təhsilin inkişafını müsbət qiymətləndirmək olar. Amma unutmamaq lazımdır ki, bu sahədə görüləcək işlər hələ çoxdur. Ən əsası, Azərbaycan kadr ixrac edən deyil, kadr idxal edən, tələbə göndərən deyil, tələbə qəbul edən ölkəyə çevrilməlidir. Azərbaycan bir müddət sonra təhsil biznesindən gəlir əldə edəcək ölkə olmalıdır. Xüsusilə, Yaxın və Orta Şərq ölkələri üçün Azərbaycan münasib təhsilalma yeri ola bilər. Bir sözlə, biz təhsildə yeni və böyük yolun başlanğıcındayıq.

- Turizmin inkişafında kadr potensialının mühüm rolu var. Azərbaycan Turizm İnstitutu bu istiqamətdə fəaliyyətini necə qurub?

- Sözsüz ki, peşəkar turizm xidmətlərini peşəkar kadrlar təklif edə bilər. Heç təsadüfi deyil ki, 2006-cı ildə ATİ məhz ölkədə peşəkar turizm kadrlarına olan böyük ehtiyacdan yaranıb. Bu yaxınlarda yaranmasının 5 illiyini qeyd etdiyimiz ATİ keçən qısa müddət ərzində uğurlu nəticələr əldə edib, gənclərin rəğbətini qazanıb. Belə ki, ildən-ilə ATİ-yə qəbul planlarının artmasına baxmayaraq qəbul balları artmaqdadır. Bu, ATİ-nin gördüyü işlərin və turizm sahəsində təhsilin vacibliyinin dərk edilməsindən irəli gəlir. ATİ ilk ili 2 kafedra və 3 ixtisas və cəmi 200 tələbə ilə fəaliyyətə başlayıb. Bu yalnız bakalavr proqramı üzrə idi. Artıq ATİ-də 7 kafedra, 11 ixtisas, 1300-dən çox tələbə və bakalavr, magistr, əlavə təhsil proqramları üzrə təhsil təşkil olunub. Artıq Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarına əsasən, ATİ-də doktorantura da təşkil olunacaq. Yəqin ki, bu il biz ilk doktorantlarımızı hazırlamağa başlayacağıq. Təhsilin keyfiyyəti və onun beynəlxalq tələblərə uyğunluğu əsas fəaliyyət sahələrimizdəndir. Bunun üçün artıq 5 ildir ki Avstriyanın Krems Universiteti ilə ikili diplom proqramı həyata keçirilir. Həmçinin Almaniyanın Yade Universiteti ilə tələbə mübadiləsi həyata keçirilir. Avropa Birliyinin Erasmus Mundos Proqramının Azərbaycandan olan 3 tərəfdaş ali məktəbindən biri ATİ-dir. Bu proqram çərçivəsində ATİ-nin 40-dan çox müəllim və tələbəsi Avropanın müxtəlif ölkələrində təcrübə və təlimdə iştirak edib və bu gün də etməkdədir. Məncə, ATİ bu istiqamətdə işini günün tələbləri səviyyəsində qurub və bu iş daha da gücləndiriləcək.

- Bu gün abituriyentlərin seçim etdiyi ali təhsil müəssisələri içərisində ATİ ön sıralardadır. Sizcə, bu, təhsilin keyfiyyətindən, yoxsa bu istiqamətdə olan ixtisaslara marağın artmasından irəli gəlir?

- Məncə, bunda hər iki amilin rolu var. Cünki ATİ-nin uğurlarının altında həm də ölkədə turizm sektorunun əsas perspektivli sahələrdən biri olması fikri də yatır. Gənclər Azərbaycanda turizmə böyük ümidlərlə baxırlar və məncə, bu doğru bir yanaşmadır. Həmçinin sözsüz ki, ATİ-də tələbələr üçün yaradılan müsbət mühitin də təsiri az deyil. O cümlədən məzunlarımızın işlə təminatı da 100 % olduğu üçün cəlbedicilik artır. Ona görə də hər iki amilin ATİ-yə marağın artmasında rolu var.

- Bu gün tələbələrin turizm ixtisası üzrə dərsliklər əldə etməsində vəziyyət necədir?

- Bəli, bu gün bu məsələ nəinki ATİ-nin, məncə, bütün ali məktəblərin problemidir. ATİ bu gün Azərbaycanda turizm üzrə ixtisaslaşmış kitabxanaya malikdir. Təxminən 6000-dən çox kitab və jurnala sahibik. Bunlar Azərbaycan, rus, türk, ingilis və digər dillərdədir. Son illərdə kitabxanamızın zənginləşməsində Heydər Əliyev Fondunun, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin köməkliyi böyük olub. Bu yaxınlarda ATİ üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi rus və ingilis dilində 800-dən çox yeni çapdan çıxmış turizm dərslikləri alıb və bunlar kitabxana fondumuza daxil olub. Həmçinin 11 ixtisas üzrə ən son nəşr olunmuş xarici dillərdə olan (xüsusilə, Azərbaycan, rus, türk və ingilis) 260 adda kitab da sifariş edilib. Bu il əsas məqsədimiz bu kitabların bəzilərini Azərbaycan dilinə tərcümə etməklə bağlıdır. 10 əsas aparıcı dərsliyi tərcümə etməyi nəzərdə tuturuq.

- Nazir bildirmişdi ki, üç dəfə imtahan verib kəsilən tələbələrə diplom verilməsin. Belə tələbələrlə qarşılaşırsınızmı?

- 2009/2010-cu tədris ilində ATİ ilk buraxılış üzrə dövlət attestasiyası keçirib. Dövlət attestasiya imtahanına 123 nəfər dördüncü kurs tələbəsindən 108 nəfəri buraxılıb və lazımi miqdarda krediti toplamamış 15 nəfər tələbə isə hələ təhsilini davam etdirəcək. İmtahana buraxılmış tələbələrdən isə 28 nəfəri dil və 11 nəfəri ixtisas imtahanından keçməyib. O cümlədən 5 nəfər hər iki imtahandan qeyri-kafi qiymət alıb. Beləliklə, 74 nəfər ilk məzunlar kimi ATİ diplomunu almaq haqqı qazanıb. 89 nəfər magistraturaya qəbul olunub. Bu səbəbdən də nazirin sözü əsaslıdır və biz yaxın gələcəkdə belə tələbələrlə çox güman ki, qarşılaşacağıq. Çox təəssüflər olsun ki, əvvəllər belə hallar olurdu ki, ali məktəbə daxil olan hər kəs məzun olurdu, bu, adətən 4 ilə olurdu. Artıq bu, heç də yeni sistemlə mümkün olmayacaq. Tələbənin ən tez 4 ilə məzun olmaq şansı var. Bunun üçün onun xüsusi hazırlıqlı olması, dərslərində uğurlu olması tələb olunur. Əgər tələbə 4 ilə bitirmirsə, bu heç də tələbənin ali məktəbdən xaric olunması deyil. O, tələbə kimi təhsilini davam etdirib məzun ola bilər və dünyada adətən belə olur. Amma əgər tələbə dövlət hesabına oxuyurdusa, 4 ildən sonra artıq öz hesabına oxumalı olacaq, oğlanlar yəqin ki, hərbi xidmətə gedib döndükdən sonra qaldıqları yerdən davam edə biləcəklər.

- 2011-ci ilin ölkəmizdə “Turizm ili” elan olunması ATİ-nin qarşısında hansı tələbləri qoyur?

- Bununla bağlı ATİ-də xüsusi komissiya yaradılıb, tədbirlər planı hazırlanıb. O cümlədən ATİ Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə “Turizm ili” ilə bağlı təkliflərini bir müddət əvvəl təqdim etmişdi. Yaxın vaxtlarda “Turizm ili” ilə bağlı tədbilər planının təsdiq olunması gözlənilir. Amma biz bu istiqamətdə fəaliyyətimizi fevral ayından başlamışıq. Eləcə də “Turizm ili” ilə bağlı müxtəlif tədbirlər, konfranslar, təlimlər və s. tədbirlər təşkil olunacaq. Amma bütün bunlarla yanaşı “Turizm ili”nin elan olunması ATİ-nin qarşısında ölkədə turizm sahəsi üçün ehtiyac duyulan kadrlarn sürətlə və keyfiyyətli hazırlanması vəzifəsini qoyur ki, biz də bu vəzifənin öhdəsindən gəlməyə çalışırıq. Bunun üçün qısamüddətli kurslar, ali təhsil proqramı davam edir. Yaxın vaxtda regional səyyar kurslara başlayacağıq. Həmçinin ATİ nəzdində turizm peşə məktəbinin və kollecin yaradılması gözlənilir.

- Öz fəaliyyətində beynəlxalq əlaqələrin qurulmasına xüsusi yer ayıran ali təhsil ocaqlarından biri ATİ-dir. Hazırda bu əlaqələrin genişləndirilməsi istiqamətində hansı tədbirlər həyata keçirilir?

-Yaradıldığı dövrdən etibarən mövcud şərtlərə əsasən ATİ tədris işini Bolonya prosesinin tələblərinə uyğunlaşdırmaqla AKTS-nin (Avropa Kredit Transfer Sistemi) hazırlıqlarına başladı. Əlaqədə olduğumuz beynəlxalq turizm təhsil müəssisələrinin, xüsusilə əsas tərəfdaşlarımızdan biri olan Avstriyanın Krems Tətbiqi Elmlər Universitetinin işi ilə tanışlıq nəticəsində müəyyən nəticələr əldə olundu. Tədris prosesi zamanı qazandığımız təcrübə, müşahidələrimiz nəticəsində aydın oldu ki, hədəflərə çatmaq üçün turizm sahəsində təhsil verən ali məktəbin şəraiti özünəməxsus şəkildə qurulmalıdır. AKTS çərçivəsində bu günədək 6 tələbəmiz xaricdə təhsil alıb. Keçən dövr ərzində ATİ-də Avstriyanın Krems Tətbiqi Elmlər Universiteti ilə akademik anlaşmaya əsasən AATP (Avstriya-Azərbaycan Turizm Proqramı) adlı beynəlxalq qrup təşkil edilib, yerli və xarici ekspertlərin iştirakı ilə tədris prosesi təşkil olunub. Bu proqram ingilis dilini lazımi səviyyədə bilən (“British Council İELTS” 6.0 səviyyəsini alan) ATİ tələbələrindən təşkil olunub. Tədris prosesi tam olaraq ingilis dilində həyata keçirilir və tələbələrin ümumi sayı bu günədək 74 nəfərdir. Əgər 2007-ci ildə cəmi 18 tələbə bu proqrama qəbul olunmuşdusa, 2008-də bu rəqəm 25, 2009-da isə 31 olub. Cari ildə ATİ ilk məzunları ilə yanaşı bu proqram üzrə də ilk məzunlarını (14 nəfər) verdi. Tələbələrimizə turizm sahəsində təcrübə qazanmaları üçün mövcud imkanlar daxilində praktik təcrübə proqramları təklif olunur. Belə ki, 2007-ci ildə 44 nəfər (31 nəfər xaricdə və 13 nəfər ölkədə), 2008-ci ildə 98 nəfər (70 nəfər xaricdə və 28 nəfər ölkədə), 2009-cu ildə 59 nəfər (10 nəfər xaricdə və 49 nəfər ölkədə) və 2010-cu ildə 41 nəfər (30 nəfər xaricdə və 11 nəfər ölkədə) yay tanışlıq təcrübəsinə göndərilib. Xarici ölkələr əsasən Türkiyə, Yunanıstan, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti, Portuqaliya və s. olub. Həmçinin son iki ildir ki ATİ-nin 3-cü kurs tələbələrinin 22 həftəlik istehsalat təcrübəsinə göndərilməsi işi təşkil olunur. 2009-cu ildə 123 nəfər (10 nəfər xaricdə və 113 nəfər ölkədə) və 2010-cu ildə 250 nəfər (30 nəfər xaricdə və 220 nəfər ölkədə) istehsalat təcrübəsi keçiblər. Xarici ölkələr əsasən Türkiyə, Yunanıstan, ABŞ, İsrail, Malta və Ukrayna olub. Məqsədimiz tələbələrin təcrübə qazanmalarına və ölkəmizin mədəniyyətini dünya xalqlarına tanıtmalarına imkan yaratmaqdır. Arzumuz isə tələbələrimizin bu praktik vərdişlərə öz ölkəmizdə, bütün tədris prosesi dövründə yiyələnə biləcəyi şəraiti yaratmağa nail olmaqdır. Avropa İttifaqının Erasmus Mundos xarici əməkdaşlıq proqramı çərçivəsində Yunanıstan, Fransa, Bolqarıstan, İtaliya, Litva, Portuqaliya, Niderland və s. ölkələrin universitetləri ilə əməkdaşlıq imkanları əldə edilib. Belə ki, keçən dövr ərzində 9 müəllim və 17 tələbəmiz bu proqramdan istifadə edərək xaricdə təhsil və təcrübəsini artırıb. Həmçinin ATİ 2 müəllim və 4 xarici tələbəni qəbul edib. Ümumiyyətlə, Krems Universiteti də daxil olmaqla xarici mübadilə imkanları çərçivəsində 2007-ci ildən bu yana ATİ-yə 47 müəllim və ekspert dəvət olunub. Almaniyanın Yade, Şimalı Kiprin Girnə, Amerika və Doğu Akdeniz universitetləri ATİ-yə əməkdaşlıq memorandumlarını təqdim ediblər və artıq niyyət məktubları nəzərdən keçirilərək imzalanıb. 2010-cu ildə Kiprin Doğu Akdeniz Universiteti ilə əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalanıb. Bu çərçivədə tələbə mübadiləsi həyata keçiriləcək. Ümumiyyətlə, ATİ yarandığı gündən bu yana 30 xarici ali məktəb və 34 beynəlxalq təşkilatla, şəbəkə ilə əlaqələr qurub.

- ATİ-də doktoranturaya qəbulun həyata keçirilməsi, eləcə də Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə ATİ-nin nəzdində Turizm Peşə Liseyinin yaradılması nəzərdə tutulurdu. Bununla bağlı nə deyərdiniz?

- Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə doktoranturanın açıldığı ali məktəblərdən biri də ATİ-dir. Sevindirici haldır ki, ATİ-də həm fəlsəfə və həm də elmlər doktorluğu proqramı olacaq. Bu bizə ölkəmiz üçün turizm üzrə elmi-pedaqoji kadr hazırlığı üçün geniş imkanlar yaradacaq. ATİ artıq plan yerlərini müvafiq qaydada təqdim edib. Yeri gəlmişkən, “Turizm ili” olduğunu nəzərə alaraq bu il bütün yerlər dövlət hesabına nəzərdə tutulub. Doktoranturaya qəbulla bağlı Nazirlər Kabinetinin ayrıca qərarı gözlənilir. Ona görə növbəti addımları müəyyən edəcəyik.ATİ nəzdində peşə liseyinin və kollecin yaradılması məsələsi isə artıq üzərində bir-neçə ildir ki, söhbətin getdiyi mövzudur. Həmçinin bu məsələ Turizmin inkişafı üzrə Dövlət Proqramında (2010-1014) da öz əksini tapıb. Son məlumatlara görə, onu deyə bilərik ki, mövcud olan peşə liseylərinin birinin bazasında ATİ-nin nəzdində Turizm Peşə Liseyinin və onun regionlarda filiallarının yaradılması nəzərdə tutulur. Güman edirəm ki, turizm sektorunun peşə təhsilli şəxslərə olan ehtiyacını nəzərə alaraq bu məsələni tezliklə həll edə biləcəyik.

Nigar

Palitra.- 2011.- 30 mart.- S. 7.