Təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsində İKT-nin tətbiqi vacibdir

Layihə çərçivəsində müsahibmiz Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası, “Dövlət idarəçiliyində kompyuter texnologiyaları” kafedrasının dosenti Ağamehdi Mehdiəliyevdir:

- Keçən əsrin sonlarından bütün dünyada İKT-nin yüksək templə inkişaf etməyə başlaması Azərbaycanda da bu sahədə ciddi işlərin görülməsinə təkan verib. Fikrimcə, bu sahədə ilk böyük bir addım kimi ''Azərbaycan Respublikasının İnkişafı naminə İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları üzrə Milli Strategiyanın (2003-2012-ci illər) təsdiq edilməsini göstərmək olar. Həmin strategiya 17 fevral 2003-cü il tarixdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin sərəncamı ilə qüvvəyə minib. Milli Strategiya informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə və onun genişləndirilməsi sahəsində dövlətin siyasətini əks etdirir, əsas məqsəd və vəzifələri, prioritetləri və fəaliyyətin əsas istiqamətlərini müəyyən edir. Strategiya cəmiyyətin tələblərini, qabaqcıl dünya təcrübəsini nəzərə alır və ölkənin inkişafına, demokratik cəmiyyət quruculuğuna, Azərbaycanın beynəlxalq aləmə inteqrasiya olunmasına xidmət edir. Milli Strategiyanın əsas məqsədi informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından geniş istifadə etməklə ölkənin demokratik inkişafına kömək etmək və informasiya cəmiyyətinə keçidi təmin etməkdir. Milli Strategiyanın əsas vəzifələri sırasına bir sıra mühüm məsələlər daxildir. Cəmiyyətdə insan amilinin inkişaf etdirilməsi, vətəndaşların keyfiyyətli təhsil, tibbi xidmət və sosial təminatlar alması üçün əlverişli şəraitin yaradılması əsas şərtlərdən biridir. Vətəndaşların və sosial institutların məlumat almaq, onu yaymaq və istifadə etmək kimi hüquqlarının təmin edilməsi üçün müvafiq mühitin yaradılması, effektiv, şəffaf və nəzarət oluna bilən dövlət idarəetməsi və yerli özünüidarəetmənin həyata keçirilməsi, elektron hökumətin yaradılması, elektron ticarətin formalaşdırılması və inkişaf etdirilməsi, ölkənin iqtisadi, sosial və intellektual potensialının möhkəmləndirilməsi, informasiya və biliklərə əsaslanan, rəqabətə davamlı iqtisadiyyatın qurulması, informasiya və bilik bazarının yaradılması və inkişaf etdirilməsi kimi məsələlər də startegiyaya daxildir. İnkişaf etmiş informasiya və kommunikasiya infrastrukturunun yaradılması, vahid milli elektron informasiya məkanının formalaşdırılması, informasiya və kommunikasiya xidmətlərinin genişləndirilməsi və ölkənin informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu strategiyanın çox hissəsi artıq həyata keçirilib və nəticə kimi dövlət idarəetməsində şəffaflığın təmin olunmasını, davamlı iqtisadi dirçəlişə nail olunmasını, əhalinin həyat şəraiti nin yüksəlməsini, ölkədə vahid elektron informasiya məkanının formalaşmasını, bütün vətəndaşlar üçün informasiya əldə etmək imkanlarının yaranmasını və və milli maraqlar nəzərə almaqla ümumdünya elektron informasiya məkanına inteqrasiyanı qeyd etmək olar.

- Bugünlərdə dövlət başçısı tərəfindən elektron xidmətlərlə bağlı fərman da imzalandı.

- Doğru qeyd edirsiniz. Bir neçə gün əvvəl Prezident dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında fərman imzaladı ki, bu fərman elektron xidimət göstərilməsi sahəsində böyük inkişafa səbəb olacaq. Yaxın 3 il ərzində görüləcək işlərin nəticəsini hamımız görəcəyik. Fərmanda görüləcək işlər aydın şəkildə göstərilib və fikrimcə, dövlət orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya şərait yaradan halların aradan qaldırılması üçün əhaliyə elektron xidmətlərin göstərilməsi zəruridir. Cəmiyyətin müasir tələblərə uyğun inkişafı, dövlət idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi və şəffaflığının təmin edilməsi, milli informasiya resurslarının yaradılması, biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatın inkişafı, bütün sahələrdə yeni texnologiyaların geniş tətbiqinə nail olunması, informasiya təhlükəsizliyi və azadlığının müdafiəsi, qlobal informasiya fəzasına inteqrasiyanın genişləndirilməsi ölkədə informasiya cəmiyyətinə keçidi təmin edəcək fəaliyyətin tərkib hissələridir. Bu məqsədlə informasiya texnologiyaları üzrə azad iqtisadi zonanın - İT texnoparklarının, milli informasiya təhlükəsizlik sisteminin yaradılması, sahələr üzrə informasiya resurslarının, sistemlərinin, şəbəkələrinin yaradılması və inteqrasiyasının təmin edilməsi vacibdir. Təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsində İKT-nin tətbiq edilməsi, bu yolla tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, yeni texnologiyaları tətbiq və inkişaf etdirə biləcək kadrların hazırlanması, o cümlədən informasiya təhlükəsizliyi üzrə kadrların hazırlanması, məsafədən təhsilin inkişaf etdirilməsi, elektron dərsliklərdən istifadə olunmasına nail olmaq lazımdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, əhalinin yeni texnologiyalar sahəsində maarifləndirilməsi və onların informasiya resurslarına müraciət imkanlarını genişləndirmək üçün regional informasiya-təlim mərkəzlərinin və internetə çıxış məntəqələrinin yaradılması (yerli kitabxana, poçt şöbəsi, orta və ali məktəblər bazasında) və inkişaf etdirilməsi bu sahənin inkişafında mühüm məsələdir. İctimai proqramların, lüğətlərin, ensiklopedik bankların və internet portallarının sayı artırılmalıdır. İnformasiya cəmiyyətinin inkişafı sahəsində elmi tədqiqatların aparılması və dövlət elmi-texniki informasiya sisteminin təkmilləşdirilməsinə diqqət artırılmalıdır.

- «Elektron Azərbaycan» layihəsinin həyata keçirilməsini necə dəyərləndiirrsiz?

- Respublikamızda “Elektron Azərbaycan” layihəsinin birinci mərhələsinin həyata keçirilməsi nəticəsində aşağıdakı nəticələr əldə olunub:

Əhalinin sosial təbəqələri və mərkəzlə regionlar arasında olan "rəqəmsal uçurum"un zəiflədilməsi; potensial investorların ölkənin İKT bazarına cəlb edilməsi;

İKT sektorunda innovasiya yönümlü kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi;

elektron avadanlıqların proqram təminatlarının və digər elmi tutumlu məhsulların istehsalı və ixracı;

Azərbaycan Respublikasının informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində cənubi Qafqaz və Transxəzər regionunda İKT məhsullarının ixracatı üzrə regional mərkəzə çevrilməsi;

rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsində tənzimlənmə sisteminin təkmilləşməsi, bu sahədə normativ-hüquqi bazanın formalaşması;

xidmətlər bazarının genişlənməsi və liberallaşması, qiymətlərin azad və ədalətli rəqabət əsasında tənzimlənməsi, xidmətlərin keyfiyyətinin artması;

ölkə ərazisində əhalinin, dövlət idarəetmə orqanlarının, özəl qurumların müasir rabitə və informasiya texnologiyaları xidmətləri ilə təmin olunması;

ölkə iqtisadiyyatında rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsi inkişaf etdirilərək ölkədə informasiya cəmiyyətinin formalaşmasına zəmin yaradılması və cəmiyyətin sosial-iqtisadi həyatının bütün sahələrinin inkişafının təmin edilməsi;

ölkənin bank-maliyyə xidmətləri bazarında poçt şəbəkəsinin rəqabətə davamlılığının təmin olunması;

bütün bölgələrdə internet şəbəkəsindən istifadə imkanlarının genişlənməsi;

əhalinin teleradio xidmətlərindən istifadə imkanlarının artırılması; dövlət orqanlarının fəaliyyətinin səmərəliliyini artıran və əhaliyə, özəl qurumlara keyfiyyətli informasiya xidmətləri göstərən "Elektron hökumət"in formalaşması;

dövlət orqanlarında elektron sənəd mübadiləsinin təşkil edilməsi; vətəndaşların dövlət informasiya resurslarına müraciət etmək üçün imkanların yaradılması;

dövlət idarəetməsində və yerli özünüidarəetmədə müasir texnologiyalardan geniş istifadənin təmin edilməsi;

kiçik və orta müəssisələrin imkanlarından istifaə etməklə informasiya texnologiyaları sahəsində yeni iş yerlərinin açılmasına xüsusi şəraitin yaradılması;

məhsul istehsalında və xidmətlərin göstərilməsində telekommunikasiya vasitələrindən istifadənin təşviq edilməsi;

Prezidentin 2010-cu il 11 avqust tarixli sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün” Dövlət Proqramı təsdiq olunub. Bu proqramı “Elektron Azərbaycan” layihəsinin ikincı mərhələsidir. Bu dövlət proqramının məqsədi Milli Strategiyadan irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi, respublikanın informasiya cəmiyyətinə keçidinin təmin edilməsi, İKT-nin inkişafını və geniş tətbiqini təmin etmək yolu ilə informasiya və biliklərə əsaslanan, rəqabətədavamlı iqtisadiyyatın qurulması və inkişaf etdirilməsi üçün zəminin formalaşdırılması, dövlət idarəetmə mexanizmlərinin səmərəliliyinin artırılması və qərarların qəbulu prosesində vətəndaşların və sosial institutların iştirakı imkanlarının genişləndirilməsi, cəmiyyətin informasiya məhsulu və xidmətlərinə olan tələbatının dolğun ödənilməsidir. Dövlət proqramında qoyulmuş məqsədlərə çatmaq üçün aşağıdakı məsələlərin həlli nəzərdə tutulur:

- respublikada müasir informasiya və kommunikasiya infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi, fiziki və hüquqi şəxslərin dövlət orqanlarının fəaliyyəti haqqında məlumatlara, həmçinin dövlət, ictimai və sahə informasiya resurslarına çıxışının genişləndirilməsi, informasiya və kommunikasiya xidmətlərinin genişləndirilməsi və onların keyfiyyətinin artırılması;

- dövlət idarəçiliyinin bütün səviyyələrində İKT həllərinin tətbiqi, dövlət informasiya sistemləri və resurslarının formalaşdırılması və inkişaf etdirilməsi;

- vahid texnoloji standartlar əsasında dövlət informasiya resursları və sistemlərinin inteqrasiyasının təmin edilməsi, dövlət orqanları arasında etibarlı və təhlükəsiz informasiya mübadiləsinin həyata keçirilməsi üçün vahid konfidensial multiservis şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsi, təşkilati-texniki, texnoloji tədbirlərin həyata keçirilməsi və müvafiq mühitin formalaşdırılması;

- dövlət orqanlarının göstərdiyi xidmətlərin operativliyinin və keyfiyyətinin, habelə dövlət idarəetmə mexanizmlərinin səmərəliliyinin artırılması üçün “E-hökumət” həllərinin geniş tətbiqi, “bir pəncərə” prinsipi əsasında elektron xidmətlərin təşkili;

Bundan başqa müasir inkişaf tələblərinə uyğun olaraq, sahə üzrə normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi; sahə üzrə standartlaşdırma və sertifikatlaşdırmanın beynəlxalq təcrübəyə uyğun həyata keçirilməsi; müasir İKT ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığının keyfiyyətinin artırılması; İKT xidmət və məhsullarının istehsalının inkişaf etdirilməsi və ixrac potensialının artırılması; yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi, sahə üzrə xidmətlərin, o cümlədən poçt və telekommunikasiya (o cümlədən peyk rabitəsi) xidmətlərinin genişləndirilməsi və keyfiyyətinin yüksəldilməsi; poçt şəbəkəsi vasitəsilə poçt-maliyyə xidmətlərinin həyata keçirilməsinin inkişaf etdirilməsi; - e-ticarət, e-səhiyyə kimi mütərəqqi fəaliyyət formalarının inkişaf etdirilməsi; "rəqəmsal geriliyin" azaldılması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi; informasiya cəmiyyətinin qurulması istiqamətində vahid elmi-texniki və innovasiya siyasətinin həyata keçirilməsi; informasiya cəmiyyətinin qurulması üzrə görülən işlərə ictimai nəzarətin təmin edilməsidə nəzərdə tutulur.

Anar Miriyev

Palitra.-2011.-25 may.-S.11.