«Lahıc
Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində 1250 ədəd eksponat qorunur»
“Azərbaycan mədəniyyəti
və kulturoloji maarifləndirmə” layihəsi
Layihə çərçivəsində
müsahibimiz Lahıc Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin
direktor əvəzi Maarif Əliyevdir:
- Əvvəla,
onu qeyd edim ki, Lahıc Tarix-Mədəniyyət Qoruğu Azərbaycan
SSR Nazirlər Sovetinin 1980-ci il qərarı ilə
yaradılıb. Qoruq Lahıc qəsəbəsinin və Ərəgit
kəndinin 80 hektarlıq ərazisində mövcud olan 100-dək
tarix-mədəniyyət abidəsinin, təbii
landşaftın, əhalinin adət-ənənələrinin,
şəhərsalma və sənətkarlıq mədəniyyətinin
qorunması ilə məşğul olur. Qoruğun fəaliyyətini
12 nəfər əməkdaş həyata keçirir. Qoruq ərazisi
üçün müəyyən olunmuş xüsusi rejim ərazidə
daimi və müvəqqəti yaşayan əhali arasında təbliğ
olunur, istifadəsində tarix-mədəniyyət abidəsi
olan hüquqi və fiziki şəxslərlə qoruq
arasında abidənin qorunması ilə əlaqədar
müqavilə tərtib olunur, ərazidə inşaat, bərpa,
təmir və s. kimi fəaliyyətlə məşğul
olmaq istəyən şəxslərin fəaliyyətini qoruq tələblərinə
uyğun layihələşdirməyə nail olunur, inşaat
işləri yerli ənənələrə uyğun
aparılır. Qoruq ərazisində dövlət
qeydiyyatına alınmış 92 tarix-mədəniyyət
abidəsi yerli şəhərsalma və memarlıq
qaydaları ilə inşa edilib. Belə ki, həm tarix-mədəniyyət
abidəsi kimi qeydiyyata alınmış, həm də
bütün digər tikililər çay daşından istifadə
olunmaqla və kətillər quraşdırılmaqla tikilib.
Tarix-mədəniyyət abidələri arasında ümumi
istifadə üçün nəzərdə tutulmuş
binalar - məscidlər, körpülər, hamamlar və
bulaqüstü tikililər xüsusi zövqlə, döymə
çay daşı, əhəng və kərpiclə inşa
edilib. Ərazidə mövcud 5 məsciddən 3-ü
hazırda təyinatı üzrə istifadə olunur. Bunlar Bədöyün
məscidi (1791-ci il), Zəvəro məscidi (1805-ci il) və
XIX əsrə aid Yuxarı Ərəgit məscididir. Məscidlər
arasında ən cavan və ölçülərinə
görə ən kiçik olan məsciddə - 1902-ci ilə
aid Ağolu məscidində Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi
yerləşir.Qoruğun tarix-mədəniyyət abidələri
arasında hamamların xüsusi yeri və əhəmiyyəti
var. “Hacı Molla Hüseyn hamamı” (XIX əsr) və
“Hacı Cahanbaxş hamamı” (XIX əsr) hazırda da qəsəbə
əhalisinə xidmət edir. Digər hamamlardan “Hacı Nurməmməd
hamamı”, “Hacı Qəhrəman hamamı” və “Aslani
hamamı”nın qalıqları qorunur. Qoruğun ərazisində
60-dan çox fərdi yaşayış evi də öz
quruluşuna, memarlıq həllinə və özünəməxsus
keyfiyyətlərinə görə tarix-mədəniyyət
abidəsi kimi qeydiyyata alınıb və onların da
qorunması qoruq tərəfindən həyata
keçirilir.Tarix-mədəniyyət abidələrindən
başqa Lahıcın özəl cəhətlərindən
olan və insanların marağını cəlb edən
xususiyyətlərdən biri də onun küçə və
meydanlarının daş döşəmələri və
artıq suların axıdılması üçün
çay daşından tikilmiş yeraltı kürəbəndlərdir
(kanalizasiyalar) ki, hazırda da istifadə olunur. Küçə
və meydanların, dalanların daş döşəmələri
sanitariya cəhətdən əhəmiyyətə malik olmaqla
yanaşı eyni zamanda tez-tez yağan gur yağışlar
zamanı küçələrin sel suları tərəfindən
yuyulub dağılmasının qarşısını
alır. Yeraltı kürəbəndlər tikilərkən
bütün qəsəbəni əhatə edən bir sistem
yaradılıb və zaman-zaman bu ərazidə
yaşamış bütün insanlar çirkab maddələrini
və artıq suları axıtmaq imkanına malik olublar.
Kürəbəndlərin və döşəmələrin
təxminən 800 il öncə inşa olunduğu güman
edilir. Lahıcda şəhərsalmanın və mədəniyyətin
ən önəmli cəhətlərindən biri də məhəllə
meydanlarının mövcud olmasıdır. Adətən hər
məscidin qarşısında salınmış meydanlar dini
mərasimlərin keçirilməsinə xidmət etməklə
yanaşı burada yaşamış insanların bir yerə
yığışa bilməsini, bir araya gələ bilməsini,
böyük sözü, ağsaqqal sözü dinləməsni
sübut edir.Lakin Lahıcın ən səciyyəvi
xüsusiyyəti onun sənətkarlıq mərkəzi
olmasıdır. Lahıcda xalq sənətkarlığının
40-dək növü mövcud olub. Misgərlik, dəmirçilik,
zərgərlik, xalçaçılıq, toxuculuq,
dulusçuluq, nalbəndlik, daşişləmə sənətləri,
sərraclıq, dabbaqlıq, papaqçılıq, dərziçilik,
çustçuluq, silahsazlıq, tirmə və
baftaçılıq və bir çox başqa sənətlərin
də neçə-neçə sahələri burada
yaşamış əhalinin əsas məşğuliyyətini
təşkil edib. Bu sənətkarların istehsal etdiyi məhsulların
daşınması və ticarəti ilə səhragərdlər
və çarvandarlar məşğul olub. Burada
yaşayıb-yaratmış sənətkarların
yaratdıqları maddi-mədəniyyət nümunələri
nəinki Azərbaycanda, hətta İranda, İraqda, Türkiyədə,
Orta Asiyada və s. ölkələrdə satılıb və
indi də dünyanın ən məşhur muzey və
kolleksiyalarının ekspozisiyalarını bəzəməkdədir.Hazırda
Lahıcda 8 növ sənət sahəsi ilə məşğul
olan az qisim ustalar fəaliyyət göstərir. Bunlar misgərlik,
həkkaklıq, dəmirçilik,
xalçaçılıq, dabbaqlıq, sərraclıq,
papaqçılıq və toxuculuqdur.
- Lahıcın
Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi nə vaxtdan fəaliyyət
göstərir?
-
Lahıc Tarix- Diyarşünaslıq Muzeyi 1985-ci ildə
Lahıc Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun nəzdində
ictimai əsaslarla təşkil edilib. 1990-cı ildə
dövlət statusu alaraq Lahıc Tarix-Diyarşünaslıq
Muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Muzeydə 10 ekspozisiya,
müxtəlif şöbə və guşələr tərtib
edilib. Muzey fondunda 1250 ədəd eksponat qorunur. 1000-dən
çox eksponat muzeyə gələn tamaşaçılara təqdim
edilir. Hər il muzeyimizə minlərlə insan gəlir. Məsələn,
ötən ilin rəqəmlərini deyim. 2010-cu ildə
muzeyimizi 9600 nəfər tamaşaçı ziyarət edib.
Lahıc Tarix- Diyarşünaslıq Muzeyinin əməkdaşları
tərəfindən gələn ziyarətçilərə
yüksək səviyyədə mədəni xidmət
göstərilir, lazımi məlumatlar verilir və onlar
üçün maraqlı ekskursiyalar təşkil edilir.
Ekskursiyalar həm muzeydaxili, həm də muzeydənkənar təşkil
edilir. Muzeydə Lahıc sənətkarlarnın əl işlərindən
ibarət sərgilər keçirilir. Hər bir təntənəli
və xatirə günlərilə bağlı muzeydə
ekspozisiya və tədbirlər təşkil olunur. Muzeydə
fondun zənginləşməsi üçün daim iş
aparılır, muzeyə əşya cəlb etmək
üçün əhali ilə təbliğati söhbətlər
aparılır. Muzeyə verilən əşya qeydiyyatdan
keçirilərək fonda daxil edilir.
- Lahıcın folklor qrupu
varmı?
- Əlbəttə
var. Lahıc” folklor qrupu 1987-ci ildə Baxışov Rauf və
Bağırov İlhamın təşəbbüsü ilə
yaradılıb. Qrupun təşkil edilməsində
İsmayıllı şəhərində və Lahıc qəsəbəsində
fəaliyyət göstərən idarə-təşkilatların,
Lahıc qəsəbə əhalisinin böyük əməyi
olub. Hazırda da folklor qrupu öz fəaliyyətini davam
etdirir. Qrupun əsas məqsədi Lahıcda vaxtilə
olmuş və indi də davam etdirilən sənət növlərini
nümayiş etdirmək, Lahıca xas olan mətbəxi, milli
adət-ənənələri, qədim mahnı və rəqsləri,
qədim xalq oyunlarını təbliğ etməkdir. Bunun
üçün qrup daim əzmlə çalışır.
Qrup bir çox respublika, rayon və qəsəbə səviyyəli
tədbirlərdə, folklor festivallarında diplom və
mükafatlarla təltif olunub, həmçinin dəfələrlə
xarici və yerli telekanalların çəkilişlərində
iştirak edib və geniş tamaşaçı kütləsinin
rəğbətini qazanıb. “Lahıc” folklor qrupunun üzvləri
müxtəlif yaşda olan həvəskarlardır.
Anar Miriyev
Palitra.- 2011.- 2 sentyabr.- S. 6.