Rauf İsmayılov: «Qabiliyyət imtahanı tələb olunan ixtisaslarda bir qədər yumşaltma olmalıdır»

Layihə çərçivəsində növbəti müsahibimiz Qərb Universitetinin Dizayn kafedrasının baş müəllimi, Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin müəllimi, Rəssamlar və Reklamçılar ittifaqlarının üzvü Rauf İsmayılovdur:

- 1957-ci ildə Mingəçevir şəhərində anadan olmuşam və oradakı 10 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra 1974-cü ildə Ə.Əzimzadə adına Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə daxil olmuşam, 1980-ci ildə isə oranı qırmızı diplomla bitirmişəm. Həmin dövrdə ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə gənclər SSRİ-nin digər şəhərlərinə oxumağa göndərilirdi. O zaman mən də daxil olmaqla 6 nəfəri Sankt-Peterburqa göndərdilər. Orada ali məktəbə sənəd verdim, bir neçə imtahandan keçdim, lakin rusların daxil olmasına daha çox üstünlük verdikləri üçün həmin ərəfədə mən son imtahandan keçə bilmədim və orada qalmalı oldum. Sonra hazırlıq kursunda təhsil almağa başladım. Bakıda mən Bədii nəqqaşlıq fakültəsini bitirmişdim, orada isə Avropa incəsənətinə yiyələnirdim. 6 il orada hazırlıq kursunda oxudum və əziyyətlər nəticəsində bir çox, o cümlədən Amerika, Meksika sənətkarları ilə tanış oldum. Nəhayət, mən Bakıda İncəsənət İnstitutuna imtahan verdim və təsadüfi seçim nəticəsində Xalçaçılıq fakültəsinə daxil oldum. L.Kərimov kimi böyük sənətkarın sinfində oxumaq mənim üçün böyük xoşbəxtlik idi. Orada təhsil aldıqdan sonra 1991-ci ildə Ali Tətbiqi Elmlər Kolleci açıldı və orada sırf sənətdən dərslər keçilirdi ki, bu ali təhsil ocağı 2003-cü ilə qədər fəaliyyət göstərdi və mən orada müəllim kimi çalışdım. Eyni zamanda Yerli Sənaye Texnoloji Texnikumunda (YSTT) da tədrislə məşğul olurdum. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Ali Tətbiqi Elmlər Kollecində Batik fakültəsi açdıq. YSTT-də isə Reklam fakültəsi açıldı. Sonra mən Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə dəvət aldım və orada xalçaçılıqla bağlı çalışmağa başladım. Ümumiyyətlə, sənətkar gərək hərtərəfli sənətkar kimi yetişsin. Yaxşı müəllim olmaq olar, amma yaxşı sənətçi olmaq olmaz. Yaxud yaxşı sənətçilər var, amma yaxşı müəllim deyillər, yəni tədris edə bilmirlər. Mən çalışırdım ki, özümü həm yaxşı rəssam, həm də yaxşı pedaqoq kimi təqdim edim.

- Hazırda təhsil verdiyiniz gənclərin bilik səviyyəsi sizi qane edirmi?

- Bir vaxtlar gənclərdə sənətə olan məhəbbəti müşahidə edirdim. Ancaq bu, bir qədər sovet dövrünə gedib cıxırdı. Həmin gənclərdə başqa cür fikirlər özünü göstərirdi. Ancaq indiki gənclər bir az nə isə bilirlərsə, artıq özlərini rəssam sayırlar. Mən onların bu düşüncəsinə qarşı gəlmirəm. Pedaqoq gərək həm də psixoloq olsun və tələbəyə psixoloji cəhətdən yanaşa bilsin. Hər bir tələbəyə özü kimi yaxınlaşmaq lazımdır. Gərək sənətdə insanı sındırmayasan. Ümumiyyətlə, incəsənət adamları kövrəkqəlbli olurlar. Hazırda mən Qərb Universitetində Dizayn, İncəsənət Universitetində isə Rəsm-rəngkarlıq kafedrasında dərs deyirəm. İndiki gənclər rəsm adı çəkildikdə onu adi qarşılayır. Yəni düşünürlər ki, adi dəftər vərəqinə rəsm çəkəcəklər. Axı onlarda anlayış olmalıdır. Əvvəllər, sovet dövründə Pionerlər Evi var idi. İndi də uşaq yaradıcılıq mərkəzləri var, amma bu mərkəzlər yaxşı işləmirlər. Mən orta məktəbdə oxuyarkən rəsm dərsinin əvəzinə riyaziyyat, nəğmə, bədən tərbiyəsi dərslərinin də yerinə başqa dərslər keçilirdi. Biz təbii ki, uşaq olarkən bunu dəqiq anlamırdıq. Amma böyüdükdən sonra bunun niyə belə olduğunu düşünməyə başladım. Həmin dərslər tədris olunarsa, bəlkə elə gələcəyin idmançısı, musiqiçisi, rəssamı, aktyoru yetişə bilər. Bu bir faktdır və hazırda da bunlar var. Niyə hansısa bir başqa fənnin müəllimi rəsm dərsi deməlidir? Amma rəssam başqa bir fənni tədris edə bilməz. Çünki buna rəssamın icazəsi yoxdur. Demək, müəllimin dərs saatı, maaşı çox olsun deyə, ona həmin dərsləri tədris etməyə icazə verirlər. Onlar fikirləşməlidirlər ki, sənəti sıradan çıxarırlar. Ona görə də indi gələn gənclərdə axsamalar var.

- Mövcud problemlərin aradan qaldırılması ilə bağlı hansı tədbirlərin reallaşması vacibdir?

- Hazırda da bölgələrdəki məktəblərin 90 faizində adıçəkilən dərsləri keçmirlər. Yaxşı olardı ki, ibtidai siniflərdə tədris üçün normal rəsm kitabı çap olunardı. Bu hazırda yox dərəcəsindədir. Rəssamlıq onlar üçün rəsm dərsidir və bu dərsə adi baxmaq lazım deyil. Unutmaq olmaz ki, ölkəmizi xaricdə tanıtdıranlar məhz idmançılar, rəssamlar, bəstəkarlar, yazıçılardır. Ancaq bir sıra mövcud problemlərin nəticəsində gələcəyin rəssamlarında geriləmələr özünü göstərir. Çünki orta məktəbdə onlar ixtisas müəllimi görməyiblər və sonra da bir qismi uşaq yaradıcılıq mərkəzlərində olub. Bu da bir faktdır ki, hazırda ucqar bölgələrdə həmin mərkəzlər yoxdur. Bəzi rayonlarda mədəniyyət ocaqları işləmir. Yaxşı olardı ki, bu problemlər aradan qaldırılardı, sənət də orada yaranır. Sənətkar olmalıdır ki, onları da öyrətsin. Təhsil nazirinin yaxşı bir fikri var ki, müəllimlər attestasiyadan keçməlidir. Məncə, həmin uşaq yaradıcılıq mərkəzlərində də müəllimlər məhz attestasiyadan keçməlidirlər. Niyə Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzindən çıxan uşaq zəif olmalıdır? Demək, onun müəllimi zəifdir, müəllim nə qədər güclü olarsa, şagird də o qədər güclü olar. Ötən il mənim tələbələrimdən iki nəfər ölkə üzrə rəsm sərgisində ilk yerləri tutdular. Sonra da Türkiyədə qalib oldular. Yəni müəllimdən çox şey asılıdır. Ötən il Xocalı soyqırımı ilə bağlı müsabiqədə də mənim Qərb Universitetindəki iki tələbəm yer tutub. Bu, mənim üçün də böyük nailiyyətdir. Demək, mən nə isə tədris edə bilmişəm ki, onlar da uğur qazanıblar. Rəssamlar İttifaqı bizim ümumi evimizdir və buraya müəllim də, rəssam da, heykəltəraş da gəlir. Orada tədris edən müəllimlər də güclü rəssamlardır. Onlar pedaqoq kimi də güclüdürlər. Sadəcə olaraq indi orta məktəb, sonra da uşaq yaradıcılıq mərkəzlərində uşaqlar problemlə üzləşirlər. Onu da qeyd edim ki, ali məktəbə daxil olanların əksəriyyətinin Bakı, Gəncə, Mingəçevir məktəblərinin məzunu olması bir sıra rayonlarda bu istiqamətdə problemlərin olduğunu göstərir. Məsələn, Qarabağda daim məşhur sənətkarlar yetişib və bu gün də qaçqın uşaqların gözəl səsləri var, çünki onun kökü davam edir. Ancaq rəssamlıqda bu kök sındırılır. Orta məktəblərdə dərs zamanı kimya, fizika, riyaziyyat siniflərinə daxil olarkən ləvazimatlar var. Amma rəsm dərslərində, xüsusilə də yerlərdə belə dərs otaqları, ləvazimatlar yoxdur. Şagird sinfə daxil olanda məsələn, malbertin nə olduğunu bilməlidir. Yazı masasının üzərində rəssamlıqla məşğul olmaq olmaz. Burada valideynin də mühüm rolu var. Mənim rəssam kimi yetişməyimdə atamın böyük rolu olub. O, mənə rəssam kimi ləvazimatlar alırdı. Müəllim həftədə bir neçə saat tələbəylə görüşürsə, valideyn daha çox onunla birlikdə olur və gərək ona kömək etsin. Bu bir faktdır ki, Azərbaycan rəssamlığı dünyaya səs salıb və S.Bəhlulzadə, T.Salahov, M.Abdullayev, R.Babayev, F.Xəlilov kimi sənətkarları ilə tanınır. Yəni yetişən sənətkarı ortaya çıxarmaq və bunun üçün imkanlardan istifadə etmək lazımdır.

- Ali məktəbə sənəd qəbulu zamanı abituriyentlər qabiliyyət imtahanı verərkən özlərini göstərə bilirlərmi?

- Mən iki ildir ki, sənəd qəbulu zamanı İncəsənət Universiteti ilə Rəssamlıq Akademiyasına ekspert kimi Qəbul Komissiyasına dəvət olunuram. Artıq abituriyentlər gələrkən ilk olaraq onlar öz əl işlərini bizə göstərirlər. Əgər onların işləri zəifdirsə, keçmirlər. Qanuna əsasən, adıçəkilən ali tədris ocaqlarına qəbul olmaq üçün 5 rəsm, 5 rəngkarlıq, 5 kompozisiya təqdim etməlidirlər. Əgər bu, abituriyentdə yoxdursa, onun sənədi qəbul olunmur. Elə abituriyent olur ki, daha çox iş gətirir və biz onlardan seçməli oluruq və o, gedib uğurla imtahan verir. Elə abituriyentlər var ki, gələrkən adi bir A4 vərəqində həmin ali məktəblərə daxil olmaq üçün şəkil gətirirlər. S.Vurğun, M.Füzuli, yaxud N.Gəncəvinin rəsmlərini “qara kağız”, yaxud pəncərə vasitəsilə köçürüb gətirirlər. Hətta valideynləri də etiraz edirlər ki, niyə onun sənədi qəbul olunmur və onları rəssam hesab edirlər. Əgər zamanında ona yol göstərən olsaydı, o uşaq normal yetişərdi. İndi də 16-17 yaşında ali məktəbə daxil olmağa gəlib, amma rəssamlıq nə olduğunu bilmir. Hansısa bir rəsmi müxtəlif vasitələrlə çəkmək o demək deyil ki, sən bu ali təhsil ocaqlarına qəbul oluna bilərsən. Normal vəziyyətdə əl işləri olduqdan sonra onların sənədi qəbul olunur. Hətta valideynlərə də əsərləri göstəririk.

- Bəzən belə fikirlər də səslənir ki, qabiliyyət imtahanı olan sahələrdə ali məktəbə daxil olmaq daha asandır. Sizcə, bu, nə dərəcə doğrudur?

- Bu, qətiyyən belə deyil, nəinki incəsənət, idman sahəsində də abituriyentlər qiymət aldıqdan sonra testlə imtahan verirlər. Hər abituriyent ixtisasına uyğun olan balı yığmasa, heç cür mümkün deyil. Bir faktı da qeyd edim ki, sənəd olan sahələrdə gəncləri çox sıxışdırmağa da ehtiyac yoxdur. Bu, bütün sənətkarların fikridir. Bəzən elə abituriyentlər olur ki, çox istedadlıdır, gələcəyin dahi bir rəssamı yetişə bilər, amma test imtahanından keçmir. Doğrudur, digər fənləri də bilmək lazımdır. Ancaq bəzən qabiliyyəti zəif olan abituriyent testdən keçir, əksinə, qabiliyyəti güclü olan testdən çətinlik çəkir, keçə bilmir. Mənim fikrimcə, diqqət yetirmək lazımdır ki, sənətkarlar yetişsinlər. Niyə digər sahələrlə bağlı müxtəlif fənlərdən imtahan verilir, amma incəsənət tarixindən yox? Hətta bir çox ali təhsil ocaqlarında tələbələr arasında incəsənətimizi bilən yoxdur. Hər hansı rəssamın, heykəltəraşın adını bilən yoxdur. Ya imtahanlara incəsənət tarixini salsınlar, ya da qabiliyyət imtahanı tələb olunan ixtisaslarda bir qədər yumşaltma olmalıdır. İstedadı olan uşaqlar diqqətini daha çox sənətə yönəltdiyindən digər fənlərə daha çox vaxt ayıra bilmir və onlara testdən keçmək çətin olur. Eyni zamanda digər ali məktəblərdə dərslər daha çox yüklənir, sənətlə bağlı saatlar azdır. Bir pedaqoq kimi deyirəm ki, əgər bu, sənətçi kimi yetişirsə, onun saatı çox olmalıdır. Məsələn, rəsm fənni 4 saatdır və bu çox azdır. Eləcə də digər ali təhsil ocaqlarında da incəsənət tarixi tədris olunmalıdır.

Nigar

Palitra.- 2011.- 18 yanvar.- S. 8.