«Mədəniyyət
müəssisələrində boşalan
iş yerlərinə ilk
növbədə gəncləri götürürük»
Şərqiyyə Şahpələngova:
«Saatlının mədəniyyət müəssisələrində
kompyuter kursları, texniki yaradıcılıq klubları və
dərnəklər təşkil olunub, gənc qızlar
üçün ilk tibbi yardım dərnəkləri
yaradılıb»
Layhiə
çərçivəsində müsahibmiz Saatlı rayon Mədəniyyət və Turizm şöbəsinin müdiri Şərqiyyə
Şahpələngovadır: -
Saatlı rayon Mədəniyyət
və Turizm şöbəsinin tabeliyində rayon Mədəniyyət
Evi, Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi,
Bülbül adına 7 illik Uşaq Musiqi Məktəbi, 1
Mərkəzi rayon kitabxanası
və onun 57 kənd kitabxana
filialı, 13 kənd Mədəniyyət
Evi, 10 kənd klubu, 3 şəhər klubu fəaliyyət
göstərir. Bu müəssisələrdə işləyənlərin
ümumi sayı 388 nəfərdir.
Saatlı rayon Mədəniyyət və Turizm şöbəsində
il ərzində bir çox
yaddaqalan mədəni-kütləvi tədbirlər həyata keçirilir. 13-20 yanvar tarixlərində
ümumxalq hüzn günü ilə əlaqədar Mədəniyyət
və Turizm Şöbəsində, onun ayrı-ayrı müəssisələrində
bir sıra silsilə tədbirlər keçirilib. Belə ki,
qeyd olunan müddətdə rayon Tarix-Diyarşünaslıq
Muzeyinidə Dövlət Rəsm Qalereyası ilə birlikdə
sərgi təşkil olunub. Sərgidə
Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin direktoru Sürəyya
Zeynalovanın çəkdiyi Saatlı şəhidlərinin
şəkilləri nümayiş etdirilib. Bundan əlavə
Dövlət Rəsm Qalereyasında Azərbaycanın
suverenliyi, istiqlaliyyəti və ərazi
bütövlüyü uğrunda şəhid olmuş həmyerlilərimiz
barədə sislsilə
mühazirələr təşkil edilib. Muzeydə 20
Yanvar faciəsinə həsr olunmuş «Türk qanı ilə
yazılmış tarix» səndli
filminin nümayişi təşkil edilib. Mədəniyyət
və Turizm şöbəsinin bütün müəssisələrində
foto-sərgilər, mühazirələr təşkil olunub.
Rayonun Şəhidlər xiyabınında rayon sakinlərinin kütləvi yığıncağı
keçirilib, bu zaman ümumxalq
hüzn günü ilə əlaqədar hazırlanmış
ədəbi-bədii kompozisiya
göstərilib, şəhidlərin ruhuna
ehtiram əlaməti olaraq
müxtəlif
yazıçı və
şairlər tərəfindən yazılmış şerlər səsləndirilib. Bu mövzuda tədbirlər həmçinin rayonun Şirinbəy, Fətəlikənd,
Cəfərxan, Dədə Qorqud, Qırağlı mədəniyyət evlərində, Fətəlikənd,
Adıgün , Sarıcalar, Varxankənd, Azadakənd, Məzrəli, Nərmankənd
kitabxanasında, Qaracalar,
Çolpu, Varxankənd,
Axundv klublarında da
keçirilib. Bu dövr ərzində muzeyin
eksponatlarını zənginləşdirmək məqsədilə, Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə
Qoruq elan edilmiş kəndlərdə arxeoloji abidələrin yerləşdiyi
kəndlərdə müəyyən yerlərə baxış keçirilərək kənd sakinləri ilə aparılan fərdi
söhbətlər nəticəsində
arxeoloji əşyaların
toplanaraq Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə təhvil
verilməsinə nail olunub. Hər ayın sonuncu günü
muzeydə mühafizə edilən
eksponatların gigyenik-profilaktik
mühafizəsi üçün mühüm tədbirlər
həyata keçirilib. Mərkəzi rayon kitabxanasında, Heydər
Əliyev Mərkəzində Xocalı faciəsinin ildönümünə həsr olunmuş silsilə tədbirlər keçirilib, sərgilər təşkil edilib. Yeni Azərbaycan
Partiyası Saatlı rayon təşkilatında «20 Yanvar – nəsillərdən- nəsillərə
qəhrəmanlıq örnəyi» adlı dəyirmi
masa keçirilib. Tədbirdə rayonun
müxtəlif sahələrdə işləyən ziyallıları və
gənclər iştirak
ediblər. Eyni zamanda tədbirdə Ailə, Qadın və
Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Sədaqət xanım
Qəhrəmanova da iştirak
edib.
- Gənclərimizin milli mənəvi
dəyərlərimiz ruhunda təribiyə olyunmasında mədəniyyət
müəssisləri necə iştirak edir?
-
Keçirdiyimiz tədbirdə natiqlər müasir gənclərlə
bağlı problem məsələllər,
gəncləri düşündürən və narahat edən
məsələlər
haqqında müzakirələr
aparır, gənc nəslə istiqamətlər verirlər. Gənclərin vətənpərvərlik,
milli-mənəvi dəyərlərimizə sevgi və
hörmət ruhunda tərbiyə olunması gündəlik
işimizin bir hissəsini təşkil edir. Bu mənada Heydər
Əliyev Mərkəzinin təşkil etdiyi «Milli ruh və vətəndaşlıq tərbiyyəsi»
adlı masa gənclər tərəfindən çox maraqla
qarşılanıb, «Gənc nəslin siyasi elminin
inkişafında, dünyagörüşünün
formalaşmasında Heydər Əliyev məktəbinin rolu»
mövzusunda aparılan müzakirələr gənclərimiz
üçün böyük töhvə olub.Rayon Mədəniyyət
Evində «Qızlar gələcəyin anasıdır»
mözusunda ədəbi–bədii diskussiya keçirilib. Dəyirmi
masa arxasında baş tutan tədbirə dəvət
olunanlar çıxış edərək
qızlarımızın əsl ana olmağından, ailə
qurmağın yollarından danışıblar.Onlar həmçinin
öz çıxışlarında nümunəvi
qadınlarımızın portretlərindən söz
açıblar. Dövlət başçısı «Azərbaycan
gəncliyi 2011 – 2015 illərdə Dövlət Proqramı» barəsində tarixi bir sərəncam
imzalayıb. Bu tarixi
proqramın həyata keçirilməsi ilə əlaqədar Mədəniyyət və Turizm
Şöbəsi gənc nəslin inkişafında, onların
təlim-tərbiyəsində,
dünyagörüşünün
formalaşmasında mədəniyyət müəssisələrinin rolununun böyük olduğunu
yaxşı bildiyindən xeyli zəruri tədbirlər görüblər. Hər il Gənclər Günü rayonda təntənəli şəkildə
təşkil olunur. Tədbirlərdə gənclərin bir
çox sahələrdə qazandığı uğurlar
sadalanır, cəmiyyətdə onların
rolu
işıqlandırılır,
yaşlı nəslin nümayəndələri gənclərə özlərinin öyüd - nəsihətlərini verir,
gəncləri
düşüdürən
problemlər, həlli müşkül olan məsəllərlə bağlı dəyərli məsləhətlər verilir. Yeni
qurulmuş gənc ailələrlə
mütamadi iş aparılır. Bütün bunlarla yanaşı mədəniyyət
müəssələrində iş yerləri boşalarkən
bu barədə onlara məlumatlar verilir, onlar işə dəvət
olunurlar. Müəssisədə
Həmkarlar Komitəsi ilə birgə gənc ailələrin məişət
problemləri öyrənilir, onlara imkan daxilində köməklik
göstərilir. Rayon rəhbərliyinin iştirakı ilə
gənclərlə
yaşlı nəslin
görüşü
keçirilib. Natiqlər çıxış edərək
hazırkı dövrdə gənclərin rolundan və
onların fəallığının artırılmasından
danışıblar. Mədəniyyət
evləri, klub, kitabxana, Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi ,
Dövlət Rəsm Qalereyası və Uşaq Musiqi Məktəbində hər
il gənclərə həsr olunmuş müxtəlif
silsilə tədbirlər həyata
keçirilir. Gənclərin hərbi
xidmətə yola salınmasında
mədəniyyət işçiləri gənclərdə Vətənə
bağlılıq, torpağa məhəbbət hissini
aşılamaq üçün müxtəlif dram və bədii
əsərlərdən
geniş istifadə edirlər. Mədəniyyət və
Turizm Şöbəsinin rəhbərliyi gənclərin irəli çəkilməsini
həmişə diqqət mərkəzində saxlayır. Belə
ki, Mədəniyyət və Turizm Şöbəsində və
onun müəssisələrində işləyənlərin əksəriyyəti
gənclərdir. Gənclərdə peşəsinə
vurğunluq və məhəbbət yaratmaq
üçün onlar istehsalatda
çalışa- çalışa kurslara göndərilir.
Gənçlər bizim gələcəyimizdir, onların
düzgün istiqamət götürməsi , layiqli vətəndaş
və kadr kimi yetişməsi üçün bütün
imkanlardan istifadə olunur. Elm, texnika əsri olduğu
üçün mədəniyyət müəssisələrində
kompyuter kursları, texniki yaradıcılıq klubları və dərnəklər təşkil olunub, biləvasitə
gənc qızlar üçün
ilk tibbi yardım dərnəkləri yaradılıb. Gənclərlə
bağlı Dövlət
Proqramı ilə
bağlı Mədəniyyət və
Turizm Şöbəsi gənclərin asudə
vaxtlarının səmərəli və mənalı
keçirmələri üçün səy və
bacarıqlarını əsirgəmir. Yen də deyirəm ki,
Mədəniyyət və Turizm Şöbəsində boş
iş yeri olarkən ilk növbədə gənclər işə qəbul olunurlar.Mərkəzlədirilmiş
Kitabxana Sisteminin 6- şöbəsindən 4- nün müdiri
gəncdir. Rayon Mədəniyyət Sarayında, klub və mədəniyyət
evlərində gənclər üçün maraqlı, rəngarəng
tədbirlər keçirilir.Onu da qeyd edim ki, Saatlı rayon Mədəniyyət və
Turizm Şöbəsində
dövlət başçısının şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə milli strategiyanın təsdiq edilməsi barədə
müvafiq sərəncamı ilə
əlaqədar müvafiq
komissiya yaradılıb. Bu
sərəncam mədəniyyət
işçilərinin seminar
müşavirəsində
geniş müzakirə edilib. Mədəniyyət
ocaqlarında bu ictimai bəla ilə
əlaqədar sərgilər,
fotomontajlar, şüarlar təşkil edilib. Bu işin əhali arasında təbliği məqsədi ilə «Korrupsiyaya qarşı mübarizə aparaq», «Onlara aramızda
yer yoxdur» mövzusunda mühazirələr,
məruzələr təşkil edilmiş, əhali
arasında mütəmadi fərdi söhbətlər və təbliğat
işləri aparılır. Rayon Mərkəzləşdirilmiş
Kitabxana sistemində, Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində,
Uşaq Musiqi Məktəbində, Mədəniyyət Sarayında bu məqsədlə
silsilə tədbirlər keçirilib və keçirilməkdədir.Sevindirici
haldır ki, bu ictimai bəla ilə əlaqədar milli
strategiyanın qəbul edildiyi
vaxtdan keçən dövr ərzində
Mədəniyyt və Turizm
Şöbəsinin maliyyə –təsərrüfat fəaliyyəti Maliyyə Nazirliyinin yoxlama briqadasının əməkdaşları
tərəfindən bir neçə dəfə yoxlanılmış, lakin ciddi maliyyə pozuntuları və korrupsiya halları müəyyən
olunmayıb. Eyni zamanda, əmək müfəttişlərinin regional ərazi üzrə əməkdaşları tərəfindən Mədəniyyət və Turizm
Şöbəsi və onun
müəssisələri yoxlanılıb, ciddi qanun
pozuntuları olmadığı müəyyən edilib.
Korrupsiyanın iqtisadi
inkişafa ciddi maniyələr
törətdiyini dərindən
başa düşən şöbənin əməkdaşları, şəffaflığı
təmin etmək məqsədi
ilə korrupsiya və rüşvətxorluq hallarının baş verməməsi
üçün hər il Mədəniyyət
və Turizm şöbəsinin
mal-materialları, eləcə də inventar
və avadanlıqlar komissiya vasitəsi ilə
yoxlanılır.Sosial müavinətlər, pensiya, uşaq
pulu, əməkhaqları və digər ödənclər
artıq üç ilə yaxındır ki, plastik kartlar vasitəsi
ilə həyata keçirilir.
Bu kimi tədbirlər həyata
keçirilərkən ictimai işlərdə fəallığı
ilə seçilən işçilərin qüvvəsindən
istifadə olunur.
- Rayonun mədəniyyət müəssisələrində
bədi özfəaliyyət işi necə qurulub?
-
İstər əhalinin estetik
zövqünün
formalaşdırılmasında
istərsə də asudə
vaxt problemlərinin həllində özfəaliyyət kollektivlərin əhəmiyyəti böyükdür. Tarixi, siyasi
və ədəbi - bədi tədbirlər keçirilərkən istər
özfəaliyyət
kollektivlərinin
gücündən istərsə də xalq
yaradıcılığının nümunələri sayılan
folklor və folklorçuluğun butün
imkanlarından istifadə edilir.
Əsasən xalq yaradıcılığı nümunələri, xalq
mahnı və rəqsləri ön
plana çəkilir, incəsənətin bu
mühüm sahəsindən bacarıqla, səmərəli surətdə istifadə
olunur. Xüsusilə xalq
yaradıcılığının məhsulu
olan folklor və
folklorçuluq rayonda getdikcə
genişənir və inkişaf
edir. Əvvəllər
rayonda təkcə Adıgün
və Nəsimikənd mədəniyyət evləridə folklor
və folklorçuluq inkişaf
etmişdisə,
hazırda rayonun Şirinbəy, Varxankənd, Fətəlikənd Klub
və Mədəniyyət evlərində milli bayram tədbirlərində
xalq yaradıcılığı nümunələri repertuarları zənginləşdirir.Hazırda Cəfərxan, Sarıcalar, Mirzə Fətəli Axundzadə
adına klubda, Əlisoltanlı, Mircəlalkənd, Xanlarkənd, Nərmankəd,
Dədə Qorqud kənd klub və mədəniyyət evlərində bir
çox bədii özfəaliyyət kollektivləri mövcuddur. Rayonda çoxlu sayda
xırda xalqlar, etnik qruplar vardır.
Folklor, folklorçuluq, eləcədə, unudulmuş milli ənənələrin
təbliği, milli rəqslərin yaranıb xalqa
çatdırılması kimi işlərin xüsusilə kənd
yerlərində genişlənməsinə
həmişə lazımi köməklik göstərilir.
Milli musiqi alətləri ifaçılarının V Respublika
müsabiqəsində Mircəlalkənd Mədəniyyət
Evinin bədii özfəaliyyət kollektivinin üzvü Səfərov
Əziz Habil oğlu uğurla iştirak edib. Uşaq Xor
Kollektivlərinin VII Respublika müsabiqəsində isə
Saatlı rayon “Bülbül” adına Uşaq Musiqi Məktəbi
iştirak edib və Fəxri Fərmanla təltif olunub.
Saatlı rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi
Nəsimikənd Mədəniyyət Evinin «Adıgün» rəqs
qrupu Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqların III-cü
Respublika festivalında yüksək nailiyyətlər əldə
edib. Rəqs qrupu İctimai Televiziyanın canlı efirində
bütün ölkəyə öz məharətlərini
nümayiş etdirib. Opera və Balet Teatrında keçirilən
yekun konsertində rəqs qrupunun çıxışı
iştirakların böyük alqışı ilə
qarşılandı. Nəsimikənd Mədəniyyət Evi
«Vətən» cəmiyyətinin xətti ilə keçirilən
Mədəniyyət Günlərində Azərbaycanda yaşayan
azyaşlı xalqların mədəniyyət və folklor
nümunələrinin nümayişində uğurla təmsil
olunub. «Mədəniyyət» qəzetində
Saatlı rayon Nəsimikənd Mədəniyyət Evinin fəaliyyəti
və qazandığı uğurlar barədə geniş məqalə
dərc olunub. İctimai Televiziya və «Sehirli Aləm» Cəmiyyəti
istedadlı uşaqlar arasında «Pöhrə» müsabiqəsinin
televiziya lahiyəsində Saatlı rayon Mədəniyyət və
Turizm şöbəsi uğurla çıxış edib.
Şirvan şəhərində keçirilən
«İstedadlı uşaqlar» müsabiqəsində Saatlı
Uşaq Musiqi Məktəbi yüksək
səviyyədə təmsil olunub. Ümumiyyətlə, şöbədə bütün mədəniyyət evləri ,
klublarda bədii özfəliyyət kollektivləri mövcuddur. İstər rayonda, istərsə
də respublika əhəmiyyətli tədbirlərdə rayonun bədii özfəaliyyət
kollektivləri fəal iştirak
edirlər. Keçirdiyimiz tədbirlər zamanı istər rəsmi, istərsə də
bədii hissələr zamanı mədəniyyət müəssisələrinin özfəaliyyət kollektivləri fəal iştirak edirlər. Mərkəzləşdirilmiş
Kitabxana Sistemində daimi olaraq şair və yazıçıların
əsərlərinin sərgisini təşkil edirik. «Gənclər
bizim gələcəyimizdir», «Biz sizdən öyrəndik qəhrəmanlığı»,
«Gənclər sözüm sizədir»,
«Novruz gəldi, yaz gəldi», yazıçı, dramaturq Mirzə
Fətəli Axundzadənin anadan
olmasının 200 illiyi, Mirzə Ələkbər Sabirin
150 illiyi, yazıçı Əlfi Qasımovun 85, Vidadi
Babanlının anadan
olmasının 85 illiyi, türk dünyasının
böyük oğlu Nazim Hikmətin
110 illiyi, İsmayıl Şıxlının anadan
olmasının 90 , Məmməd
Səid Ordubadinin anadan olmasının 140 illiyi müxtəlif tədbirlər, ədəbi- bədi
gecələr, disput, oxucu konfransları , sərgilər vasitəsilə qeyd olunub. Milli
bayramımız olan Novruz bayramı da müəssisələrdə
yüksək fəallıq
şəraitində keçirilib.Xüsusilə,
rayonun Şirinbəy,
Adıgün, Sarıcalar, Qara Nuru,
Nəsimikənd mədəniyyət evlərində, Uşaq Musiqi Məktəbində,
Mərkəzi rayon kitabxanasında, Tarix-Diyarşünaslıq
Muzeyində, Dövlət Rəsm Qalereyasında,
Qırağı, Varxankənd, Adıgün, Cəfərxan,
Şirinbəy, Sarıcalar kitabxanalarındada bu el şənliyi
fəallıq şəraitində keçirilib. Kitabxana-informasiya
sahəsi ilə bağlı dövlət
başçısı tərəfindən Dövlət
Proqramı qəbul edilib. Bununla əlaqədar olaraq rayon
kitabxanalarında mühüm islahatlar aparılıb, mərkəzi
rayon kitabxanasında 2 yeni şöbə-Kitabxana–Resurs Mərkəzi
və Kitabxana işininin avtomatlaşdırılması şöbəsi
yaradılıb, kənd
kitabxanalarında fəaliyyəti zəif, bina şəraiti əlverişsiz, müasir
tələblərə cavab verə bilməyən 6
kitabxana kənddə fəaliyyət göstərən digər
kitabxana ilə birləşdirilib,
bir kitabxana isə ləğv edilib. Bu istiqamətdə
işlər hazırda da davam etdirilir, 2012- ci ilin sonunadək ölkə başçısının bu mühüm sərəncamını layiqincə icra etmək üçün Mərkəzləşdirilmiş
Kitabxana Sisteminə
«İRBİS»
proqramının
alınması
üçün işlər davam
etdirilir.
- Hərbi hissələrlə əməkdaşlıq
edirsinizmi?
- Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin respublikanın teatr-konsert müəssisələri və Mədəniyyət və Turizm
şöbələrinin hərbi
vətənpərvərlik
və mədəni hamilik
sahəsində gördüyü işin vəziyyəti haqqında əmrinin icrası ilə bağlı Mədəniyyət və
Turizm Şöbəsində əlavə
tədbirlər planı tutulub, teatrların, mədəniyyət
evlərinin, klubların bədii özfəaliyyət kollektivləri,
xalq kollektivləri cəbhə bölgələrində olur, əsgər
və zabitlər qarşısında
maraqlı konsert proqramları ilə çıxış edirlər. Mədəniyyət
və Turizm Şöbəsinin işçiləri rayonumuzda
yerləşən hərbi qospitalda ayda iki dəfə maraqlı konsert proqrammı ilə
çıxış edir, əsgərlərimizdə vətənpərvərlik hissini qüvvətləndirir,
döyüş əzmini möhkəmləndirir. Şöbəmiz Beyləqanda yerləşən «N» saylı hərbi hissəni hamiliyə götürüb. Rayon Mədəniyyət
Sarayının bədii özfəaliyyət kollektivi Tovuzda yerləşən hərbi
hissədə geniş proqramla
konsert verib və bu hərbi hissəni də hamiliyə
götürmüşük.
- Hansı problemləriniz var?
-
Bütün görülən
işlərlə əlaqədar olaraq, Mədəniyyət və Turizm Şöbəsində həllini
gözləyən bir sıra
problemlər qalmaqdadır.
Belə ki, ayrılan vəsaitlər az
olduğu
üçün mədəniyyət müəssisələrini inventar
və avadanlıqlarla tam təhciz edə
bilmirik. Müəssisələrdə işləyən işçilərin əksəriyyətinin ixtisas
təhsili yoxdur. Bu isə
görülən işlərə mənfi
təsir edir, onun keyfiyyətini aşağı salır. Mədəniyyət və
Turizm Şöbəsinin tabeliyində olan mədəniyyət
obyektləri mərkəzdən xeyli uzaqda olmasına baxmayaraaq,
heç bir xidməti nəqliyyat vasitəsinin olmaması
işimizdə müəyyən problemlər yaradır. Mədəniyyət
evlərinin və
klubların 2-li tabelliyi , yaxud
paralelçiliyin aradan qaldırılması kimi
hələ də problem
məsəllələr
qalmaqdadır.Regionlarının sosial- iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının
uyğun olaraq uzun illər rayonda
fəaliyyət göstərən bir
sıra sosial- mədəni obyektlərin tikintisi
nəzərdə tutulub.
Bu mühüm dövlət tədbirinin həyata keçirilməsi üçün şöbədə tədbirlər planı
tutulub. Tədbirlər planına
uyğun olaraq əlaqədar təşkilatlar qarşısında məsəllələr qaldırılmış, tədricən problem
məsəllər həllini tapmaqdadır. Belə ki,
1985- ci ildən fəaliyyət göstərən 10 000 – dən artıq
eksponatı olan Tarix- Diyarşünaslıq Muzeyi
və Dövlət Rəsm Qalereyası üçün birtipli
lahiyə əsasında bina
tikintisi reallaşır.
Bundan başqa Gənclər Mərkəzi, rayon Mədəniyyət Sarayının əsaslı təmiri,
100000 min cildlik
Mərkəzi rayon kitabxanası üçün yeni
binanın tikilməsi üçün tədbirlər görülür. Regionların sosial iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət Proqramı rayon
iqtisadiyyatına , təhsil,mədəniyyət və
səhyyə sistemi üçün bir
çox yeniliklər gətirməklə
yanaşı
çoxsaylı
istehsal sahələrinin yaradılması, sosial-
mədəni obyektlərin
tikintisi kimi işlərin
reeallaşdırılması ilə
nəticələnməkdədir. Bütün bunlara
baxmayaraq, Saatlı rayon Mədəniyyət və Turizm şöbəsinin rəhbərliyi var
qüvvə ilə
çalışır ki, ölkə
başçısının, rayon rəhbərliyinin və Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin qarşımıza qoyduğu
tələbləri
vaxtında və keyfiyyətlə icra
edərək ki, rayon əhalisi mədəniyyət naliyyətlərinsdən
maksimum yararlansınlar.
Anar Miriyev
Palitra.-2012.-24 aprel.-S.11.