“Kənd təsərrüfatının intensiv yolla inkişafına nail olmalıyıq”

Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında çıxış edən Prezident İlham Əliyev ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı görülən tədbirlərin öz nəticəsini verdiyini bildirdi. Ölkə başçısı qeyd etdi ki, kənd təsərrüfatı 10 faizdən çox artıb ki, növbəti illərdə çalışıb bu dinamikanı saxlamaq lazımdır:

“Kənd təsərrüfatı Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi üçün əsas sahələrdən biridir və məşğulluğun təmin edilməsi üçün demək olar ki, əsas sahədir. Çünki əhalimizin təxminən yarısı bölgələrdə, yəni, kənd yerlərində yaşayır. Burada həm yeni təşəbbüslərin icra edilməsi, eyni zamanda, təkmilləşmə proseslərinin sürətlə getməsi daha da gözəl nəticələr verəcək”. Bu istiqamətdə görülən işlərlə bağlı suallarımızı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Bitkiçilik məhsullarının istehsalı, emalı və ərzaq ehtiyatlarının dövlət tənzimlənməsi şöbəsinin müdiri Sabir Vəliyev cavablandırdı:

- İclasda ölkə başçısının toxunduğu məsələlərdən biri də iri fermer təsərrüfatlarının yaradılması ilə bağlıdır. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərlə bağlı nə deyə bilərsiz?

- İri fermer təsərrüfatlarının yaradılmasına başlanıb. Taxılçılıqla bağlı iri fermer təsərrüfatlarının yaradılması istiqamətində çox böyük təkliflər var. Biz çalışırıq iri toxumçuluq təsərrüfatlarının yaranması başqa sahələrə mənfi təsir göstərməsin. Ona görə də ilkin olaraq Beyləqan və Ağcabədi rayonları ərazisində 5 min hektar ayrılıb. Artıq orada meliorativ tədbirlər görülür. Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC tərəfindən çox böyük işlər görülür. Kollektor-drenaj sistemlərinin bərpası üçün vəsait ayrılıb və şoran-şorəkətliyə qarşı mübarizə gedir. Çünki xaos dövründə kənd təsərrüfatı torpaqlarına çox böyük ziyan dəymişdi. Onu birdən-birə bərpa etmək çətindir. Ölkə başçısının qarşıya qoyduğu iri fermer təsərrüfatları ona görə yaradılır ki, 2015-ci ildə hektarın məhsuldarlığı ilə bağlı 32 sentnerə nail olmalıyıq. İndi biz ölkə üzrə 25-26 sentner məhsul alırıq. Birdən-birə həmin rəqəmin 6 sentner qaldırılması bu istiqamətdə tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Meliorativ tədbirləri elə düzəltməliyik ki, torpaqlar münbitləşdirilsin, suvarma sistemi yaxşılaşdırılsın, kollektor-drenaj drenaj sistemi bərpa olunsun ki, orada şoranlıq əmələ gəlməsin, eyni zamanda şorakənd torpaqların gipsləmə prosesini reallaşdırmaq istəyirik. Çünki bu gün bir sıra yerlərdə 480 min hektara yaxın şorakənd torpaqlar var. Bu tədbirlər həyata keçirildikdən sonra hektarın məhsuldarlığı prosesi qarşıya qoyulub. Ölkə başçısı tərəfindən 2008-ci ildə təsdiq edilən Ərzaq təhlükəsizliyinin təminatına dair Dövlət Proqramına əsasən, biz kənd təsərrüfatının intensiv yolla inkişafına nail olmalıyıq. Bu gün bitkiçilik məhsulları ilə özümüzü 1,7-1,8 dəfə təmin edirik. Məsələn, kartofa 440 min ton tələbat var, amma istehsal 1 milyona çatıb. Yaxud, tərəvəz-bostan bitkilərinin istehlak səbətinə görə, 1,9 dəfə tələbatımız ödənir. Ancaq xaricdən kartofun idxalını məhdudlaşdıra bilmərik. Çünki bizim sahibkarlıq haqqında qanunumuz, iş adamlarımız var. Mərkəzi icra orqanları şərait yaratmalıdırlar ki, insanlar bunun ətrafında yaşaya bilsinlər. İdxal-ixrac prosesi ilə iş adamları biznesini qururlar. Məsələn, bir vaxtlar Türkiyə geridə qalmış ölkə idi və lakin sabiq prezident T. Özalın hakimiyyəti dövründə artıq açıq ticarətin inkişafı nəticəsində ölkə iqtisadiyyatı çox möhkəmləndi. Ona görə də biz ticarətə kömək etməliyik. Ölkə qanunları çərçivəsində bu nizamlanmalıdır. Ulu öndər dövründən indiyədək hər 5 ildən bir cüzi torpaq vergisindən başqa kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları bütün vergilərdən azad olunur. Dünyanın heç bir yerində bu yoxdur. Xarici ölkələrdə vergilər verirlər, hətta bu vergilərdən bezirlər. Bizdə dövlətimiz azad edib, çünki dövlətimizin qüdrəti, başqa sərvətlərimiz var. Bizdə bu balans dövlət büdcəsi ilə nizamlanır, kənd təsərrüfatının inkişafına kömək edilir ki, bu sahə inkişaf etsin. Nə vaxtsa gələcəkdə kooperativlər, böyük fermer təsərrüfatları, həm istehsal, həm də emalla məşğul olan şirkətlər yaranacaq, onda hökumətin köməyi azalacaq. Onda ola bilsin ki, əksinə, həmin şirkətlər dövlətə vergi ödəsinlər. Çünki dövlət büdcəsi nizamlanmalıdır. Kənd təsərrüfatının inkişaf yolu ilə bağlı yerlərdə ayrı-ayrı kooperativlər yaransa biz təklif edirik ki, özlərinin tədarük satış bazalarını yaratsınlar. Özlərinə soyuducu anbarlar tiksinlər, özlərinin nəqliyyatı olsun ki, müxtəlif ölkələrlə müqavilələr bağlasınlar. Bizdə elə məhsullar var ki, başqa ölkələrdə yoxdur. Burada kredit-maliyyə sisteminin tətbiqinə də böyük ehtiyac var. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycanda bankların sayı çox olsa da kənd təsərrüfatına xeyri o qədər də yoxdur. İstehsalçılar banklara müraciət etdikdə elə rəqəmlərlə çıxış edirlər ki, artıq problemə çevrilir. Yaxud, Bakıda girov, daşınmaz əmlakının olması kimi təkliflər irəli sürürlər. Bu sistem sadələşməlidir. Yerlərdə kredit birlikləri yaransa bunlara ehtiyac olmaz.Bundan başqa tədarükolunma bir qədər mürəkkəb prosesdir. Məsələn, Londonda böyük satış bazası var və hər gün köhnə meyvə-tərəvəzi götürüb emala verirlər, yenisini gətirirlər. İnsanlar yeni meyvə-tərəvəz alırlar. Bu sistem çox düzgün qurulub, istehsal olunan yerlərdən xüsusi xidmət orqanları var ki, onu alıb nəqliyyatla paytaxda çatdırırlar. Bizdə də bu sistemin tətbiqi lazımlıdır. Eləcə də taxılı istehsal olunan dövrdə çox ucuz qiymətə almaq, qış aylarında baha qiymətə satmaq olar. Arada olan fərq vəsaiti hesabına dövriyyə fondu yaratmaq olar.

- Meliorativ tədbirlər, iki böyük böyük layihənin həyata keçirilməsi istiqamətində hansı işlər görülür?

- Ölkə iqtisadiyyatının inkişafında meliorasiya sahəsinin də öz yeri var. Ulu öndər H.Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi ilə yaradılan melirosiya və su təsərrüfatı kompleksi hazırda ölkə başçısının diqqəti nəticəsində daha da inkişaf etdirilir. Son 9 ildə bütün maliyyə mənbələri hesabına sahəyə əsasalı kapital qoyuluşu 32 dəfəyə yaxın artıb. Bunun nəticəsində mövcud meliorasiya və irriqasiya obyektlərinin istismarı xeyli yaxşılaşıb, 1400-dən artıq maşın və mexanizm alınıb, 1272 km uzunluğunda suvarma kanallarının və 874 km uzunuğunsda kollektor-drenaj şəbəkələrinin tikintisi, təmir bərpası və yenidən qurulması işləri həyata keçirilib. 147 min hektar sahədə suvarılan torpaqların meliorativ vəziyyəti, 121 min hektar ərazidə yeni suvarılan sahələr də daxil olmaqla suvarılan torpaqların su təminatı yaxşılaşdırılıb. Ölkə başçısının da qeyd etdiyi kimi hazırda meliorativ tədbirlərin həyata keçirilməsi prosesi gedir. Bu sahədə iki böyük layihə icra edilir. Samur-Abşeron kanalı-Taxtakörpü su anbarı və Şəmkirçay Dəryaçası tikilir. Hər iki layihə qlobal layihədir. Ölkə iqtisadiyyatına, yəni, bir layihəyə qoyulan investisiya baxımından bəlkə də ən böyük layihələrdir və kənd təsərrüfatının inkişafı üçün ən vacib layihələrdir. Hazırda tikinti işləri uğurla davam edir.

- Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında özümüzü yüz faiz təminetmə prinsipini tətbiq etmək mümkün olacaqmı?

- Yaxın vaxtlarda Azərbaycanın ərzaq məhsulları ilə özünü təmin etməsi ilə bağlı ayrı-ayrı icra orqanları qarşısında böyük vəzifə durur və ondan irəli gələn məsələlər həll edilməlidir. Çünki Ərzaq məhsullarının təminatına dair Dövlət Proqramı çərçivəsində artıq ildən-ilə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı artır. Əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsi ilə bağlı həm bilavasitə, həm də yardımçı tədbirlər həyata keçirilir. Bütün kənd təsərrüfatı məhsulları, xüsusilə də taxılla bağlı məsələni həll etmək üçün biz taxılın məhsuldarlığını qaldırmalıyıq. Əgər məhsuldarlığı 40 sentnerə qaldırsaq, ölkə üzrə taxıla olan tələbatımızı tam ödəyəcəyik və xaricdən idxala ehtiyac qalmayacaq. Başqa məhsulların idxal-ixrac prosesində əhalinin, ayrı-ayrı sahibkarların iş fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması naminə ölkə başçısı tərəfindən hər zaman şərait yaradılır. İstehlak bazarında isə insanlar müxtəlif ölkələrdə istehsal olunan məhsulları müqayisəli şəkildə istifadə etməlidir və qiymət verməlidir. Ölkədə istehsal olunan keyfiyyətli, xalq seleksiyası tərəfindən yaradılan məhsullara üstünlük verməlidirlər. Seleksiya sahəsində bu məhsulların artırılması istiqamətində həm də elmi-tədqiqat institutları qarşısında çox böyük vəzifələr durur. Bioloji xüsusiyyətinə uyğun olaraq məhsulların insan tələbatına uyğun müxtəlif vaxtlarda yetişdirilməsi nizamlanmalıdır. Ona görə də biz kənd təsərrüfatı ilə bağlı inkişaf strategiyasını müəyyən etmişik. Ayrı-ayrı bölgələrdə məhsulların inkişafı üçün şərait yaradırıq ki, məhsullara qıtlıq yaranmasın. Məsələn, biz istəyirik ki, çayçılıq inkişaf etsin, sitrus bitkilərinin inkişafını artırmalıyıq. İqlim şəraiti də bölgələrdə istənilən kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalı üçün şərait yaradır. Ölkə başçısının qarşımıza qoyduğu vəzifələri yerinə yetirsək, gələcəkdə Azərbaycan əhalisini tam daxili istehsal hesabına tələbatını ödəyə bilərik.

Nigar Abdullayeva

Palitra.-2012.-1 avqust.-S.5.