“Azərbaycan dünyaya mədəniyyətlərarası dialoq nümunəsi göstərdi”
Layihə
çərçivəsində müsahibimiz Azərbaycan
Turizm İnstitutunun İctimai fənlər kafedrasının
baş müəllimi, sənətşünas Sevil Kərimovadır:
- Bu
gün müasir Azərbaycanın mədəniyyət siyasəti
yeni strategiya ilə dünyada çıxış edir. Bildiyimiz
kimi, dövlətin mədəniyyət siyasəti müəyyən
faktorların mövcud olması şəraitində
formalaşır ki, bunlardan ən vacibləri mədəni irs
və dövlətçilik tarixinin zəngin və qədim ənənələrə
malik olmasıdır. Bu baxımdan biz azərbaycanlılar, cox
uğurlu bir yoldayıq. Dünyanın nadir ölkələri
mədəni inkşaf strukturu və modeli baxımdan Azərbaycana
bənzəyir. Minilliklər əvvəl, ibtidai icma
dövründən başlayaraq tariximiz dünyada baş verən
bütün sosial, siyasi, iqtisadi, mədəni prosesləri
ardıcıl yaşayaraq, sonunda demokratik cəmiyyət
qurmağa nail olub. Şanlı tariximizin hər mərhələsində
Azərbaycan dövlətçiliyi yaradıcı mövqelərdən
çıxış edib. Şərqin hər hansı bir
tarixi dövrünə müraciət etsək, qaynaqlarda azəri
ustadların, alimlərin, teoloqların adlarına rast qəlmək
mümkündür. Sözsüz ki, hazırda bizim bu istiqamətdə
qürurla danışdığımız,
araşdırdığımız həmin faktların üzə
çıxmasında, təqdim və təbliğ şəraitinin
formalaşmasında aparıcı rolu dövlət siyasəti
oynayır. Müasir dünyada artıq öz yerini müəyyən
etmiş Azərbaycanın intensiv inkşaf səbəblərindən
biri də mədəni təbliğdir. Bu istiqamətdə
atılan addımlardan biri 2006-cı ildə Prezident İlham Əliyevın
sərəncamı ilə təsis edilən və iki
mühüm strukturu birləşdirən Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin yaranması idi. Ölkənin enerji mənbələrindən
sonra mühüm və perspektivli iqtisadiyyat sahəsi olan
turizm, beləliklə, zəruri, mədəni təbliğ
vasitəsi kimi dövlətin ümümi siyasətində mədəniyyətlə
eyni mövqelərdən çıxış edir. Nəzərə
alsaq ki, turistlərin əsas hissəsini, adətən orta
sosial təbəqəyə mənsub insanlar təşkil edir,
burada Azərbaycanın tarix və dövlətciliyinin aktiv təmsilcisi
kimi yerli əhali çıxış edir. Məhz bu aspekt mədəniyyətimizin
təqdim və təbliq məsələlərinin həllini
ilk öncə ölkə daxilində tələb edir. Lakin
bununla bərabər, bu istiqamətdə aparılan işlərin
təcrübəsi qöstərir ki, dünyaya inteqrasiya
prosesində ölkənin imicinin formalaşması
ücün daxili mədəni savadın mövcudluğu yetərli
faktor deyil. Qlobalizm dövrünün reklama daimi tələbat
duymaq, daimi informasiya almaq mahiyyəti, Azərbaycanın dövlətçilik tarixinə və
onun təbliği məsələlərinə çoxaspektli
yanaşma ehtiyacı doğurur. Bu baxımdan, Azərbaycanın
dövlət qurumları ilə bərabər, qeyri - dövlət
təşkilatlarının fəaliyyəti vacibdir. Bu yolda
böyük uğurlara nail olan Heydər Əliyev Fondunun təcrübəsi
nümunəvidir.
- Mədəniyyətin təbliğində
həyata kecirilən tədbirlərin rolunu necə qiymətləndirirsiniz?
- Son
illərdə keçirilən tədbirlər, istər Azərbaycanda,
istərsə də ölkədən kənarda Azərbaycanın
imicinin formalaşmasını təmin edib. “Edib” kəlməsini
vurğulamaq istərdim, çünki artıq müəyyən
nailiyyətlər əldə etmişik. Bunu istər ictimai
fikir, istər şəxsi təcrübəm və yaxud təmasda
olduğum xarici ölkələrdə təcrübə
keçən tələbələrimiz də qeyd edirlər.
Tədbirlər haqqında danışarkən ilk növbədə
cox böyük uğurla təşkil olunan “Eurovision - 2012”
mahnı müsabiqəsini vurğulamaq istərdim. Cari ilin may
ayı ərzində bu məsuliyyəti təşkilatçılarla
bərabər bütün Azərbaycan, xüsüsi ilə
Bakı əhalisi paylaşdı. Mən İçərişəhər
sakiniyəm və bir mədəniyyət tarixçisi olaraq həmin
vaxt ərzində sıravı bir azərbaycanlının nə
dərəcədə qonaqpərvər, Vətəninin nailiyyətləri
ilə daim qürur duyan və bu qüruru başqalarına
hörmət edərək, mülayim şərait yaradaraq
nümayiş etdirdiyinin dəfələrlə şahidi oldum.
Bu, artıq “siyasiləşdirilmiş” müsabiqə yox,
sağlam mədəni identifikasiya qabiliyyətinə malik olan,
düzqün formalaşmış mədəni normalarla
cıxış edən, böyük mənəvi sərvətə
sahib olan millət, vahid dövlətçilik mövqeyini və
vətəndaş məsuliyyətini göstərdi. Qərb cəmiyyətində
multikulturalizm konsepsiyasının zəiflədiyi bir məqamda
Azərbaycan mədəni dialoqun nəinki mümkün
olmasını, onu üçüncü minilliyin
aparıcı istiqaməti kimi nümayiş etdirdi. Yeri gəlmişkən,
mədəniyyətlərarası dialoq Azərbaycannın beynəlxalq
mədəni əlaqələr kontekstində
üstünlük təşkil edən statusdur. Bu ilin aprel
ayında Bakıda keçirilən Ümümdünya Mədəniyyətlərarası
dialoq Forumu ölkəmizin bu istiqamətdə praktik təcrübəsi
ilə bərabər, elmi nailliyyətlərini də qöstərdi.
Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, xarici ölkələrdə
keçirilən tədbirlərin əhəmiyyəti bilavasitə
mədəniyyətlə bağlıdır. Azərbaycan mədəniyyət
mərkəzlərinin açılması, Azərbaycan mədəniyyəti
günlərinin keçirilməsi, nəşrlərin təsisi,
sərgi və festivallarda, elmi tədbirlərdə layiqli
iştrak ölkə haqqında nüfuzlu fikir yaradır.
-Mədəniyyətin təbliğində
təhsilin rolu və mövcud problemlərlə bağlı nə
deyə bilərsiz?
-
Hazırda ölkənin təhsil sistemində mədəniyyətin
tədrisinə və təbliğinə dair vahid proqram və
yaxud layihə mövcud deyil. Bu məsələdə daha
çox qeyri-dövlət təşkilatları
maraqlıdılar və
onların təqdim etdiyi layihələr ölkə
miqyasında qlobal nəticələr qöstərməyə
malik deyil. Halbuki, mədəni təbliğ yüz illər
bundan əvvəl olduğu kimi indi də əsas mənəvi
və maddi təsir vasitəsi olaraq aktivdir. Əgər mədəniyyətimizin
təqdim və təbliğinə dair fəaliyyətlərinin
müəyyən bilik bazasına əsaslandığını
qəbul ediriksə, bu məqamda bizim mühüm problemlərimizin
ilki uşaq kütləsidir. Uşaqlardan fərqli olaraq gənclər,
xüsusilə 2000-ci illərdə formalaşan generasiya, mədəniyyətimizin
təbliğinin bilavasitə onun şəxsi marağında
olduğunu hiss edirlər və boşluqları doldurmağa
meyillidirlər. Bunun nəticəsi olaraq son illərdə
ölkədə və diasporda Azərbaycan gənclərinin fəaliyyət
nisbəti yüksəlir. Uşaq kütləsi isə mədəni
və etnik xüsüsiyyətlərə, sosializasiya və
inkultrasiya prosesləri nəticəsində yiyələnir və
bu yollar ilə cəmiyyətə inteqrasiya olunur. Müasir Azərbaycan
cəmiyyətində ailə ilə bərabər göstərilən
prosesləri məktəbəqədər müəssisə və
məktəb təlim - tərbiyə və təhsili vasitəsi
ilə yerinə yetirir. Beləliklə, uşaqlar istər -
istəməz mədəniyyətin
həm tələbatçısı,
daşıyıcısı və eyni zamanda
yaradıcısı olurlar. Bizim məktəblərin cox hissəsində
mədəniyyət fənlərinin tədrisi rəsm, musiqi və
bədən tərbiyəsi ilə məhdudlaşır. Bəzi
dövlət məktəblərində və özəl
liseylərdə “Dünya bədii mədəniyyəti” fənni
tədris edilir. Azərbaycan mədəniyyətinə dair nəinki
ayrıca fənn, qısa bir kurs da yoxdur. Halbuki ölkədə
hər il ən azı üç ali təhsil ocağı sənətşünas,
muzeyşünas, mədəniyyətşünas
hazırlayır. Bəzi ölkələrin təhsil təcrübəsində
bu problem “muzey pedaqogikası” fənninin tədrisi ilə həll
olunmuş sayılır. Lakin Azərbaycanda bu istiqamət hələ
ki, muzey institusiyasına bağlıdır. Ali təhsil
ocaqlarına qəldikdə, Azərbaycan mədəniyyətinin
tədrisi ənənəvi olaraq humanitar istiqamətlərlə
bağlıdır ki, bu da onun təbliğində bir sıra
mühüm məhdudiyyətlər yaradır. İqtisadi və
yaxud dəqiq elmlərlə əlaqədar ixtisaslar öz
proqramlarında bu tip fənlərdən qaçır. Bu
istiqamətdə uğurlu nəticəni Azərbaycan Turizm
İnstitutu göstərir. Demək olar ki, bütün ixtisas
istiqamətlərində əsas (180 s.) və yaxud seçmə
fənn (60 s.) bloklarında “ mədəniyyətşünaslıq” fənni tədris edilir ki, burada Azərbaycan
mədəniyyətinin tarixi və təbliğinə dair
geniş bilgilər verilir. Sözsüz ki, ATİ - nin
spesifikasını nəzərə alaraq, qeyd olunan amil
vacibdir. Lakin, təsəvvür edin ki, Dövlət Neft
Akademiyasını və ya Tibb
Universitetini bitirən bir əlaçı tələbəmiz
Soltan Məhəmmədin kim olduğunu bilmirsə, yaxud
Albaniya memarlığı haqqında təsəvvürü
yoxdursa bu istiqamətdə suala “Bilməyinə nə ehtiyac
var?” cavabı olacaq. Ancaq ehtiyac var. Biz məktəblərimizdə,
universitet və institutlarımızda
öncə Vətəndaş yetişdiririk. Sivil cəmiyyətdə
və ekstremal vəziyyətdə düzgün qərarlar verə
bilən və ixtisasının spesifikasıni istiqamətləndirməyə
malik olan şəxsiyyətlər. Bu gün həmin əlaçı
tələbə mədəniyyətini bilmədən təhsini
davam etdirib, gözəl cərrah olar. Lakin uzaq bir ölkədə,
möhtərəm bir tədbirdə “Arsax ermənilərindir,
oradakı bütün monastırları yüzillər boyunca
Nerses və Aşot ucaldıb” deyə ona müraciət edilsə,
adekvat reaksiya göstərə bilməyəcək. Kobud misal
olsa da, mədəniyyətimizin ilk olaraq tarixini öyrənməyin
və düzgün təbliğinin zərurətini
açıqlayır. Problemin həlli kimi ali təhsil
ocaqlarımızda “Azərbaycan tarixi” fənni ilə bərabər
“Azərbaycan mədəniyyəti”ni də tədris etmək
mümkündür.
Nigar Abdullayeva
Palitra.-2012.-7 avqust.-S.11.