“Bu il Qarabağ folklorunun toplanması, sistemləşdirilməsi, öyrənilməsi ilə bağlı bir layihə üzərində işləyirik”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz AMEA Folklor İnstitutunun direktoru, filologiya üzrə elmlər doktoru Muxtar İmanovdur:

- AMEA Folklor İnstitutunda son zamanlar hansı tədbirlər həyata keçirilib?

- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutunda görülən işlərlə bağlı ilk növbədə onu deyə bilərəm ki, burada struktur dəyişiklikləri etdik. Bu dəyişiklik iki istiqamətdə aparıldı. Bəzi şöbələrin öz mahiyyətinə uyğun olaraq adları dəyişdirildi. Eləcə də institutun kadr potensialı hesabına bəzi yeni şöbələr yaradıldı. Məsələn, bizdə Azərbaycan folkloru şöbəsi var idi. Bu ad institutun adı ilə toqquşurdu. Ona görə həmin şöbənin adını dəyişib Klassik folklor şöbəsi etdik. Klassik folklor anlayışı varsa, onun yanında müasir folklor anlayışı da var. Dünyanın bir çox folklor qurumlarında müasir folklor bölmələri fəaliyyət göstərir. Mövcud təcrübəni nəzərə alaraq yeni bir Müasir folklor şöbəsi yaratdıq. Bundan başqa bizdə mərasimlərlə, etnoqrafiya ilə bağlı şöbənin təsis edilməsinə çox böyük ehtiyac var idi. Bilirsiniz ki, dünyada folklor etnoqrafiya ilə vəhdətdə öyrənilir. Bir çox qurumların adında da bu, ehtiva olunur. Məsələn, dünyanın ayrı-ayrı yerlərində folklor və etnoqrafiya mərkəzləri, qurumları var. Folklorun etnoqrafiya ilə, mərasimlərlə qarşılıqlı əlaqəsini nəzərə alıb yeni bir şöbə təsis etdik. Onun adı Mərasim folklor şöbəsi oldu. Yaxud Azərbaycan folklorunun yazılı ədəbiyyatla əlaqələri ənənəvi elmi-tədqiqat mövzularından biridir və Ədəbiyyat İnstitutunda bu istiqamətdə bir şöbə var. Ancaq bu şöbə Folklor və yazılı abidələr şöbəsi adlanır. Bizim institutda da bu istiqamətdə şöbəyə ehtiyac var idi. Bunu nəzərə alıb Folklor və yazılı ədəbiyyat şöbəsi yaratdıq. Bundan başqa biz yeni bir şöbənin də yaranmasına ehtiyac olduğunu düşündük. Bu, Folklorun toplanması və sistemləşdirilməsi şöbəsi idi. Folklor yalnız tədqiq olunub araşdırılmır, həm də toplanır. Folklor İnstitutunun əsas istiqamətlərindən biri folklor materiallarının ayrı-ayrı bölgələr üzrə toplanması və sistemləşdirilib araşdırılmasıdır. Bu, çox vacib elmi istiqamətlərdən biridir. Yeni yaratdığımız Folklorun toplanması və sistemləşdirilməsi şöbəsi hazırda çox qızğın şəkildə fəaliyyət göstərir. Akademiya rəhbərliyi bizə maliyyə vəsaiti ayırdı və biz bunun əsasında mütəmadi olaraq hər ay müxtəlif bölgələrə, ilk növbədə Qarabağın ayrı-ayrı rayonlarına folklor ezamiyyələri təşkil etdik. Qarabağın Tərtər, Ağcabədi, Bərdə rayonlarına, Füzulinin işğal olunmamış ərazilərinə olan ezamiyyələrin çox gözəl nəticələri olub. Qarabağın adıçəkilən ərazilərindən indiyədək toplanmamış folklor materialları toplanıb. Eləcə də indiyə qədər toplanan folklor materiallarının bir çoxunun yeni-yeni variantları qeydə alınıb. Yaxud bizim üçün çox maraqlı olan faktlar meydana çıxıb. Bizdə belə bir təsəvvür var idi ki, professional söyləyicilər çox az sayda qalıb. Yəni barmaqla sayılacaq dərəcədə az sayda folklor biliciləri qalıb. Amma belə bir fakt bizi sevindirdi ki, Bərdədə 90 yaşında bir kişi çoxlu maraqlı folklor materialları söyləyib. Onun söylədiklərinin içərisində 18 nağıl da qeydə alınıb. Ağcabədidə ezamiyyədə olan əməkdaşlarımız indiyə qədər qeydə alınmamış tərəkəmə oyunları yazıb götürüblər. Bu tərəkəmə oyunları at üstündə keçirilən oyunlardır və çovqan oyunlarına bənzəyir. Çox təəssüf ki, indiyədək heç bir etnoqraf, folklorşünas bu oyunları qeydə almayıb. Bundan başqa bizim bir əməkdaşımız Borçalıda ezamiyyədə olub və orada şahidi olub ki, 86 yaşlı məşhur Aşıq Aslanın repertuarında nə qədər maraqlı dastan var. Belə qərara qəlmişik ki, dastan məclislərini videolentə alaq. Aşıq Aslanın söylədiyi bir çox dastanları yazıya almışıq və onları kitab şəklində çap etmək istəyirik. Amma ehtiyac var ki, yalnız sözlü mətnlərlə kifayətlənməyək, ayrı-ayrı folklor mərasimlərini, həmçinin dastan gecələrini də yazıya, lentə alaq. İnstitutda əvvəldən Aşıq yaradıcılığı və musiqisi şöbəsi fəaliyyət göstərirdi. Həmin şöbənin adını dəyişdirdik və istiqamətində də kiçik bir dəyişiklik edərək Musiqi folkloru şöbəsi yaratdıq. Bu istiqamətdə də əməkdaşlarımız müəyyən işlər görürlər. Məsələn, biz istəyirik ki, Lənkəranın “Halay” ansamblının musiqi nömrələrini yazıya alaq. Eləcə də bölgələrimizdə müəyyən etnoqrafik musiqili mərasimlər var ki, onları qeydə alaq. Şərur rayonunda xalqın çox gözəl musiqi fokloru, yallılar hifz olunub, bu gün də yaşayır. Onları lentə almaq istəyirik.

- Folklor materiallarının müasir standartlara uyğun şəkildə qorunması istiqamətində hansı tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur?

- İnstitutda əvvəldən bir arxiv var idi. Biz həmin arxivin adında dəyişiklik etdik və Folklor Fondu adı ilə yeni qurum yaratdıq. Belə nəzərdə tutduq ki, qurumun işini yenidən qurmalıyıq. Mahiyyəti ondan ibarət olmalıdır ki, səliqəli şəkildə folklorun indiyə qədər və bundan sonra toplanan nümunələri dünyanın müasir folklorşünaslıq standartlarına uyğun şəkildə sistemləşdirilsin, kataloqlaşdırılsın. Əgər imkan olsa, gələcəkdə onları elektron varianta çevirək və bu şəkildə fondda yerləşdirək. Yəni Folklor Fondu o şəkildə qurulsun ki, hər hansı tədqiqatçı istədiyi folklor materialını çox asanlıqla oradan tapa, araşdıra bilsin. Görəcəyimiz işlər sırasında konfransların təşkili məsələləri də var. Qeyd edim ki, biz bu il Qarabağ folklorunun toplanması, sistemləşdirilməsi, öyrənilməsi ilə bağlı bir layihə üzərində işləyirik. Nəzərdə tutmuşuq ki, Qarabağdan folklor materiallarını toplamaqla bərabər payızda konfrans keçirək. Konfransın başlıca işi Qarabağ folklorunun və etnoqrafiyasının əsas istiqamətlərini araşdırmaqdan ibarət olacaq. Bundan başqa nəzərdə tutmuşuq ki, Qarabağla bağlı musiqi albomu yaradaq. Yəni Qarabağın musiqi folklorunu toplayaq, yazıya alaq və onun əsasında xüsusi bir musiqi albomu hazırlayaq. Onu deyim ki, bizdə artıq belə bir iş həyata keçirilib. Biz ötən ilin sonunda Azərbaycan aşıq musiqisi albomu hazırlamışıq. Həmin albomu ayrı-ayrı qurumlara, mütəxəssislərə göndərmişik və çox yaxşı qarşılanıb. Müxtəlif bölgələrdən olan görkəmli sənətkarların ifasında aşıq havalarını, eləcə də iki dastanın ifasını musiqi albomuna daxil etmişik. Bu il Qarabağ musiqi albomunu həmin təcrübəyə əsasən hazırlamağı planlaşdırırıq.

Nigar Abdullayeva

Palitra.-2012.-13 iyul.-S.7.